مهاجرت از طریق دریافت اقامت با اجاره‌خانه یا دریافت شهروندی با خرید ملک راه دیگری است که اخیرا بیش از پیش مورد استقبال ایرانی‌ها قرار گرفته است
در یک سال گذشته موج خروج ایرانی‌ها از کشور و گرفتن اقامت در ترکیه در نسبت به سال‌های پیش شدت یافته است
پیام ماسوری
در یک سال گذشته موج خروج ایرانی‌ها از کشور و گرفتن اقامت در ترکیه در نسبت به سال‌های پیش شدت یافته است. طبق اطلاع «ایران وایر» در ماه‌های اخیر نیز گروهی از کنش‌گران حوزه‌های مختلف و همچنین روزنامه‌نگاران بسیاری در پی تنگ‌تر شدن عرصه سیاسی ایران را ترک کرده‌اند و برای آن‌که وارد روند پناهجویی نشوند، با خرید ملک اقامت ترکیه را دریافت کرده‌اند. در این گروه، می‌توان به هنرمندان نیز اشاره کرد که با ترک کشور، اقدام به برگزاری کنسرت‌های محفلی می‌کنند و ترجیح می‌دهند با انتقال سرمایه‌شان به ترکیه، از آزادی نسبی برای فعالیت‌های خود برخوردار شوند.
این آمار در سال گذشته به چه شکل بوده است و چگونه ایرانی‌ها توانسته‌اند اقامت ترکیه را اخذ کنند؟
***
در ماه‌های اخیر جمعی از کنش‌گران، هنرمندان و روزنامه‌نگاران ایران را به قصد اخذ اقامت در ترکیه، ترک کرده‌اند. اگرچه شمار ایرانی‌هایی که مهاجرت به ترکیه با روش‌های گوناگون را به زندگی در ایران ترجیح می‌دهند، روزانه رو به افزایش است. البته همچنان پناهندگی یکی از روش‌ها است؛ اما مهاجرت از طریق دریافت اقامت با اجاره‌خانه یا دریافت شهروندی با خرید ملک راه دیگری است که اخیرا بیش از پیش مورد استقبال ایرانی‌ها قرار گرفته است. در سال‌های اخیر سرمایه‌های هنگفتی به دلیل وخامت شرایط اقتصادی و نبود چشم‌اندازی روشن برای سرمایه‌گذاری در ایران، از کشور خارج و عمده آن‌ها به ملک در شهرهای مختلف ترکیه تبدیل شده است.
ترکیه از یک طرف با بحران سیاسی و اقتصادی و از طرف دیگر با بحران ورود سیل‌آسای پناهجویان دست‌و‌پنجه نرم می‌کند. برای همین از سال ۲۰۱۸ تمهیدات و تغییراتی برای سرمایه‌گذاری و مهاجرت در این کشور انجام داد. به طوری‌که اخذ شهروندی از طریق سرمایه‌گذاری ثابت را از دو میلیون دلار به ۵۰۰ هزار دلار و سرمایه‌گذاری در اموال غیرمنقول را از یک میلیون دلار به ۲۵۰ هزار دلار کاهش داد تا از این طریق بتواند سرمایه خارجی بیشتری جذب کند و از بحران مالی که گریبانش را گرفته است، رها شود.
همین تغییرات باعث شد شماری از ایرانی‌ها سرمایه خود را از ایران خارج و روانه ترکیه کنند تا با خرید خانه، هم سرمایه خود را حفظ کنند و هم شهروندی ترکیه را دریافت کنند.
بر اساس داده‌های منتشر شده از سوی سازمان آمار ترکیه (TÜİK) از ژانویه تا سپتامبر ۲۰۲۱، در ۹ ماهه نخست سال، برای اولین بار افزایش فروش مسکن در ترکیه نسبت به مدت مشابه سال قبل ۴۳ درصد بیشتر بوده است. طبق این آمار، تنها در ماه اوت ۲۰۲۱، ۹۱۱ واحد مسکونی در ترکیه از سوی شهروندان ایرانی خریداری شده است. بنابر گزارش دویچه وله و طبق آخرین آمار در سپتامبر ۲۰۲۱ تعداد خرید خانه در ترکیه توسط ایرانی‌ها به ۱۳۲۳ باب خانه مسکونی در شهرهای مختلف ترکیه رسیده است. به این ترتیب ایرانی‌ها همچنان در صدر خریداران خارجی مسکن در ترکیه قرار دارند.
به گفته کارشناسان در ترکیه، علت اوج‌گیری خرید مسکن در این کشور می‌تواند به پایین آمدن ارزش لیر و تورم مهار شده مسکن نیز مرتبط باشد. افت ارزش لیر ترکیه فروش مسکن به خارجی‌ها را آسان‌تر کرده است و ایرانی‌ها، عراقی‌‌ها و روس‌‌ها در ماه‌های اخیر رکورد خرید خانه را در ترکیه شکسته‌اند. بر اساس گزارش سازمان آمار ترکیه، فروش آپارتمان به خارجی‌ها در ماه سپتامبر به ۶۶۳۰ دستگاه رسید و رکورد ماهانه تمام دوران اخیر را شکست. بالاترین رکورد فروش آپارتمان در سال ۲۰۱۸ بوده که به ۶۲۷۶ واحد رسیده بود. به نظر می‌رسد که در آینده این روند همچنان رو به افزایش باشد و آمار تازه‌ای که بعدتر منتشر می‌شود، باز هم روند صعودی داشته باشد.
این در حالی است که ترکیه در شرایط کنونی امروز با افت بی‌سابقه ارزش لیر در بازار جهانی و به خصوص مقابل دلار روبه‌رو بوده است. گران شدن اجناس و مواد اولیه در این کشور ممکن است در کوتاه مدت برای مهاجران و به‌خصوص ایرانی‌هایی که در ترکیه برای خرید خانه و دریافت شهروندی اقدام کرده بودند، محسوس نباشد؛ اما به گفته کارشناسان اقتصادی ممکن است ارزش سرمایه آن‌ها در درازمدت کاهش یابد و صدمات زیان‌باری برای آن‌ها در پی داشته باشد.
پایین آمدن بی‌سابقه ارزش لیر در یک ماه گذشته [نوامبر ۲۰۲۱] مقابل دلار انگار مانعی برای خروج سرمایه و ارز از ایران نیست؛ بلکه در ماه‌های گذشته شدت هم پیدا کرده و باعث واکنش تند برخی از مسئولان جمهوری اسلامی شده است.
در مهر ماه سال جاری، «مجتبی یوسفی»، نماینده اهواز در مجلس شورای اسلامی گفت: «ایرانیان در فاصله سال‌های ۱۳۹۷تا ۱۳۹۹بیش از هفت میلیارد دلار ارز برای خرید خانه به ترکیه برده و با این کار، اقتصاد این کشور را از ورشکستگی نجات داده‌اند.»
این سخنان در حالی بیان شد که دولت جمهوری اسلامی در سال ۱۳۹۸ مجوز اقامت پنج‌ساله برای خارجی‌ها در ازای سرمایه‌گذاری یا سپرده‌گذاری بلندمدت ۲۵۰ هزار دلاری را تصویب کرد؛ اما به نظر می‌رسد تقاضایی در این چارچوب ارائه نشده است.
یکی از دلایل روی آوردن ایرانی‌ها به خرید ملک در ترکیه حتی برای بسیاری از آن‌ها که با پیگرد سیاسی در ایران مواجه‌اند، مشکلات زندگی پناهجویی در ترکیه است. طولانی شدن روند پناهندگی و عدم رسیدگی به‌موقع به پرونده‌های پناهجویان و نیز مشکلات رفت‌وآمد [پناهجویان نمی‌توانند بدون اجازه پلیس بین شهرهای ترکیه عبور و مرور داشته باشند] و همچنین خطر دیپورت به بهانه‌های مختلف توسط پلیس ترکیه، از جمله معضلات دنیای پناهجویان در ترکیه است.
این معضلات همچنین بسیاری از پناهجویان را هم بر این داشت که عطای رفتن از ترکیه به کشور سوم را به لقای آن ببخشند و با جمع کردن سرمایه‌ای هرچند ناچیز در ایران درصدد خرید خانه درترکیه باشند تا بتوانند از این شرایط ناگوار رها شوند و از این طریق اقامت ترکیه را هم دریافت کنند.
از سوی دیگر، از آغاز سال ۲۰۲۰ در پی تغییر قوانین مهاجرت، دولت ترکیه اقامت توریستی را تمدید نمی‌کند. از همین روی، حتی افرادی که به دنبال پناهندگی نبودند و اقامت‌های توریستی خود را هر سال تمدید می‌کردند، ناچار شدند به روش‌های دیگری برای ماندگاری در ترکیه روی بیاورند؛ از جمله خارج کردن سرمایه خود از ایران و خرید ملک و دریافت اقامت و سپس، تابعیت ترکیه.
طبق این قوانین که در سال ۲۰۲۰ اجرایی شد؛ اتباع خارجی می‌توانند به چند روش خرید ملک، به صورت دائم و اجاره به صورت یک ساله به اداره مهاجرت ترکیه درخواست اقامت بدهند.
در شکل اول، افرادی که برای اولین بار درخواست اقامت توریستی دارند می‌توانند با اجاره‌نامه و ثبت آدرس و نام خود، با پاسپورت معتبر و فقط برای مدت یک سال اقامت توریستی دریافت کنند. این روش فقط برای افرادی است که قبل از آن اقامت توریستی دریافت نکرده‌اند.
در شکل دوم، افراد می‌توانند با خرید ملکی به قیمت ۲۵۰ هزار دلار در ترکیه، اقامت دریافت کنند و پس از گذشت شش ماه، درخواست تابعیت دهند.
و در نوع سوم، اگر قیمت ملک زیر ۲۵۰ هزار دلار باشد، خریداران بعد از گذشت پنج سال اقامت در این کشور می‌توانند درخواست تابعیت دهند.
لازم به ذکر است که تنها با خرید ملک و نه زمین و نه ساختمان نیمه‌کاره، با ارایه پایان کار ساختمان نوساز و گزارش مکتوب بازرس و تایید آن، خریداران می‌توانند برای گرفتن اقامت اقدام کنند.
به گفته چند تن از مشاورین و کارشناسان معتبر املاک در شهر «ازمیر» ترکیه، در یک ماه گذشته [نوامبر ۲۰۲۱] و در پی افت شدید قیمت لیر در برابر دلار و به تبع آن در بازار ایران متقاضیان زیادی برای خرید ملک به آن‌ها مراجعه می‌کنند تا از ارزان شدن تقریبا هزار تومانی لیر استفاده کنند و به هر نحو صاحب خانه‌ای اگرچه کوچک در این شهر شوند و بتوانند اقامت این کشور را بگیرند؛ روندی که به گفته کارشناسان اقتصادی آینده‌ای مبهم و نامعلوم دارد و تصمیمی است که در نهایت پول زیادی به چرخه مالی ترکیه تزریق خواهد کرد.