وزیر نفت ایران در همایش بین‌المللی انرژی جمهوری آذربایجان مدعی شده است که “ظرفیت” روزانه تولید نفت ایران به ۴ میلیون بشکه و “ظرفیت” تولید روزانه گاز کشور به یک میلیارد متر مکعب رسیده است. آیا این آمار با واقعیت می‌خواند؟
جواد اوجی، وزیر نفت جمهوری اسلامی (عکس از آرشیو)
جواد اوجی، وزیر نفت جمهوری اسلامی، روز پنجشنبه ۱۲ خرداد در همایش بین‌المللی انرژی باکو مدعی شد که تحریم‌ها مانع پیشرفت صنعت ایران نشده و “ظرفیت” تولید نفت این کشور به ۴ میلیون بشکه در روز رسیده است.
وی ضمن اشاره به رسیدن “ظرفیت” تولید روزانه گاز ایران به یک میلیارد متر مکعب، همچنین مدعی شد که “ظرفیت” تولید سالانه محصولات پتروشیمی نیز حدود ۹۲ میلیون تن است.
مقامات ایران به جای “تولید واقعی”، همواره از لفظ “ظرفیت” برای اعلام دستاوردهای خود استفاده می‌کنند.
اما نکته اینجاست که در پیک تولید نیز هرگز چنین آمارهایی دیده نمی‌شود. برای نمونه، آمارهای وزارت نیرو نشان می‌دهد که “ظرفیت تولید برق” کشور به ۸۷ هزار مگاوات رسیده، در حالی که در پیک مصرف و زمانی که همه نیروگاه‌ها با بیشینه ظرفیت خود کار می‌کنند، توان عملی تولید برق کشور به زحمت از ۵۶ هزار مگاوات عبور می‌کند و امسال نیز بنا بر گفته مقامات ایران، انتظار می‌رود این کشور در تابستان با ۱۳ هزار مگاوات کسری برق مواجه باشد.
این در حالی است که نیاز ایران به برق در تابستان کمتر از ۷۰ هزار مگاوات است و اگر واقعا ایران توان تولید ۸۷ هزار مگاوات برق داشت، در تابستان می‌توانست ۱۷ هزار مگاوات برق اضافی داشته باشد که معادل ۲.۵ برابر کل مصرف برق عراق است.
در همین حال ایران در تابستان‌ها صادرات برق به عراق، بزرگترین مشتری خارجی خود را متوقف می‌کند و حتی فروردین امسال که هنوز ایران به ماه‌های پیک مصرف نرسیده، واردات برق کشور از صادرات پیشی گرفت.
تولید واقعی نفت و گاز ایران چه مقدار است؟
آخرین آمار ماهانه اوپک نشان می‌دهد که تولید واقعی نفت خام ایران حدود ۲ میلیون و ۵۶۴ هزار بشکه در روز است. حتی اگر تولید روزانه ۶۵۰ هزار بشکه میعانات گازی (نوعی نفت خام فوق سبک که از میادین گازی تولید می‌شود) را نیز به تولید نفت ایران اضافه کنیم، در عمل تولید نفت و میعانات گازی کشور روزانه حدود ۳.۲ میلیون بشکه در روز است.
ایران روزانه حدود ۲.۲ میلیون بشکه مصرف داخلی نفت و میعانات گازی دارد و در عمل، یک میلیون بشکه ظرفیت مازاد صادرات نفت دارد که با آمارهای بین‌المللی نیز کاملا همخوانی دارد.
ایران قبل از تحریم‌های غرب، روزانه ۳.۸ میلیون بشکه تولید نفت خام و ۶۵۰ هزار بشکه تولید میعانات گازی داشت که ۲.۵ میلیون بشکه آن صادر و حدود ۲ میلیون بشکه آن در داخل مصرف می‌شد.
در مورد تولید گاز، بنابر گزارش شرکت ملی گاز ایران، کشور در سال گذشته ۲۳۸ میلیارد متر مکعب مصرف داخلی داشته و ۱۷ میلیارد متر مکعب نیز صادرات گاز داشته است. بنا بر این تولید واقعی گاز کشور حدود ۲۵۵ میلیارد متر مکعب، معادل ۷۰۰ میلیون متر مکعب در روز است، نه یک میلیارد متر مکعبی که آقای اوجی مدعی شده است.
حتی در فصول سرد سال که مصرف گاز کشور به بیشینه مقدار خود می‌رسد و تمام میادین، پالایشگاه‌های گازی و شبکه، همچنین بازیابی گاز از انبارهای زیرزمینی گاز با ظرفیت کامل و نهایی فعالیت می‌کنند، تولید روزانه گاز کشور به ۸۵۰ میلیون متر مکعب نیز نمی‌رسد.
زمستان سال گذشته، بنابر اظهارات جواد اوجی، کشور با کسری روزانه ۲۵۰ میلیون متر مکعبی گاز مواجه بود؛ رقمی که با کل مصرف گاز ترکیه برابری می‌کند.
اگر ایران واقعا توان تولید روزانه یک میلیارد متر مکعب گاز داشت، نبایستی با چنین حجم عظیمی از کسری گاز در زمستان مواجه می‌شد.
وزیر نفت جمهوری اسلامی در همایش بین‌المللی انرژی باکو در ادامه مدعی شد که ظرفیت تولید روزانه گاز ایران باید در هشت سال آینده به ۱.۴ میلیارد متر مکعب در روز برسد: «دنیا تشنه انرژی است و ایران می‌تواند بخشی از این نیاز را تامین کند. جمهوری اسلامی ایران آمادگی پذیرش سرمایه‌گذاری در تولید و تجارت گاز را دارد. ایران در چهارراه ترانزیت انرژی جهان قرار گرفته است، ضمن آنکه در شمال ایران تولیدکنندگان بزرگی چون روسیه و ترکمنستان قرار دارند و در جنوب نیز قطر گرفته است و ما ظرفیت انتقال این منابع عظیم به بازارهای مصرف را هم در اختیار داریم».
این آمارها نیز با واقعیت همخوانی ندارد.
اول اینکه، بر اساس آمارهای رسمی خود وزارت نفت، پارس جنوبی که سهمی ۷۰ درصدی در تولید گاز کشور دارد، از سال آینده وارد نیمه دوم عمر خود خواهد شد و هر سال ۱۰ میلیارد متر مکعب از تولید آن کاسته می‌شود و سال به سال به آهنگ افت تولید گاز این میدان افزوده خواهد شد.
برآورد وزارت نفت نشان می‌دهد، فقط برای حفظ تولید گاز این میدان در افق هشت ساله، نیاز به حدود ۵۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری است.
این در حالی است که گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی نشان می‌دهد، کل سرمایه‌گذاری‌های سالانه در بخش تولید نفت و گاز کشور طی چند سال گذشته تنها سه میلیارد دلار بوده است.
حتی اگر ایران بتواند در طول هشت سال موفق به ۵۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در پارس جنوبی شود، باز هم تولید گاز کشور در سطح کنونی باقی خواهد ماند، در حالی که ایران با رشد سالانه مصرف گاز نیز مواجه است.
نکته دیگر اینکه ترکمنستان و روسیه گاز خود را از طریق خطوط لوله و مستقیما به مشتریان خود صادر می‌کنند و قطر نیز برای صادرات گاز، کارخانه‌های مایع‌سازی گاز (ال‌ان‌جی) دارد و هیچ کدام نیازی به ایران برای ترانزیت گاز ندارند. تنها ترکمنستان سالانه ۱.۵ میلیارد متر مکعب گاز خود را از طریق سوآپ (معاوضه) با ایران، به جمهوری آذربایجان ارسال می‌کند و این کشور نیز گاز ترکمنستان را راهی بازارهای غربی می‌کند.
از طرفی هیچ خط لوله‌ای میان قطر و روسیه با ایران وجود ندارد که جمهوری اسلامی بتواند گاز آنها را ترانزیت کند. نکته دیگر اینکه ایران تنها به ترکیه و عراق گاز صادر می‌کند و هیچ خط لوله‌ای ایران را به بازارهای بین‌المللی وصل نمی‌کند.
جواد اوجی با این حال در ادامه ضمن اشاره به اینکه جمهوری اسلامی می‌خواهد همه مردم جهان از این “نعمت خداوندی” بهره‌مند شوند، اعلام کرد که ایران با زیرساخت‌های “خوب و قوی” برای همکاری در همه‌بخش‌های توسعه، تجارت و انتقال نفت و گاز به کشورهای جهان و منطقه آماده است.
اوجی در ادامه مدعی شد: «امسال حدود هزار مگاوات انرژی تجدیدپذیر تولید کرده‌ایم و با برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده تا چهار سال آینده این مقدار به ۴ هزار مگاوات می‌رسد».
اظهارات وی در حالی است که طبق آمارهای وزارت نیرو، ایران در سال جاری خورشیدی تنها ۵ مگاوات به تولید برق تجدیدپذیر خود (بادی و خورشیدی) اضافه کرده است.
نکته دیگر در ادعاهای آقای اوجی، رسیدن “ظرفیت” تولید پتروشیمی کشور به ۹۲ میلیون تن در سال است. این در حالی است که بدون در نظر گرفتن ۲۵ میلیون تن خوراک بین مجتمعی، ایران در سال گذشته حدود ۳۰ میلیون تن صادرات محصولات نهایی پتروشیمی و ۱۰ میلیون تن مصرف داخلی محصولات پتروشیمی داشته است.
بدین ترتیب، تولید واقعی محصولات پتروشیمی ایران تنها ۴۰ میلیون تن است.
از: دویچه وله