حذف تدریجی اقلام اصلی و مایحتاج خوراکی مهم از سبد مصرف دهک‌های اول جامعه حاصل برنامه‌های دولتی است که خود را مدعی حمایت از محرومان می‌دانست
داریوش معمار روزنامه‌نگار-ایندیپندنت فارسی
رکوردشکنی خردادماه شکاف طبقاتی در ایران، عمیق‌تر شدن شکاف میان فقیر و غنی آخرین دستاورد دولت ابراهیم رئیسی پس از یک سال است. فاصله بین دارا و ندار در ایران به بالاترین حد در ۵۰ سال اخیر رسیده است، شکافی که پس از افزایش قابل‌ملاحظه شاخص فقر و فلاکت و رکوردشکنی میزان تورم، از تبعات اقدام دولت سیزدهم جمهوری اسلامی به حذف تدریجی یارانه و ارز ترجیحی مواد خوراکی و کالاهای اساسی است.
بر اساس گزارش مرکز آمار ایران، رسیدن نرخ تورم ماهانه دهک کم‌درآمد جامعه به ۱۹.۵ درصد در خردادماه وقتی کنار رقم تورم ۸.۴ درصدی دهک دهم که به اقشار پردرآمد اختصاص دارد قرار می‌گیرد، نشان‌دهنده آن است که سیر صعودی تورم برای کم‌درآمدها در این ماه ۳.۲ برابر تورم برای پردرآمدها است.
از دلایل رشد نگران‌کننده این فاصله افزایش چندبرابری قیمت مواد خوراکی و مایحتاج اولیه مردم است، اقلامی که برای حداقل‌های زندگی و رفع گرسنگی ضروری‌اند و سهم اصلی را در سبد مصرفی کم‌درآمدها دارند؛ در حالی که این سهم در سبد هزینه خانوارهای پردرآمد به‌مراتب کمتر است.
به این ترتیب، فاصله ۱۱.۱ درصدی که بین تورم برای کم‌درآمدها و پردرآمدها در خردادماه شکل گرفته در ۵۰ سال اخیر بی‌سابقه است، رکوردی که ابراهیم رئیسی و ژنرال‌های اقتصادی‌اش حتی با پول‌پاشی یارانه‌ای نتوانستند مانع شکل‌گیری آن شوند.
اما رقم ۸۸.۹ درصدی تورم نقطه‌ای اقلام خوراکی اقتصاد ایران را در لبه پرتگاه ونزوئلایی شدن قرار داده است. حذف تدریجی اقلام اصلی و مایحتاج خوراکی مهم از سبد مصرف دهک‌های اول جامعه حاصل برنامه‌های دولتی است که خود را مدعی حمایت از محرومان می‌دانست.
اما ابراهیم رئیسی در گفت‌و‌گوی تلویزیونی اخیرش نرخ واقعی تورم و ارقام آن را نگفت. منتقدان اقتصادی دولت عقیده دارند دلیل این انکارها این است که در شرایط فعلی، بیشترین منافع گرانی‌ها برای جبران کسری بودجه متوجه دولت است، دولتی که کارشناسان تاکید دارند منتظر است تا در ماه‌های آینده، با برنامه «نگاه به شرق»، برنده حضور در زمین بازی روسیه و چین باشد و بحران‌های موجود را پشت سر بگذارد.
در این شرایط، رئیسی در گفت‌وگویی تلویزیونی، با دفاع از ایده پرداخت یارانه گفت «آثار تورمی که به‌دلیل توزیع عادلانه یارانه‌ها ایجاد می‌شود ظرف مدتی از بین خواهد رفت»، نظری که اقتصاددانان اتفاق نظر دارند نه تنها علم اقتصاد که تجربه پرداخت یارانه در دولت‌های پیشین نیز نشان داده است درست نیست.
با این حساب، تاکید رئیسی بر تداوم اصلاح و جراحی اقتصادی به معنی تداوم تورم و افزایش فاصله میان دهک اول و دهک دهم در جامعه است. اقتصادی که ۸۰ درصد آن دولتی و حکومتی است، در شرایط تورمی فعلی خود یکی از منتفعان گرانی‌هاست و نمی‌توان انتظار داشت تصمیم‌گیری‌های اقتصادی‌اش برای حل این مشکلات شفاف باشند.
فرشاد مومنی، اقتصاددان شناخته‌شده، نیز در این زمینه گفت: «راه کشاندن مردم به بهشت نه مداخله زورگویان که بسترسازی است. حکومتی که داعیه عدالت‌گستری دارد، باید فرایندهای تصمیم‌گیری و تخصیص منابع را شفاف کند. اگر جامعه‌ای پشت به عدالت کند، آن جامعه به سلطه مافیاها در خواهد آمد. کار را به جایی رساندند که بیش از ۷۵ درصد جمعیت باید صدقه بگیرند تا بتواند اموراتشان را بگذرانند.»
حاصل جراحی اقتصادی دولت رئیسی، برخلاف ادعاهای انقلابی دولت، شرایط اقتصاد کشور را به سرنوشت روسیه و مذاکرات برجام گره زده است. این در حالی است که نگاهی به اخبار نشان می‌دهد نه امیدی به حل مناقشه روسیه و غرب به نفع روس‌ها وجود دارد و نه امیدی می‌رود مشکلات اقتصادی ایران حتی با حاصل شدن نتیجه حداقلی از مذاکرات برجام، حل شود.
سفر نماینده اتحادیه اروپا هم که برای آغاز مذاکرات هسته‌ای و میانجی‌گری میان ایران و امریکا بود، در حالی که قیمت دلار به مرز ۳۲ هزار تومان رسید، تنها به اندازه ۱۰۰۰ تومان اثر کاهشی داشت و روز سه‌شنبه، دلار دوباره سیر صعودی را پیش گرفت. این موضوع تاییدکننده بی‌اثری بار روانی مذاکرات بر بازار ایران است.
همچنین این نکته را هم نباید نادیده گرفت که بر فرض حل مشکلات برجامی، اصل مسئله نه در تحریم‌ها که در ناتوانی ایران در انجام مبادلات بانکی در پی تصویب نشدن لوایح اف‌ای‌تی‌اف، ریشه دارد.
اگر تحریم نیز لغو شود و ایران پول نفت را از طریق فروش رسمی دریافت کند، به‌دلیل موانع ناشی از نپیوستن به اف‌ای‌تی‌اف، توان استفاده از این منابع مالی و معامله را نخواهد داشت؛ همان‌طور که امید ورود سرمایه‌گذار خارجی نیز جز از طریق تصویب اف‌ای‌تی‌اف ممکن نیست.
در حالی که مشکلات معیشتی و شکاف تورمی هر روز عمیق‌تر می‌شود و بحران تولید به نقطه بازگشت‌ناپذیر رسیده است، این سوال مطرح که آیا جامعه تا زمان احتمالی مدنظر جمهوری اسلامی برای حل همه مناقشات، توان تحمل این شرایط را دارد؟
در یک سال گذشته، دولت محرومان و تراز انقلابی رکورددار سقوط جامعه در گرداب مشکلات اقتصادی شده است و شرایط موجود نشان می‌دهد سونامی تورم در پایان شهریورماه از راه می‌رسد، موجی چنان سهمگین که اعداد بحرانی نرخ تورم در خردادماه در مقایسه با آن شاید همچنان یادآور روزگار خوش اقتصاد ایران طی یک دهه گذشته باشد.
از: ایندیپندنت