انتشار قیچی کردن مو در شبکههای اجتماعی با واکنشهای بسیاری مواجه شد
حامد فرمند فعال حقوق کودکان
ویدیوی کوتاهی از یک مدرسه پسرانه دست به دست شده که در آن یکی از مسؤلان یا معلمان مدرسه با خشونت بخشی از موی بلند سر کودکان را قیچی میکند.
این ویدیو واکنش یک مقام وزارت آموزش و پرورش را هم در پی داشت. سخنگوی وزارت آموزش و پرورش ایران در صفحه توییتر خود با ذکر آیهای از قرآن، “ما فرزندان آدم را بسیار گرامی داشتیم”، نوشت: “رفتار فرد خاطی با دانش آموزان عزیز (قیچی کردن مو) طبق ماده ۸ قانون رسیدگی به تخلفات اداری، اعمال و رفتار خلاف شئون اداری یا شغلی است، که از طریق هیات رسیدگی به تخلفات اداری و مجازات و تنبیهات مقرر در این قانون رسیدگی میشود.” اما صادق ستاریفرد، سخنگوی وزارت آموزش و پرورش در معرفی صفحه توییتر خود نوشته است: “نظرات بیان شده، شخصی است.”
با توجه به این که نگارنده در این باره اظهار نظر رسمی یا لااقل در صفحات مجازی متعلق به آموزش و پرورش ندیده است، نمیتوان با اطمینان موضعگیری سخنگوی وزارتخانه را موضوع رسمی نهاد آموزش کودکان تلقی کرد. برعکس، رویه مدارس در برخورد با پوشش و ظاهر کودکان کم و بیش رفتار معلم/مسئول فیلم پخش شده را تایید میکند.
سند تحول آموزش و پرورش که مهمترین سند بالادستی در نظام آموزش ایران محسوب میشود، در بندهای متعددی بر “عفاف، حجاب و پوشش و ظاهر اسلامی” تاکید کرده است. گرچه این مفاهیم غیردقیق و سلیقهای به حساب میآیند، اما با توجه به تجربه بیش از ۴۰ سال گذشته چه بر اساس آیین نامههای انضباطی و چه در عمل، ظاهر مورد قبول مسئولان، خلاف آن چیزی است که در فیلم پخش شده نمایش داده میشود.
اما نقد فعالان حقوق کودک به رفتار مدیران و مسئولان مدارس نسبت به پوشش و ظاهر کودکان، به داشتن هرگونه ضابطه یا قانون نیست. بخشی از این نقد، چنانچه در اظهارنظر شخصی سخنگوی وزارت آموزش و پرورش هم مطرح شده، به رفتار ناقض کرامت انسانی کودکان و اعمال خشونت و آزار گری برای اجرای مقررات مربوط میشود.
طبق ماده ۱۹ پیماننامه حقوق کودکان، مصوب مجلس شورای اسلامی، کودکان باید در برابر هر گونه خشونت جسمی و روانی محفوظ باشند. رفتاری که در فیلم پخش شده نمایش داده میشود و تجربه زیسته بسیاری از کودکان در نظام آموزش و پرورش ایران است، خشونت روانی و بعضا همراه با خشونت جسمی محسوب میشود.
کودکان در سنین مدرسه در حال شکل دادن شخصیت خود هستند و ظاهر آنها، بخشی از هویتشان محسوب میشود. اغلب این برخوردهای خشونتآمیز علاوه بر این که در جمع همسالان اتفاق میافتد، در مورد تمام کودکان نیز اعمال نمیشود. به این ترتیب کودکان در معرض قلدری دیدن و تحقیر و تمسخر توسط همسالان خود قرار میگیرند. در موارد زیادی هنگام اجرای تنبیه هم، مسئولان مدرسه از توهین، تحقیر و خشونت فیزیکی استفاده میکنند که آثار روانی بلند مدت از جمله احتمال خدشه وارد شدن به اعتماد به نفس کودکان را به دنبال دارد.
در عین حال ماده ۳۹ پیماننامه حقوق کودک تاکید میکند که اگر کودکی با خشونت و نقض کرامت انسانیاش مواجه شد، دولتها موظف به داشتن سازوکاری برای جبران حداکثری خسارت و کمک به بهبود کودک و ادغام مجدد اجتماعی او هستند.
مطالبه اظهارنظر رسمی مقامات آموزش و پرورش به منظور ارزیابی وجود داشتن یا نداشتن چنین راهکاری و بررسی سازوکارهای جلوگیری از تکرار است. گرچه با توجه به رویه حاکم بر وزارت آموزش و پرورش، چنین خواستهای دور از واقعیت تلقی میشود، اما حق خانوادهها مطابق پیمانی است که دولتها موظف به اجرای آن هستند. غیبت چنین مطالبهای در نقدها و اظهارنظرها میتواند ناشی از ناآگاهی نسبت به حقوق کودکان باشد.
اما اصل مهم دیگر پیمان نامه حقوق کودکان، ماده ۲۸ است که تاکید میکند قوانین انضباطی در مدارس باید منطبق بر شان انسانی کودکان و مفاد پیماننامه حقوق کودکان باشد. علاوه بر این که مقررات مرتبط با پوشش و ظاهر کودکان دختر، اصل عدم تبعیض را زیر سوال میبرد، این مقررات و ضوابط مرتبط با کودکان، از جمله کودکان پسر و نحوه اجرای آن، هیچ تناسبی با کرامت و شخصیت انسانی کودکان ندارد.
باز هم یادآوری میکنم آن چه در این ویدیو نمایش داده نمیشود، برخورد با کودکان دختر است که تبعیض آشکار تری را به دلیل اجبار به پوشش اسلامی تجربه میکنند، پوششی که برخلاف پسران، تعریف دقیقتری دارد و مجموعهای از شکل ظاهری و حجاب اجباری را در بر میگیرد و با محدودیتهای بیشتری در شکل ظاهر خود مواجه هستند. خشونت علیه آنها هم توجیه قانونی قویتری دارد.
از: بی بی سی
قیچی کردن موی دانش آموزان جرم است