خبرگزاری هرانا – حق بر محیط زیست و مبانی فلسفی آن، از قواعد حقوق بشر و حقوق طبیعی نشأت گرفته شده است. ابتدایی ترین حق طبیعی انسان در این کره خاکی، «حق حیات» است. اما در دهه های اخیر به دلیل استفاده بی رویه از منابع طبیعی، عدم نظارت و توجه به مباحث زیست محیطی و الگوهای صحیح، محیط زیست طبیعی به شدت مورد صدمه واقع شده است.
گزارش پیش رو حاصل ثبت ۷۰ واقعه محیط زیستی ایران است که در روزهای اخیر منتشر و به هدف آگاهی سازی گردآوری شده‌اند. در هفته ای که گذشت، دستکم ۴۳ صیاد و شکارچی غیرمجاز و ۶ قاچاقچی چوب بازداشت و به مراجع قضائی معرفی شدند. همچنین دو شکارچی متخلف به جرای نقدی و خدمات عمومی رایگان و امور خدماتی در حوزه محیط زیست محکوم شدند. از سوی دیگر مسئولان و کارشناسان متعددی از وضعیت بحرانی منابع آبی کشور خبر دادند که در این گزارش به تعدادی از آنها پرداخته شده است. در روزی از هفته اخیر تهران چهارمین شهر آلوده جهان معرفی شد و شاخص کیفی هوا دستکم در ۲۰ شهر ناسالم برای گروه‌های حساس و یا ناسالم برای تمام گروه‌ها اعلام شد. در هفته ای که گذشت، دستکم ۷ هکتار از منابع جنگلی در استان های مازندران، گیلان، کردستان و گلستان دچار حریق شد و براساس آمارهای سازمان‌های متولی در ۱۵ سال اخیر به طور میانگین روزانه ۲۷۷ هکتار از جنگل‌های هیرکانی فرصت تنفس را از دست داده‌اند. در حوزه حیات وحش نیز، بعد از مرگ یک قوچ در باغ‌وحش خرم‌آباد، مرگ یک گوزن زرد باردار افکار عمومی را به سمت وضعیت باغ‌وحش خرم‌آباد سوق داد، چندی بعد هم در باغ‌وحش جان خود را از دست دادند و رئیس اداره حیات‌وحش محیط زیست مازندران گفت: تلفات بیماری طاعون نشخوارکنندگان در زیست‌گاه غرب مازندران همچنان ادامه دارد. در گزارشی دیگر مدیرعامل شرکت آب‌منطقه‌ای آذربایجان‌غربی از کاهش دو میلیارد و ۱۳ میلیون مترمکعبی حجم آب موجود در دریاچه ارومیه خبر داد. بر اساس گزارشات منتشر شده ظرفیت ذخیره آب در سد زاینده‌رود در خوشبینانه‌ترین حالت جوابگوی نیاز سه ماه خواهد بود.
به گزارش خبرگزاری هرانا، ارگان خبری مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران، آسیب رسانی به جنبه های مختلف محیط زیست در ایران کماکان ادامه دارد. از سویی شهروندانی وجود دارند که به دلیل عدم آموزش یا نیازهای مالی دست به تخریب و آسیب رسانی به محیط زیست می زنند و از سوی دیگر نهادهای متولی در تلاش هستند تا از حجم این آسیب ها بکاهند، هر چند این تلاش ها قابل تقدیر است اما به نظر نمی آید حجم آن با شرایط محیط زیستی ایران تطبیق داشته باشد.
فقدان مدیریت بارش های حداقلی؛ خشکسالی، از بین رفتن منابع آبی و جانداران
خشکسالی می‌تواند باعث عدم توازن در میزان آب و در نتیجه آن کمبود آب، نابودی گیاهان، کاهش عمق آبهای سطحی و خاک مرطوب شود. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که تبخیر سطحی و تبخیر آب از گیاهان از حد معمول در مدت معین بیشتر شود. عدم مدیریت صحیح منابع آبی در کشور، اثرات جبران ناپذیر این مهم را عمیقتر میکند.
خشکسالی و کمبود آب در بسیاری از استان های کشور رو به افزایش است و خسارات جبران ناپذیری را بر اکوسیستم این مناطق وارد کرده است. برخی از رودخانه ها و منابع آبی، در سایه کاهش باران و فقدان مدیریت بارش های حداقلی، کاملا خشک و یا در شرف از بین رقتن هستند و شماری از تالاب هایی که از جایگاه ویژه ای در اکوسیستم، محیط زیست و تامین معاش زندگی افراد ساکن منطقه داشتند، خشک شده اند. به عقیده برخی از کارشناسان، سد سازی های غیر مهندسی و بی رویه، از دلایل اصلی مشقت های وارده بر کشاورزان، دامداران، ساکنین و دیگر جانداران متعلق به منطقه است.
بر اساس گزارشات منتشر شده، ذخیره سد زاینده‌رود به ۱۶۹ میلیون متر مکعب رسیده که این عدد چیزی معادل ۱۰ تا ۱۲ درصد ظرفیت ذخیره آب در این سد است و این حجم از آب در خوشبینانه‌ترین حالت جوابگوی نیاز سه ماه خواهد بود.
طبق بررسی های انجام شده از ۶ میلیون هکتار جنگل‌های زاگرس که ۴۰ درصد نیازهای آبی کشور را تامین می کنند، بیش از ۱ میلیون ۲۰۰ هزار هکتار با خشکیدگی و زوال مواجه است.
همچنین رئیس سازمان حفاظت محیط زیست از میانکاله از خشک شدن ۱۵ هزار هکتار از این تالاب خبر داد.
در گزارشی دیگر مدیرعامل شرکت آب‌منطقه‌ای آذربایجان‌غربی از کاهش دو میلیارد و ۱۳ میلیون مترمکعبی حجم آب موجود دریاچه ارومیه خبر داد و گفت: هم‌اینک حجم آبی دریاچه به دو میلیارد و ۴۵ میلیون مترمکعب رسیده است.
مدیرکل آبخیزداری سازمان جنگل‌ها نیز با اشاره به قطع اعتبارات آبخیزداری از صندوق توسعه ملی گفت: تنها ۴۲۰ میلیارد تومان اعتبار برای آبخیزداری در نظر گرفته است.
بازداشت و محکومیت متخلفان محیط زیست
یکی از موضوعات مورد بحث محیط زیست مسئله حمایت از منابع طبیعی بوده و از سوی دیگر، حفاظت از جنگل‌ها،حیات وحش و جلوگیری از قاچاق چوب، شکار و صید بی رویه به عنوان بخشی از مقوله حفاظت از منابع طبیعی، و در نهایت حفظ محیط زیست تلقی می‌شود. بسیاری از حیوانات، به دلیل شکار غیرقانونی در معرض خطر قرار دارند.
طی هفته‌ای که گذشت، با تلاش محیط بانان و جنگل بانان، دستکم ۴۳ شکارچی و صیاد متخلف که حاصل جمع آوری ۱۷ گزارش منابع رسمی است، در استان های ایلام، زنجان، کرمان، کرمانشاه، آذربایجان‌غربی، خراسان شمالی، سیستان و بلوچستان، آذربایجان شرقی، قزوین، خراسان رضوی، کهگیلویه و بویراحمد، سمنان، کردستان و کرمان بازداشت و به مراجع قضایی معرفی شدند. علاوه بر این بیش از ۶۰ تن چوب جنگلی که حاصل جمع آوری ۷ گزارش منابع رسمی است، در استان‌های کردستان ، همدان، مازندران، گیلان و خراسان رضوی کشف و ضبط شده و دستکم ۶ نفر در این رابطه بازداشت و به مراجع قضایی معرفی شدند.
در همین زمینه فرمانده یگان حفاظت محیط زیست استان مرکزی از محکومیت شکارچی متخلف در قالب ۵۰۰ ساعت خدمات عمومی رایگان و امور خدماتی در حوزه محیط زیست خبر داد.
همچنین فردی که در همدان اقدام به شکار کبک و خرگوش و انتشار تصاویر آن در فضای مجازی می‌کرد، پس از دستگیری به ۹۱ روز حبس تعزیری محکوم شد و نهایتا دادگاه متهم را به پرداخت یک میلیون و ۸۰۰ هزار تومان جریمه بدل از حبس محکوم کرد.
داوود قاسم‌زاده، مدیر روابط عمومی اداره کل حفاظت محیط زیست آذربایجان شرقی نیز با اشاره به خبری مبنی بر آتش زدن وحشیانه خرس قهوه ای در یکی از مناطق استان، گفت: متاسفانه رسانه ای که این تصاویر را پخش کرده است، هیچ گونه اطلاعاتی را در خصوص محل این حادثه‌ی تلخ در اختیار ما قرار نداده است.
حق تنفس و هوای پاک
بر اساس گزارش‌ها، سالانه تعداد پر شماری از شهروندان بر اثر آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند. این مشکل علتی جز سو مدیریت و عدم توجه به کنوانسیون‌ها و قراردادهای بین‌المللی در این زمینه ندارد.
طی هفته ای که گذشت شاخص کیفی هوا در شهرهای اصفهان ۲۲۵، تهران ۱۶۵، اراک ۱۳۷، اهواز ۱۶۷، شوشتر ۱۱۵، اندیمشک ۱۱۱، دشت آزادگان ۱۰۸، شادگان ۱۰۷، دزفول ۱۰۲، مشهد ۱۳۵، شیراز ۱۱۳، تبریز ۱۱۰، شاهین‌شهر ۱۱۳، سگزی ۱۲۹، قم ۱۲۲، ارومیه ۱۸۲، سردشت ۱۳۵، بوکان ۱۳۷، اردکان ۱۴۶، اشتهارد ۱۵۶، ساوجبلاغ ۱۵۵۷، کرج ۱۵۳ ناسالم برای گروه های حساس و یا ناسالم برای تمام گروه‌ها اعلام شد.
همچنین بر اساس آمار منتشر شده، طی یک روز از هفته گذشته تهران چهارمین شهر آلوده جهان معرفی شد.
شاخص کیفیت هوا (Air Quality Index = AQI) معیاری برای تعیین روزانه کیفیت هوا و میزان ارتباط آن با سطوح سلامتی افراد است که جزئیات آن در پی می آید:
از صفر تا ۵۰ در شرایط پاک (سبز)، ۵۱ تا ۱۰۰ در شرایط سالم (زرد و حد مجاز استاندارد یا حد سلامت)، ۱۰۱ تا ۱۵۰ در شرایط ناسالم برای گروه حساس (نارنجی)، ۱۵۱ تا ۲۰۰ در شرایط ناسالم برای همه (قرمز)، ۲۰۱ تا ۳۰۰ در شرایط بسیار ناسالم (بنفش) و ۳۰۱ تا ۵۰۰ در شرایط خطرناک (ارغوانی) تعیین شده است.
به طور کلی جنگل‌ها در نتیجه عمل کربن گیری مرتباً گاز کربنیک هوا را که در اثر تنفس موجودات زنده و فعل و انفعالات شیمیایی و آلودگی های محیط زیست وارد هوا می‌شود جذب کرده و گاز اکسیژن را پس می‌دهد. از این رو باید مورد توجه ویژه ای قرار گیرند.
همچنین مدیر اداره محیط زیست مریوان از وقوع بزرگ‌ترین حادثه آتش‌سوزی در نیزارهای دریاچه زریبار خبر داد و گفت: عامل انسانی علت وقوع این حادثه است.
براساس آمارهای سازمان‌های متولی در ۱۵ سال اخیر یک‌میلیون و ۵۰۰ هزار هکتار از سطح جنگل‌های هیرکانی کاهش پیدا کرده است، یعنی به طور میانگین روزانه ۲۷۷ هکتار از جنگل‌ها فرصت تنفس را از دست داده‌اند.
بحران فرونشست زمین در ایران
یکی از مسائلی که در اثر برداشت بی‌رویهٔ آب زیرزمینی رخ می‌دهد، فرونشست زمین است. امری که به گفته برخی از کارشناسان، عدم مدیریت آب های سطحی موجود توسط مسئولان متولی و نهایتا اقدام به برداشت بیش از حد از آبهای زیرزمینی، رشد به سزایی به آن می بخشد. نشست زمین باعث ایجاد شکاف‌های عمیق در سطح زمین، کج شدن لوله‌های چاه، خرابی ساختمان‌ها و نهایتا ایجاد تلفات جبران ناپذیر برای انسان ها و دیگر موجودات زنده می شود. سازمان اینتل لب، فرونشست زمین در پیرامون تهران را همانند «بمب ساعتی» دانست و اعلام کرد که تهران با سالی ۳۶ سانتی‌متر، رکورددار فرونشست زمین در سراسر جهان است و افت سطح آبهای زیرزمینی تهران از چرایی‌های این مشکل دانسته شد.
در این زمینه مجتمع مسکونی ۴۰ واحدی در کاظم‌آباد ورامین، در حاشیه کمربندی شمالی این شهر، به دلیل فرونشست از وسط نصف شده است، این در حالی است که شهرداری ورامین پس از ریزش چاه در حدود یک دهه پیش، حکم به تخلیه داده است، اما مدتی بعد حکم ایمن بودن ساختمان صادر می‌شود!
بحران پسماند و آلاینده های محیط زیستی
طی هفته ای که سپری شد، رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان بوئین زهرا گفت: راننده متخلف که در ورودی شهر بوئین زهرا به تخلیه غیر مجاز پسماند صنعتی اقدام کرده بود، به دادگاه معرفی شد.
همچنین ماموران یگان حفاظت محیط زیست شهرستان آمل دو متخلفی که اقدام به تخلیه زباله درطبیعت این شهرستان نموده بودند را با تشکیل پرونده به مراجع قضایی معرفی کردند.
ورود زباله‌ها و پساب‌های صنعتی و بیمارستانی و فاضلاب‌های سطحی و خانگی از سوی دیگر سبب آلودگی و به مخاطره افتادن اکوسیستم رود بشار، شاهرگ حیاتی مرکز استان کهگیلویه و بویراحمد شده است.
در گزارشی دیگر رئیس پلیس پیشگیری فرماندهی انتظامی گیلان از دستگیری ۴۰۰ متجاوز در حوزه محیط زیست در ۸ ماهه گذشته از سال جاری خبر داد.
شهر گناوه به عنوان یکی از مهمترین شهرهای استان بوشهر سال‌های متمادی است که از نداشتن یک سیستم فاضلاب رنج می‌برد و اجرای ناقص سیستم فاضلاب در شهر، وصل نشدن بسیاری از منازل به سیستم فاضلاب شهری، ورود پساب خانگی به کانال‌های دفع سطحی آب و سرازیر شدن فاضلاب در چندین نقطه به ساحل و دریا فقط بخشی از مشکلاتی است که مردم این شهر سال‌ها با آن دست به گریبان هستند و فعالان محیط زیست بارها پیرامون این معضلات و مشکلات خواستار رسیدگی جدی شده‌اند.
وحید جعفریان مدیر کل دفتر امور بیابان سازمان جنگل‌ها نیز با اشاره به اینکه ۱۳.۵ میلیون هکتار کانون فرسایش بادی در کشور وجود دارد، از خسارت سه هزار میلیاردی این پدیده به اقتصاد ایران بر اساس صورت‌های مالی سال ۹۷ خبر داد، و گفت: اگر با فشار بهره‌برداری زمینه تخریب عرصه‌های طبیعی را فراهم کنیم، گاهی با هزینه‌های گزاف هم نمی‌توانیم چیزی که از دست داده‌ایم را مجددا به دست بیاوریم.
حیات وحش
بر اساس گزارشات منتشر شده، بعد از مرگ یک قوچ در باغ‌وحش خرم‌آباد، مرگ یک گوزن زرد باردار افکار عمومی را به سمت وضعیت باغ‌وحش خرم‌آباد سوق داد، چندی بعد هم دو توله شیر در باغ‌وحش جان خود را از دست دادن. وضعیت نامناسب نگهداری حیوانات، مکان‌یابی اشتباه درشیب تند کوه، تغذیه نامناسب و مرگ گونه‌های جانوری انتقاداتی است که مسئولان و فعالان محیط‌زیست به وضعیت باغ‌وحش خرم‌آباد دارند.
همچنین رئیس اداره حیات‌وحش محیط‌زیست مازندران گفت: تلفات بیماری طاعون نشخوارکنندگان در زیست‌گاه غرب مازندران همچنان ادامه دارد. طاعون نشخوارکنندگان کوچک که بیماری ویروسی است، اگر شیوع آن کنترل نشود، احتمال آلوده شدن جمعیت دام‌های اهالی منطقه نیز به این بیماری دور از انتظار نیست و بهترین راهکار مقابله واکسیناسیون دام‌ها است.
ربیعی بابیان اینکه با همکاری امور عشایری جابجایی هرگونه دام که مشکوک به این ویروس باشد ممنوع اعلام‌شده است، ادامه داد: با توجه به اینکه کل و بز وحشی در کوه‌های منطقه پراکنده هستند و در مکان خاصی نیز تجمع ندارند، امکان اینکه جمعیت بیشتری از حیات‌وحش درگیر این بیماری بشوند، وجود دارد.
در خبری دیگر مدیرکل دامپزشکی استان مرکزی گفت: دو مورد لاشه بیماری آنفلوانزای فوق حاد پرندگان در تالاب میقان مشاهده شده است.