محوطه باستانی چغازنبیل و هفتتپه ۴۰ سال است که اعتبار استانی نگرفته است
به کهنترین ساختمان مذهبی شناختهشده در ایران سالها است که توجهی نشده است. این موضوع را میتوان از حرفهای مدیر پایگاه میراث جهانی چغازنبیل و هفت تپه دریافت که هرچند میکوشد مسئولان بالادستی را بیتقصیر بداند، همچنان از وضعیت تخصیص بودجه به این محوطه باستانی گلایهمند است.
عاطفه رشنویی، مدیر پایگاه میراث جهانی چغازنبیل و هفتتپه، از کمبود بودجه برای نگهداری از این اثر تاریخی خبر داده است. او با تاکید بر اینکه اعتبارات امانی و پیمانی مجموعه تنها برای پرداخت حقوق کارکنان کفاف میدهد، از تخصیص نیافتن اعتبارات استانی به این مجموعه میراث جهانی گلایه کرده و گفته است: «فقدان نیروهای موقت کار را کُند و مجموعه را آسیبپذیر کرده است.»
او در گفتوگو با ایلنا اشاره کرده است: «عملیات حفاظتی مجموعه چغازنبیل همواره در طول سال انجام میشود و تعطیلی نداریم؛ اما چند سال است که به دلیل آنکه نمیتوانیم نیروی موقت بگیریم، سرعت کارمان کاهش یافته است. سال ۱۳۹۷، آخرین سالی بود که توانستیم کارگر موقت داشته باشیم. از یک سو اعتبارات مجموعه با وجود تورم، رشد نکرده و ثابت باقی مانده و از سوی دیگر مصوبات دولت برای استفاده نکردن از نیروی جدید باعث شده است که نتوانیم از نیروهای موقت استفاده کنیم.»
رشنویی با بیان اینکه در سال ۱۳۹۹ مبلغ ناچیزی به چغازنبیل اختصاص یافته است، میگوید: «این در حالی است که ما با ۷۰۰ هکتار شهر تاریخی با ساختار خشت و گل روبهروییم و این مبالغ و اعتبارات پاسخگوی وسعت و نیاز این مجموعه میراث جهانی نیست. برنامه سالیانه را ارسال میکنیم ولی به دلیل کمبود اعتبارات، برنامهها حذف میشود!»
به گفته مدیر پایگاه میراث جهانی چغازنبیل و هفتتپه، سال گذشته حدود ۶.۵ میلیارد تومان اعتبار امانی و پیمانی به مجموعه اختصاص یافته که بیشتر آن امانی بوده است: «از آنجایی که نیروهای پایگاهها روزمزدند و حقوق آنها از اعتبار امانی پرداخت میشود، با توجه به فعالیت ۶۰ نیرو در پایگاه که در بخشهای مختلف از حفاظتی گرفته تا مرمت فعالاند، اعتبارات موجود به سختی کفاف پرداخت حقوق آنها را میدهد. دستمزدها کم است و دیربهدیر حقوق میدهیم. وسعت محوطه نیز زیاد است و شرایط برای نگهداری و حفاظت از آن مناسب نیست. وقتی سرعت عملیات کاهش مییابد، مجموعه آسیبپذیر میشود.»
بیتوجهی به چغازنبیل واقع در شهرستان شوش استان خوزستان، در حالی است که این عبادتگاه باستانی یکی از نمونههای اولیه معماری هرمی بسیار مهم است و نحوه ساخت متفاوت این زیگورات با دیگر زیگوراتهای بابلی و آشوری و کتیبههای آجری آن، این بنای مذهبی کهن را خاص کرده است.
زیگورات تاریخی چغازنبیل اولین اثر تاریخی ایرانی است که در فهرست میراث جهانی یونسکو (۱۹۷۹-۱۳۵۷) به ثبت رسید؛ آن هم بلافاصله پس از اکتشاف و در همان دورانی که شرقشناسان و باستانشناسان روی آن کار میکردند. این اثر منحصربهفرد به استناد معیارهای ۳ و ۴ میراث جهانی یونسکو ثبت شده است که بر «گواه بیهمتا یا دستکم استثنایی یک سنت فرهنگی یا تمدن زنده یا ازمیانرفته» بودن و همچنین «نمونهای برجسته در معماری یا تکنولوژی که مرحله مهمی از تاریخ بشر را نشان دهد» اشاره دارند.
با این حال، مدیر پایگاه میراث جهانی چغازنبیل در ایران پرداخت بودجه از محل اعتبارات یونسکو به این بنای تاریخی را یک افسانه میداند: «آخرین باری که به چغازنبیل کمک شد، سالهای ۸۵ و ۸۶ بود. عموما کشورها برای کمک به میراث جهانی خود از یونسکو کمک درخواست میکنند و بعد از یک روند طولانی، کمکهای بینالمللی ارائه میشود. این کار برای چغازنبیل سالها است که انجام نشده چرا که اولویتها در وزارتخانه میراث فرهنگی تغییر کرده است.»
رشنویی معتقد است مشکلات چغازنبیل و میراثفرهنگی خوزستان با نامهنگاری به جوامع بینالمللی حل نمیشود: «مسئولان استانی معتقدند چغازنبیل میراث جهانی است و باید اعتبار ملی بگیرد و اعتبارات استانی را خرج آن نمیکنند. در طول این سالها مسئولان به چغازنبیل و موزه هفت تپه اعتبار استانی اختصاص ندادهاند. شاید بهتر باشد به جای کمک خواستن از دیگران، از مسئولان استانی بپرسیم که در طول ۴۰ سالی که از ثبت جهانی چغازنبیل میگذرد، چه میزان اعتبار استانی به آن اختصاص دادهاند؟»
در کنار این گفتهها و گلایهها، مشکلات دیگری نیز این بنای کهن مذهبی را تهدید میکند. در سال ۱۳۹۹، گزارشهای نگرانکنندهای منتشر شد که از تسطیح بخشی از حریم درجه ۱ محوطه مربوط به چغازنبیل برای احداث یک واحد صنعتی خبر میداد. آزمایشهای اکتشاف نفت که غالبا با لرزهنگاری همراهاند و همچنین بیتوجهی گردشگران به رعایت قوانین محافظتی، از دیگر عوامل تهدید زیربنای زیگورات چغازنبیل به شمار میروند.
همین هفته گذشته بود که یک گردشگر اوکراینی هنگام بازدید از چغازنبیل از این اثر تاریخی بالا رفت و روی رقصید و فیلمش را در رسانههای اجتماعی منتشر کرد. اینها همه در شرایطی است که ثبت چغازنبیل در فهرست جهانی یونسکو به این معنا است که این محوطه و بناهای آن ارزشی فراتر از یک منطقه یا ملت دارد و متعلق به تمام مردم جهان است.