بسیاری بر این باورند که سیاستهای نادرست خلیلزاد زمینهساز سقوط دولت افغانستان شد
زلمی خلیلزاد، نماینده ویژه دولت آمریکا در روند صلح افغانستان، در تازهترین مصاحبهاش با روزنامه فایننشال تایمز گفت اشرف غنی با فرار از افغانستان، تمام برنامهریزیها برای انتقال مسالمتآمیز قدرت را بر هم زد.
خلیلزاد به این روزنامه گفت: «قرار بود اشرف غنی تا زمانی که گفتوگوهای صلح قطر نتیجه نرسیده است، همچنان به اداره دولت افغانستان ادامه دهد اما او قبل از اینکه مذاکرات به نتیجه برسد، از افغانستان گریخت و با فرار او همهچیز به هم ریخت.»
به گفته خلیل زاد، «حتی زمانی که طالبان به دروازههای کابل رسیدند، توافق او و طالبان این بود که این گروه تا زمانی که گفتوگوها به نتیجه نرسیده است، به کابل وارد نشود؛ اما پس از فرار غنی، نیروهای امنیتی مسئولیت تامین امنیت کابل را نپذیرفتند و ارتش به یکباره منحل شد.»
خلیلزاد در ادامه افزود: «حتی ورود طالبان به کابل در روز ۱۵ اوت هم توافقنشده بود و ما به آنها هیچ چراغ سبزی نشان نداده بودیم.»
به باور زلمی خلیلزاد، فقط فرار اشرف غنی باعث شد که تمام معادلههای موجود از بین برود. به گفته خلیلزاد، «اشرف غنی میدانست که دیگر در عرصه سیاست افغانستان حضور نخواهد داشت زیرا این پیششرط طالبان برای تداوم مذاکرات بود»، مسئلهای که اشرف غنی آن را نمیپذیرد یا دستکم درباره فرارش روایت دیگری ارائه میکند.
اشرف غنی ۱۷ اوت (۲۶ مرداد) در پیامی ویدیویی، دلیل اصلی فرارش از افغانستان را خطر جانی که تهدیدش میکرد ذکر کرد. او که از امارات متحده عربی پیام میداد، گفت مسئولان امنیتی به او گفتند توطئهای در راه است و قصد جان او را دارند. اشرف غنی اظهار داشت که اگر از افغانستان خارج نمیشد، احتمالا جنگ خیابانی آغاز و کابل مانند دهه ۹۰ میلادی دریای خون میشد.
به نظر میرسد زلمی خلیلزاد در مصاحبه جدیدش با فایننشال تایمز تلاش کرده است از خود رفع اتهام کند. پس از سقوط دولت غنی و سلطه طالبان بر افغانستان، بهخصوص پس از ایجاد محدودیتها برای مردم و وضع قوانین سختگیرانه طالبان، بخش عمدهای از مردم افغانستان علاوه بر اشرف غنی، خلیلزاد را هم یکی از عوامل عمده بدبختیهای امروز خود میدانند. باور بیشتر شهروندان و محافل سیاسی افغانستان این است که خلیلزاد با در پیش گرفتن رویکردی مداراجویانه در قبال طالبان، از ابتدا هم میخواست این گروه دوباره به قدرت بازگردد. رسانهها بارها این موضوع را مطرح کردند که در مدت ۱۵ سالی که طالبان دوباره به میدان بازگشتند، بیشتر از خود طالبان، این خلیلزاد بود که تلاش میکرد از آنان قباحتزدایی کند. محافل سیاسی خارج از افغانستان هم خلیلزاد را دلیل اصلی شکست مفتضحانه آمریکا و کاهش وجهه این کشور در انظار جهانی میدانند.
خلیلزاد از آغاز حضورش در افغانستان از سال ۲۰۰۲ به این سو، طرح حذف چهرههای سیاسی بانفوذ بهخصوص رهبران و فرماندهان جهادی را در پیش گرفت. برخی او را زمینهساز ایجاد تنش در هرات در غرب افغانستان میدانند. حمله گروه امانالله زیرکوهی با حمایت طالبان به هرات باعث شد تا اسماعیلخان، فرمانده مقتدر جهادی غرب افغانستان، از قدرت بیفتد و به کابل منتقل شود. این مسئله سبب شد تا هرات که امنترین منطقه افغانستان بود به ناامنترین منطقه افغانستان تبدیل شود.
خلیلزاد در زمینه حذف نیروهای قدرتمند شمال افغانستان نیز فعالیت کرد. دکترین سیاسی خلیلزاد این بود که قدرت باید بار دیگر بهصورت مطلق در دست پشتونها قرار گیرد و هژمونی پشتونی در افغانستان اصل انکارناپذیر قدرت باشد.
با این حال، خلیلزاد بهخوبی میداند که انتقادها از او بیشتر از همیشه شده است؛ به همین دلیل میکوشد تا با فرافکنی و چرخاندن انگشت اتهام به سمت اشرف غنی، از خود رفع اتهام کند ولی برای افکارعمومی جهان آشکار شده است که او نیز بهاندازه اشرف غنی در وضعیت امروز افغانستان، شکست آمریکا در این کشور و حتی شکست احتمالی دموکراتها در انتخابات ۲۰۲۴ آمریکا مقصر است؛ هرچه نباشد، او یک جمهوریخواه است!