محسن آزمایش «کودک کار» بود که تبدیل به بزرگترین کارفرمای حامی کارگران شد
محسن آزمایش که از سرمایه داران و خیرین بزرگ ایران بود در تنگنای مالی شدید قرار گرفت. بطوریکه همسر و فرزندانش از او جدا شدند. این نابغه کارآفرینی ایران نهایتا با غم و اندوه در سال ۱۳۷۷و در سن ۶۷ سالگی در مراکش درگذشت.
از میان صاحبان صنایع بزرگ ایران، هیچ کس سرنوشتی غم انگیز تر از محسن آزمایش مالک و موسس شرکت آزمایش نیافت.
از ۱۱ سالگی کار کرد. بعد از فوت پدر، چاره‌ای جز کار کردن نداشت. مسئله معیشت و زندگی خانواده اش در میان بود. از شاگردی در کارگاه آهنگری شروع کرد. خیلی ها فکر می کردند که اگر بخت با او یار باشد. روزی مالک یک کارگاه مستقل آهنگری خواهد شد. اما محسن آزمایش اشتهاردی تبدیل به یکی از بزرگترین کارخانه داران ایران شد.
او بعد از ۱۵ سال شاگردی، نهایتا توانست یک دکان کوچک در و پنجره سازی در خیابان عین الدوله تهران باز کند. در سال ۱۳۳۰ برنده مناقصه لوله کشی شهرداری تهران شد و این اتفاق زندگی حرفه ای او را تغییر داد. از اواسط دهه ۳۰ در شرق تهران در کارگاهی به ساختن صندلی، مبل و آبکاری فلزات پرداخت.
این کارگاه در سال ۱۳۳۶ در یک آتش‌سوزی، که آزمایش آن را «عمدی» توصیف می‌کرد نابود شد. پس از این ماجرا او در تهران‌نو به تاریخ ۱۶ اسفند ۱۳۳۷ در محل کارخانه قدیمی، کارخانه صنعتی آزمایش را بنیان نهاد و تا سال ۱۳۵۸ مدیریت آن را در اختیار داشت.
شرکت آزمایش با ۳ میلیون تومان ثبت شد، اما با رشد و توسعه کار، سرمایه شرکت طی چند سال به بیش از ۲۰ میلیون تومان رسید. حتی پیش بینی می شد که فروش شرکت او در همان زمان به سالانه ۱۰۰ میلیون تومان برسد. بعد از چند سال، وی زمینی به مساحت ۱۸۵ هزار متر در کیلومتر ۱۰ جاده آبعلی، سه راه آزمایش خریداری کرد و کارخانه‌ای بنا نهاد.
در این کارخانه چندین نوع یخچال، کولر، آب‌گرم‌کن، تختخواب فلزی، بخاری و اجاق گاز تولید می‌شد. کم‌کم زیربنای کارخانه از ۲ هزار متر در سال‌های آغازین، به ۷۳ هزار متر در اواسط سال‌های دهه پنجاه رسید. تعداد شاغلین مستقیم کارخانه آزمایش تا سال ۵۷ حدود ۱۵۰۰ نفر بود. کل بازار افغانستان در کنترل محصولات آزمایش بود
محسن ازمایش چون تحصیلات دانشگاهی نداشت، ابتدا مدیریت سنتی در پیش گرفت، اما بزودی دریافت که بدون استفاده از دانش و فنون جدید نمی تواند راه به جایی ببرد. این رو به استخدام تحصیل کردگان و مهندس و مدیران جدید پرداخت و کارخانه را به ماشین آلات مدرن مجهز کرد. حتی در صدد ساخت مدرسه فنی ویژه کارخانه آزمایش بود.
از ویژگی های بازر محسن آزمایش که در پیشبرد کار او بسیار موثر بود، صمیت او با همکاران و توجه ویژه به امور کارگران بود. هر ماهه مبلغی علاوه بر حقوق متعارف بر دریافتی کارگران می افزود و در پایان هر روز اگر با کارکنان رفتار تندی داشت خود را موظف می‌دانست که از آنها عذر خواهی کند.
کارخانه آزمایش در سال ۵۸ مصادره شد. تا سال ۱۳۸۰ این کارخانه در کنترل دولت بود و با ضرر و زیان هنگفت نهایتا در سال ۱۳۸۰ به بخش خصوصی واگذار شد. زیان انباشته کارخانه آزمایش در هنگام واگذاری حدود ۱۳ میلیارد تومان بود.
محسن آزمایش که از سرمایه داران و خیرین بزرگ ایران بود در تنگنای مالی شدید قرار گرفت. بطوریکه همسر و فرزندانش از او جدا شدند. این نابغه کارآفرینی ایران نهایتا با غم و اندوه در سال ۱۳۷۷و در سن ۶۷ سالگی در مراکش درگذشت.
از: گویا
