بنزین ۱۵۰۰ تومانی در ایران با قیمت ۵۰۰ تومان به کشورهای هدف جمهوری اسلامی صادر شد
زمانی‌که رسانه‌های وابسته به حکومت همچنان در تلاش برای توجیه حوادث آبان ۱۳۹۸ یعنی افزایش یک‌باره ۲۰۰ درصدی قیمت بنزین و سرکوب گسترده اعتراض‌های مردمی بودند، بنزین ایران به بهایی حدود یک سوم از غرب و شرق ایران خارج شده و تحت عنوان صادرات، به عراق، لبنان، ونزوئلا، افغانستان عرضه می‌شد.
خبرگزاری مهر به نقل از جلیل سالاری، مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران نوشت: «در دولت قبل و دوران کرونا، بنزین به قیمت لیتری ۵۰۰ تومان صادر شد.» این جمله نمک پاشیدن روی زخم‌های باز آبان ۱۳۹۸ بود. پس از حوادث آبان، تریبون‌های در اختیار حکومت، در سبقت از یکدیگر، برای توجیه افزایش قیمت بنزین؛ منافع ملی، جلوگیری از هدر رفت منابع، جبران کسری بودجه و حتی امکان کسب درآمد برای کشور از محل صادرات را برمی‌شمردند. اما چند ماه پس از آن، بنزینی که گفته می‌شد قیمت عرضه آن به مردم ایران به سود اقتصاد ملی نیست، با یک سوم قیمت، در جایی می‌سوخت که نه منافع اقتصادی ایران را تامین می‌کرد و نه منافع مردم ایران.
بنزین ۵۰۰ تومانی که به گفته مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش، صادرات آن برای ایران هیچ مزیتی به همراه نداشته، طبق آنچه که مصطفی نخعی، سخنگوی کمیسیون انرژی مجلس به روزنامه شرق عنوان کرده، در سال ۱۳۹۹ صادر شده است. یعنی در فاصله چند ماه بعد از روزهایی که حکومت در خیابان‌های ایران، اعتراض‌های مردمی به افزایش قیمت بنزین را با سرکوب گسترده پاسخ داد. خبرگزاری رویترز در دی‌ماه ۱۳۹۸ اعلام کرد۱۵۰۰ نفر در اعتراض‌های آبان کشته شدند.
آنطور که سخنگوی کمیسیون انرژی مجلس توضیح داده، قیمت بنزین صادراتی در مواقعی به ۱۲۰۰ تا ۱۴۰۰ تومان هم رسیده است. اما این رقم باز هم از قیمت سهیمه‌بندی شده بنزین در آبان ۱۳۹۸ بالاتر بوده است. این نرخ تفاوت چشمگیرتری با بنزین آزاد سه هزارتومانی داشته است.
در همان برهه زمانی، اتاق بازرگانی ایران گزارشی منتشر می‌کند که با احتساب قیمت ۴۷ سنتی برای هر لیتر بنزین فوب خلیج‌فارس، برپایه دلار ۱۱ هزار و ۵۰۰ تومانی در سال ۱۳۹۸، اعلام می‌شود قیمت تمام شده بنزین در خلیج‌فارس معادل ۵۴۰۰ تومان است که این رقم با احتساب هزینه‌های حمل‌ونقل به نزدیک شش هزار تومان می‌رسد. این گزارش مربوط به اواخر سال ۹۸ یعنی مدتی بعد از افزایش قیمت بنزین در ایران بود. اما بنزینی که گفته می‌شود در سال ۹۹ با قیمت ۵۰۰ تومان صادر شده ارزشی به مراتب بیش از سال ۹۸ داشته است.
سال ۱۳۹۸، نوسانات قیمت ارز در ایران، رشد قابل ملاحظه‌ای برای دلار به همراه داشت. دلار که اوایل این سال حدود ۱۴ هزار و ۹۰۰ تومان معامله می‌شد در سه ماهه سوم همان سال به مرز ۳۰ هزار تومان رسید. نهایتا این نرخ در پایان سال در کانال ۲۴ هزار تومان تثبیت شد. یعنی ارزش هر لیتر بنزین در سال ۹۹ (برحسب متوسط قیمت ۲۴ هزار تومان) بیش از دو برابر ارزش آن در سال ۹۸ بوده است، آن هم بدون لحاظ کردن هزینه‌های حمل‌ونقل.
آمارهای گمرک ایران حاکی از آن است که در ۱۲ ماهه سال ۹۹، بیش از ۷.۸ میلیون تن بنزین از ایران صادر شده که این میزان نسبت به سال پیش از آن به لحاظ وزنی ۶۱۸ درصد افزایش داشته است. همین آمار نشان می‌دهد که حجم صادرات بنزین در سال ۹۹ نیز بیشتر از ۷.۲ برابر رشد داشته است. اما این رشد حجم صادرات در سایه ارزان فروشی و حراجی صورت گرفته که آورده اصلی آن برای دولت، نمایشی تحت عنوان «توان صادراتی ایران در سایه تحریم» بود. قاعدتا فروش بنزین با نرخ ۵۰۰ تومان هیچ نزدیکی‌ای نه با قیمت دلار در سال ۹۹ داشته و نه با رشد فروش این محصول در خارج از کشور.
سال گذشته، حسن خسروجردی، رئیس اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفت، گاز و پتروشیمی در گفت‌وگو با تجارت‌نیوز، عمده مقاصد صادرات بنزین ایران را افغانستان، عراق، سوریه و ونزوئلا به اضافه چند کشور آفریقایی اعلام کرده بود.
مهرماه سال ۱۳۹۹، سه نفتکش ایرانی به مقصد ونزوئلا، وارد آب‌های آمریکای لاتین شد. رویترز با انتشار این خبر نوشت: « این سه نفتکش، مجموعا حدود ۸۲۰ هزار بشکه بنزین و سایر سوخت‌های موتوری را به ونزوئلا می‌رسانند.» خبری که با انتقاد آمریکایی‌ها روبرو شد اما طرف ایرانی اینگونه به آن پاسخ داد که؛ ارسال محموله‌های سوخت به ونزوئلا ادامه خواهد داشت.
پیش از آن، رویترز به نقل از یک منبع آگاه نوشته بود که ایران احتمالا ماهانه دو تا سه محموله بنزین به ونزوئلا بفروشد. در فاصله اواخر سال ۱۳۹۸ تا اوایل ۱۳۹۹، ایران مجموعا حدود ۱.۵ میلیون بشکه بنزین به ونزوئلا صادر کرده بود. در همان زمان ابهام‌های مختلفی در مورد پول حاصل از فروش بنزین ایران به ونزوئلا مطرح بود. تیرماه ۹۹، علی آقا محمدی، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام، تحت فشار اخبار نهایتا اعلام کرد که پول بنزین‌های فروخته شده به ونزوئلا پرداخت شده و در حساب خزانه کشور است. گرچه هیچ راستی‌آزمایی در این زمینه وجود نداشت اما همین اظهارات نیز قیمت فروش بنزین به ونزوئلا را در بر نمی‌گرفت. اما آنچه که حالا به نقل از مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش عنوان شده، نشان می‌دهد حتی اگر به واقع پولی هم دریافت شده باشد، معادل حراج‌گذاری منابع انرژی کشور بوده است.
در عین حال، سال گذشته، اخبار متعددی از ارسال محموله‌های انرژی از ایران به لبنان نیز منتشر شد. خرداد ۱۴۰۰ بود که سید حسن نصرالله در سخنرانی خود با اشاره به بحران سوخت در لبنان، صف‌های طولانی مردم این کشور در جایگاه‌های سوخت را توهین‌آمیز دانست و در همانجا از لزوم واردات بنزین از ایران با لیر لبنان سخن گفت. کمتر از سه ماه بعد بود که خبرگزاری آسوشیتدپرس از رسیدن نخستین محموله سوخت ایران به لبنان خبر داد. کاروانی متشکل از ۲۰ کامیون که هر کدام ۵۰ هزار لیتر سوخت را با عبور از مرز لبنان، به حزب‌الله رساند. تا اوایل پاییز، سومین محموله سوخت ایران نیز در اختیار حزب‌الله لبنان قرار گرفت. جاییکه ماندن مردم لبنان در صف‌های طولانی سوخت توهین‌آمیز تلقی می‌شد اما همین صف‌های طولانی و بنزینی که گران‌تر به مردم ایران عرضه می‌شد، هیچگاه توهین‌آمیز خوانده نشد.
اما یک فعال حوزه انرژی در این زمینه به ایندیپندنت فارسی توضیح داد: «بخش قابل توجهی از بنزین صادراتی، از طریق مرزهای شرقی و غربی ایران به خارج از کشور برده می‌شود. در این میان برخی تک محموله‌ها در فاصله دو سال گذشته همزمان با شیوع کرونا، با قیمت‌های بسیار پایین‌تر فروخته شده است.» به گفته او، تمامی این فروش‌ها به صورت رسمی صورت گرفته و بخش عمده آنها نیز از طریق کامیون‌ها به سمت افغانستان یا عراق ارسال شده‌اند. البته او این را بدان معنا ندانسته که تمامی این بنزین در دو کشور همسایه مصرف شده، چرا که مقصد بعدی بخشی از آنها نامعلوم بوده است.
براین اساس بنزینی که همواره اعلام می‌شد برای ممانعت از قاچاق آن (به دلیل پایین بودن قیمت در ایران نسبت به کشورهای همسایه) باید گران‌تر به مردم کشور عرضه شود، به صورت رسمی و قانونی با بهایی بسیار پایین‌تر از آنچه که مردم در ایران استفاده می‌کردند، از همان مرزهایی که سالانه بسیاری را تحت عنوان قاچاقچی سوخت بازداشت می‌کنند، به خارج کشور فرستاده می‌شده است.
چند سال قبل، مرکز پژوهش‌های مجلس طی بررسی‌هایی اعلام کرده بود، طبق متدولوژی ضریب همبستگی شاخص‌های قیمت، به ازای هر ۱۰ درصد افزایش قیمت بنزین، نرخ تورم بیش از ۱.۵۴ درصد افزایش می‌یابد. اگر صرفا همین متدلوژی ارائه شده از سوی این نهاد رسمی را موردنظر قرار دهیم، افزایش ۲۰۰ درصدی قیمت بنزین در آبان ۹۸، به رشد حداقل ۳۱ درصدی تورم در ایران صرفا به واسطه رشد قیمت بنزین منجر شد (نرخی که به تورم قبلی اضافه شد). یعنی همان بنزین ارزان قیمت ایرانی که با هدف کاهش فشار اقتصادی به مردم لبنان و ونزوئلا صادر شد، برای مردم ایران گرانی مضاعفی را به همراه داشت.
از: ایندیپندنت