نقش هوش مصنوعی در جنگ‌های آینده

چند سالی است که نگرانی‌ها درباره تاثیر و نقش هوش مصنوعی در جنگ‌های آینده همچنان در حال افزایش است. بسیاری بر این باورند که هوش مصنوعی می‌تواند به همان میزان که بر تجارت تاثیر گذاشته، بر جنگ نیز تاثیر بگذارد، با این تفاوت که هوش مصنوعی در تجارت تا حد زیادی در توسعه روش‌های مختلف تجاری نقش مثبتی ایفا کرده است و به رشد و شکوفایی جوامع بشری کمک می‌کند؛ در حالی‌ که بسیاری از به‌کارگیری هوش مصنوعی در جنگ ابراز نگرانی می‌کنند و معتقدند که هوش مصنوعی می‌تواند جنگ‌ها را وحشتناک‌تر و ویرانگرتر کند.

باراک اوباما در دوره ریاست‌جمهوری خود با اشاره به خطر هوش مصنوعی در جنگ، گفته بود که ممکن است فردی مهاجم با استفاده از مهارت هوش مصنوعی به کدهای پرتاب سلاح‌های هسته‌ای دست یابد که البته در صورت وقوع چنین امری، جهان با فاجعه‌ای واقعی مواجه می‌شود. به همین دلیل، کشورهای پیشرفته جهان به‌منظور توسعه فناوری هوش مصنوعی و روش‌های استفاده از آن در عرصه‌های مختلف نظامی و غیرنظامی با هم رقابت و چشم‌وهمچشمی زیادی دارند.

کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند که به‌ زودی از هوش مصنوعی در همه تجهیزات جنگی و سامانه‌های دفاعی استفاده خواهد شد تا از یک سو میزان کارایی را افزایش دهد و از سوی دیگر به کاهش هزینه‌های نظامی دفاعی منجر شود. آن‌ها همچنان انتظار دارند هوش مصنوعی بتواند جایگزین نیروی انسانی در جنگ‌ها شود. با این حال، شاید این پیش‌بینی آن‌گونه که به نظر می‌رسد، درست نباشد؛ زیرا جایگزینی فناوری در جنگ مستلزم صرف هزینه‌های جدید است.

به عنوان مثال، زمانی که ماشین‌ها جایگزین کالسکه‌هایی شدند که با اسب کشیده می‌شدند، جامعه به استخدام افراد دیگری نیاز پیدا کرد تا در ساخت جاده‌ها، تعمیرگاه‌های ماشین و پمپ‌بنزین‌ها کار کنند. افزون بر آن، کاهش قیمت حمل‌ونقل و افزایش تردد، مستلزم ایجاد زیرساخت‌های مدرن برای حمل‌ونقل شد و در نتیجه، هزینه‌ها را افزایش داد. بنابراین، استفاده از هوش مصنوعی در نبرد نیز مستلزم صرف هزینه‌های تازه‌ای است که نمی‌توان آن‌ها را دست‌کم گرفت.

یادگیری ماشینی که یکی از مهم‌ترین بخش‌های هوش مصنوعی به شمار می‌رود، یک تکنیک علمی برای ارائه داده‌ها است که به رایانه‌ها اجازه می‌دهد از داده‌های موجود برای پیش‌بینی رفتارها، نتایج و دگرگونی‌های آینده استفاده کنند. دستاوردهای قابل‌توجه هوش مصنوعی در ترجمه ماشینی، شناسایی عکس، بازی‌های ویدیویی و سامانه ناوبری خودرو، نمونه‌هایی از پیش‌بینی خودکارند که در بخش‌های مختلف تجاری، به میزان گسترده‌ای به کار گرفته می‌شوند و زمینه را برای پیش‌بینی بدون برنامه‌ریزی صریح فراهم می‌کنند.

با این حال، پیش‌بینی تنها بخشی از فرآیند تصمیم‌گیری است؛ نه کل آن و نمی‌تواند بخش‌های قضاوت و عمل را شامل شود. داده‌ها پیش‌بینی را ممکن می‌کنند، در حالی‌ که قضاوت مستلزم عامل انسانی است و گام‌هایی که باید پس از پیش‌بینی برداشته شوند، در پرتو ارزش‌ها و معیارهای مربوط مشخص می‌شود. به عنوان مثال، هوش مصنوعی ممکن است بتواند بر اساس داده‌های مربوط به آب‌وهوا، احتمال بارش باران را پیش‌بینی کند، اما یک انسان باید تصمیم بگیرد که آیا خطر خیس شدن ارزش حمل یک چتر را دارد یا خیر.

مطالعات هوش مصنوعی در عرصه تجارت نشان می‌دهد که عملکرد هوش مصنوعی به داشتن داده‌های دقیق و قضاوت واضح بستگی دارد. شرکت‌هایی مانند آمازون و فیس‌بوک از هوش مصنوعی بهره‌مند شده‌اند، زیرا در جمع‌آوری داده‌ها سرمایه‌گذاری زیادی کرده‌‌اند و در مورد اینکه در آینده چه انتظاری داشته باشند و چه کاری با پیش‌بینی‌های هوش مصنوعی انجام دهند، آگاهانه تصمیم گرفته‌اند. با این حال، تاثیر اقتصادی فناوری زمانی می‌تواند درست مشخص شود که اقدام‌هایی دیگری را که فرایند تصمیم نهایی را تکمیل می‌کند، شامل شوند؛ زیرا هرچند نوآوری در هوش مصنوعی پیش‌بینی را ارزان‌تر می‌کند، داده‌ها و قضاوت‌ها هم به همان میزان ارزش بیشتری پیدا می‌کنند.

البته فرایند تصمیم‌گیری در نهادهای نظامی با بخش‌های تجاری تفاوت بسیاری دارد، زیرا در حالی‌ که شرکت‌های تجاری از محیط کاری و استانداردهای مشترک سود می‌برند، سیستم‌های نظامی در محیطی آشفته‌تر و غیرقابل پیش‌بینی‌ عمل می‌کنند؛ به‌ویژه در جریان جنگ که ممکن است شگفتی‌های غیرمنتظره‌ای را به همراه داشته باشد. بنابراین فرایند تصمیم‌گیری در نهادهای نظامی که به هوش مصنوعی متکی باشند، پیچیده‌تر خواهد شد و ارتش‌ها ناگزیر خواهند بود برای اطمینان از دقت داده‌ها و چگونگی قضاوت‌ها و همچنین مطالعه بهترین روش‌ها برای استفاده از عامل انسانی به‌منظور استفاده بهتر از فناوری، روی هوش مصنوعی سرمایه‌گذاری کنند. در نتیجه، تلاش برای نوآوری در هوش مصنوعی به حمایت از کیفیت سرمایه انسانی و گزینه‌های مدیریتی منجر می‌شود.

هرچند جنگ کنونی در اوکراین، جنگی متعارف بین دو ارتش است که هدف از آن تصرف سرزمین‌هایی مشخص است، این جنگ می‌تواند در مورد لزوم استفاده از هوش مصنوعی در جنگ یا استفاده نکردن از آن، درسی‌های مهمی ارائه کند. در حال حاضر، هوش مصنوعی در پشتیبانی از جنگ در اوکراین نقش قابل ذکری ایفا می‌کند. اوکراین از جنگ اطلاعاتی بهره‌برداری بسیاری می‌کند و با استفاده از رسانه‌های اجتماعی، فیدهای خبری و رسانه‌ها، خسارت‌های ناشی از جنگ و قهرمانی نیروهای اوکراینی را بازتاب می‌دهد. البته همه برنامه‌های اطلاع‌رسانی در این جنگ از هوش مصنوعی استفاده می‌کنند؛ در حالی‌ که هکرهای طرف مقابل سعی دارند بر محتوایی که هوش مصنوعی ارائه‌ می‌دهد تاثیر بگذارند.

از سوی دیگر، تحلیلگران مالی برای ارزیابی اثرات تحریم‌های اقتصادی بر روسیه، چه برای هدف قرار دادن بهتر آن و چه برای محافظت از سرمایه‌ها در برابر روسیه، از هوش مصنوعی استفاده می‌کنند. افزون بر آن، هوش مصنوعی از شبکه‌های لجستیک تجاری پشتیبانی می‌کند که کمک‌های بشردوستانه را از اهداکنندگان در سراسر جهان به اوکراین منتقل می‌کنند. همچنین سازمان‌های اطلاعاتی غربی برای بررسی حجم عظیمی از داده‌ها هنگام ردیابی وضعیت میدان نبرد از هوش مصنوعی استفاده می‌کنند و نتایج برآمده را در دسترس کی‌یف قرار می‌دهند تا برای حمایت از نیروهای اوکراینی در میدان جنگ استفاده شود. به عبارت دیگر، هوش مصنوعی به‌طور غیرمستقیم در صحنه جنگ اوکراین حضور دارد و در تحولات آن نقش ایفا می‌کند.

خلاصه اینکه نمی‌توان انتظار داشت هوش مصنوعی بتواند همان کارایی و موفقیتی را که در عرصه تجارت دارد، در میدان جنگ نیز داشته باشد. وضعیت ناپایدار جنگ و کشمکش‌های سیاسی مانع از فراهم شدن شرایط مناسب برای فعالیت هوش مصنوعی به‌منظور جمع‌آوری داده‌های دقیق و قضاوت درست می‌شود؛ به‌ویژه اینکه وقوع جنگ‌ها به‌طور معمول ناشی از محاسبات اشتباه و سردرگمی است و هوش مصنوعی نمی‌تواند حماقت طبیعی را که در سرشت انسان‌ها وجود دارد، برطرف کند.