بابک تقوایی کارشناس نظامی و دفاعی
تسلط کامل سپاه بر سازمان هواپیمایی کشوری، فرصتی طلایی برای افزایش فعالیت‌های اقتصادی نیروی هوافضای سپاه
سیاوش امیر مکری، سرپرست پیشین سازمان هواپیمایی کشوری که در تیرماه سال جاری به این سمت انتصاب شده بود- Iranian Civil Aviation Organization
سال‌ها است که سپاه پاسداران در سطوح مدیریتی و کلان صنعت هوایی ایران نفوذ کرده است و این راهبرد در پیشبرد برنامه‌های اقتصادی، نظامی، سیاسی و امنیتی سپاه پاسداران نقش مهمی ایفا می‌کند. در دو دهه گذشته، مدیران بسیاری از فرودگاه‌های مهم ایران و نیز مقامات و اعضای رده بالای شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران و سازمان هواپیمایی کشوری، از میان اعضای بازنشسته یا اعضای فعال سپاه پاسداران (مامور به این سازمان‌ها) انتخاب شده‌اند.
انتصاب اعضای سابق سپاه پاسداران به عنوان مدیران فرودگاهی، در سال‌های اخیر نقش مهمی در گسترش و تقویت فعالیت‌های اقتصادی نیروی هوافضای سپاه پاسداران ایفا کرده است. حال با این تجربه موفق، سپاه پاسداران در تلاش است تا مهمترین پست‌های اجرایی شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری ایران و نیز سازمان هواپیمایی کشوری را به تصاحب اعضای نیروی هوافضای سپاه پاسداران درآورد.
در پی موفقیت برخی از فرماندهان کنونی و سابق سپاه در تصاحب سمت‌های استانداری در استان‌های کهگیلویه و بویراحمد، بوشهر، و تهران در هفته‌های اخیر، حال نوبت به سازمان هواپیمایی کشوری، مهمترین رکن صنعت هوایی غیرنظامی ایران، رسیده است تا کاملا در تسلط سپاه پاسداران انقلاب اسلامی درآید.
در این راستا، سرهنگ محمد محمدی‌فر، فرمانده سابق گردان ایلوشین ۷۶ نیروی هوافضای سپاه پاسداران و مدیرعامل شرکت هواپیمایی پویا متعلق به همین ارگان نظامی، در شهریور ماه سال جاری برای تصاحب مسند ریاست سازمان هواپیمایی کشوری به وزارت راه و شهرسازی معرفی شد و متعاقبا، سرتیپ پاسدار رستم قاسمی، وزیر راه و شهرسازی، در تاریخ ۹ مهر ۱۴۰۰ محمد محمدی‌فر را به آن سمَت منصوب کرد. یک روز پس از آن، خبر آن انتصاب در رسانه‌های وابسته و نزدیک به وزارت راه و ترابری اعلام شد.
منافع اقتصادی سپاه از تسلط بر صنعت هوایی کشور
سال‌ها است که تحریم‌های وضع شده از سوی دولت آمریکا بر صنعت هوایی ایران، فرصتی مناسب برای آنچه مافیای صنعت هوانوردی ایران نامیده می‌شود، فراهم کرده است تا با واردات هواپیماهای مسافربری دست‌دوم و قطعات یدکی آن‌ها سود سرشاری نصیب مدیران سپاهی و شرکتهای وابسته به سپاه فراهم کنند. همه چیز از سال‌های میانی دهه ۱۳۸۰ خورشیدی آغاز شد که به دنبال سلسله اقدامات ایالات متحده به منظور جلوگیری از دستیابی رژیم تهران به سلاح اتمی، با تشدید تحریم‌های آن علیه صنعت هوایی ایران همراه بود.
در ابتدا دلالان و شرکتهای واردات هواپیماهای مسافربری وابسته به سپاه اقدام به واردات گسترده هواپیماهای مسافربری توپولف ا۱۵۴اِم ساخت روسیه به ایران کردند و پس از وضع ممنوعیت بهره‌برداری از این نوع هواپیمای باریک‌پیکر از سوی سازمان هواپیمایی کشوری، این دلالان با کمک شرکتهای عمدتا اوکراینی چون خورس‌ایر، به واردات هواپیماهای بوئینگ اِم دی ۸۲، ۸۳ و ۸۸ به ایران دست زدند. آن هواپیماها نیز به دلیل وضع محدودیت سنی برای واردات هواپیماهای مسافربری، از سال ۱۳۹۴ به تدریج از گردونه واردات خارج شدند و جای خود را به هواپیماهای مسافربری بوئینگ ۷۳۷ سی ۳۰۰، ۴۰۰ و ۵۰۰ دادند.
وضع محدودیت سنی برای واردات هواپیماهای دست دوم به ایران، از بزرگترین موانع پیش روی دلالان وابسته به سپاه است. در روزهای پایانی آذر ماه ۱۳۹۳، وزیر وقت راه و شهرسازی از دستورالعمل جدید «تأسیس و فعالیت شرکتهای هواپیمایی» در سازمان هواپیمایی کشوری رونمایی کرد. متعاقبا، در ۲۳ دی ۱۳۹۳ سازمان هواپیمایی کشوری اعلام کرد که از آن پس شرکتهای هواپیمایی اجازه دارند برای خرید یا اجاره هواپیما، از هواپیماها با سن ساخت کمتر از ۱۵ سال استفاده کنند و به هواپیماهای بالای ۱۵ سال برای ورود به ناوگان مجوز داده نمی‌شود.
از سال ۱۳۹۴ به بعد، وضع آن محدودیت‌ها از یک سو و رفع موقتی تحریم‌های دولت آمریکا علیه صنعت هواپیمایی غیرنظامی ایران (به دنبال توافق هسته‌ای موسوم به برجام) از سوی دیگر، به بزرگترین مانع واردات هواپیماهای فرسوده و دست دوم توسط مافیای هوانوردی سپاه تبدیل شد. ناامنی اقتصادی ایران به دلیل سیاست‌های خصمانه و غیرقابل پیش‌بینی رژیم جمهوری اسلامی در منطقه خاورمیانه که سرمایه‌گذاری را برای شرکتهای خارجی در صنعت هوایی ایران با ریسک زیادی مواجه می‌کرد، در نهایت سبب شد تا شرکت هواپیمایی ایران‌ایر نتواند نظر سرمایه‌گذاران ایرانی و خارجی را به خود جلب کند و از پرداخت هزینه خرید هواپیماهای مسافربری ایرباس و بوئینگ سفارش داده شده‌اش عاجز باشد.
بی‌میلی سرمایه‌گذاران به تامین ارز مورد نیاز برای خرید هواپیماهای مسافربری، و در نهایت، بازگشت دوباره تحریم‌های دولت آمریکا علیه صنعت هوایی ایران، سبب شد تا در آذرماه سال ۱۳۹۸ محدودیت وضع شده سازمان هواپیمایی کشور برای خرید هواپیماهای مسافربری دست دوم از ۱۵ سال به ۲۱ سال افزایش یابد و بار دیگر، شرایط را برای سود‌آوری شرکتهای اقماری واردات هواپیما و دلالان وابسته به سپاه از طریق واردات هواپیماهای بوئینگ ۷۳۷ کلاسیک با میانگین سنی ۲۰ سال فراهم کند.
با انتصاب سرهنگ محمد محمدی‌فر از نیروی هوافضای سپاه پاسداران به مقام ریاست سازمان هواپیمایی کشوری، انتظار می‌رود که حداکثر سن هواپیماهای دست‌دوم وارداتی از ۲۱ سال به ۲۵ و سپس به ۳۰ سال افزایش یابد و حتی در صورت تغییر نیافتن فوری، دست‌کم شرکتهای واردکننده هواپیما وابسته به سپاه، از این امر مستثنی شوند. از سوی دیگر، انتظار می‌رود که به زودی واردات هواپیماهای مسافربری منطقه‌ای و باریک‌پیکر توسط نیروی هوافضای سپاه پاسداران به واسطه شرکت هواپیمایی پویا به طور قطع افزایش یابد و سهم بسیار زیادی را در بازار هواپیماهای مسافربری دست‌دوم در ایران به خود اختصاص دهد.
منافع امنیتی سپاه از تسلط کامل بر صنعت هوانوردی غیر نظامی ایران
به دنبال پیروزی محمود احمدی‌نژاد در دور دوم انتخابات ریاست جمهوری‌اش در سال ۱۳۸۸، سپاه پاسداران که به دستور خامنه‌ای در مقابله با مخالفان دولت وی نقش بسیار مهمی ایفا کرده بود، نفوذ خود را در سازمان‌ها و وزارتخانه‌های دولتی و امنیتی ایران به شدت افزایش داد، و فعالیت‌های اقتصادی آن نیز تشدید شد. این فعالیت‌ها که در صنعت هوایی محدود به دلالی هواپیماهای مسافربری دست‌دوم بود، سریعا به کنترل شرکتهای مهم هواپیمایی و خدمات هلیکوپتری تبدیل شد. سپاه متعاقبا شرکتهای خدمات هلیکوپتری چون خلیج فارس، نوید، و البرز را به تسلط خود درآورد و پرسنلش را به ارگان‌های کاربر هلیکوپترهای غیرنظامی چون هلال احمر مامور کرد.
تسلط سپاه بر شرکتهای خدمات هلیکوپتری و نیز یگان هوایی هلال احمر، این امکان را فراهم کرد تا در پوشش واردات هلیکوپترهای امدادی، هلیکوپترهایی برای مصارف نظامی نیروی هوافضا و هوادریای سپاه (هواپیمایی نیروی دریایی) وارد کند که از این میان میتوان به دست‌کم پنج فروند میل می-۱۷۱ئی (Mil Mi-171E) از روسیه در تابستان ۱۳۹۷، و نیز دست‌کم سه فروند هلیکوپتر کانادایی بل ۴۱۲ئی پی در چهار سال اخیر اشاره کرد که هم‌اکنون مورد بهره‌برداری نظامی قرار دارند.
با تسلط سپاه پاسداران بر سازمان هواپیمایی کشوری، این امکان برای نیروی هوافضای سپاه پاسداران فراهم خواهد شد تا با آزادی بیشتری فعالیت‌های پروازی نظامی خود را در پوشش غیرنظامی (شرکت هواپیمایی پویا) به انجام رساند. همچنین، ممکن است به محدودیت‌های وضع شده برای حمل کالاهای خطرناک چون سلاح و مهمات در پروازهای مسافربری شرکت هواپیمایی ماهان‌ایر به سوریه نیز بیش از پیش بی‌توجهی شود.
سال‌ها است که رژیم جمهوری اسلامی ایران، مدیران و مقامات دستگاه‌های اجرایی کشور، وزارتخانه‌ها و ارگان‌های امنیتی، نظامی، و اقتصادی را از میان حلقه کوچکی از افراد مورد اعتماد سران حکومتی انتخاب می‌کند که عمدتا اعضای ارشد سپاه پاسداران انقلاب اسلامی هستند. ملاک شایستگی این افراد نه سواد و دانش مدیریتی، بلکه سرسپردگی‌شان به ولایت فقیه است. این ملاک، متعاقبا سبب انتصاب افراد بی‌کفایت و فاقد سواد و دانش مدیریتی و اجرایی در پست‌های مهم می‌شود و در نتیجه، به عملکرد ضعیف، زیان‌بخش و کم بازده سازمان مربوطه می‌انجامد.
از: ایندیپندنت