چه کسی می‌تواند وابستگی عاجزانۀ اروپاییان به انرژی روسیه را کاهش دهد؟
در حالی که افزایش بهای بنزین و گاز و برق شهروندان اروپایی را کلافه کرده، برخی دولت‌های غربی به فکر ذخائر عظیم ایران یا ونزوئلا افتاده‌اند. مشکل اینجاست که حکومت‌های این کشورها از نظر غربی‌ها چندان قابل معاشرت نیستند.
اما وقتی پای منافع حیاتی در میان باشد، اروپایی‌ها در کنار گذاشتن معیارهای اخلاقی و حقوقی و رجوع به “سیاست واقع‌بینانه” بسیار تردست و ورزیده‌اند.
کمتر از یک هفته قبل، دولت فرانسه خواستار بازگشت نفت ایران و ونزوئلا به بازار جهانی شد. یکی از مقامات ارشد کاخ الیزه با اشاره به تحریم های بین المللی علیه ایران و ونزوئلا، تأکید کرد که بازگشت نفت این دو کشور به بازارهای جهانی، بخشی از مشکلات عرضۀ انرژی را که پس از حملۀ روسیه به اوکراین تشدید شده جبران خواهد کرد.
یک نفر در مقابل چند نفر؟
اما مشکل با ایران یکی و دوتا نیست. پرونده‌ها متعدند و گاه بسیار قدیمی. از اختلافات بر سر “حمایت از تروریسم” گرفته تا گروگانگیری… در این وضعیت، بلژیکی‌ها طرحی را به مجلس برده‌اند که بر اساس آن “انتقال” محکومان به ایران ممکن خواهد شد. در صورتی که پارلمان این طرح را بپذیرد، راه “انتقال” (یا بازگرداندن) اسدالله اسدی، دیپلمات جمهوری اسلامی از زندان‌های بلژیک به تهران باز خواهد شد.
اما اگر اسدی به تهران بازگردد، چه کسی یا کسانی به ازای او آزاد خواهند شد؟ خبرنگار رادیو بین‌المللی فرانسه سؤال می‌کند که آیا مبادله با فریبا عادلخواه پژوهشگر دوتابعیتی یا بنژامن بریر توریست فرانسوی ممکن خواهد بود؟ و یا شاید حتی دو فعال سندیکایی فرانسوی که کمتر از دو ماه قبل در ایران گرفتار شدند، مبلغ معامله باشند؟
ولی روزنامۀ لوموند به نقل از مسئولان دیپلماسی بلژیک یادآوری می‌کند که “هر اقدامی که بتواند زمینۀ آزادی دکتر احمدرضا جلالی را فراهم کند، در الویت قرار خواهد داشت”… دکتر جلالی اگرچه تابعیت سوئد را دارد اما قبلاً در دانشگاه‌های بروکسل تدریس می‌کرده است. جمهوری اسلامی تاکنون چند بار تهدید به اعدام قریب‌الو‌قوع وی کرده است.
هرچند قبلاً شنیده می‌شد که فشارهای تهران در جهت مبادلۀ دکتر جلالی با حمید نوری است، اما در روزهای اخیر ذکری از نوری به میان نیامده و فقط از احتمال بازگشت اسدالله اسدی صحبت شده است. شاید مورد حمید نوری آنقدر بزرگ باشد که مذاکراتی جداگانه و معاملاتی علیحده بطلبد.
بدین ترتیب به نظر می‌رسد که چانه‌زنی میان تهران از یک‌سو و پاریس و بروکسل و شاید استکهلم در سوی دیگر، به شدت ادامه دارد. شاید بلژیکی‌ها و فرانسوی‌ها قصد دارند فقط یک دیپلمات جمهوری اسلامی را (اسدی) با چند زندانی اروپایی و دوتابعیتی معاوضه کنند؟
لوموند می‌نویسد که دفتر الکساندر کرو، نخست‌وزیر بلژیک پاسخی به این پرسش‌ها نداده و مسئولیت را به گردن وزارت دادگستری انداخته است. سرانجام یکی از نمایندگان محافظه‌کار در پارلمان وزیر دادگستری را مورد سؤال قرار داده که آیا “استرداد آقای اسدالله اسدی در دستور کار قرار دارد؟”
اما وزیر دادگستری پاسخ صریحی نداده و فقط گفته است که “در زمینۀ تروریسم، هیچ نوع بخشش یا چشم‌پوشی وجود ندارد”. او در عین حال افزوده است که “حمایت از اتباع کشور وظیفۀ ماست و معاهدات بین‌المللی به همین درد می‌خورد”… سپس نمایندۀ محافظه‌کار به وزیر دادگستری یادآوری کرده که همین چند ماه قبل “خودتان گفته بودید که حکومت قانون با چانه‌زنی به شیوۀ خرید و فروش قالی جور در نمی‌آید”…
تحول شرایط بین‌المللی
اینک شرایط نسبت به چند ماه قبل تغییر کرده و جنگ اوکراین برای کشورهای اروپای غربی به دردسر بزرگی تبدیل شده است. یک “منبع دیپلماتیک” که نامش فاش نشده به لوموند می‌گوید: “آنچه تغییر کرده، وضعیت بین‌المللی است. حالا اراده‌ای جدی برای بهبود روابط با یک فروشندۀ بالقوۀ نفت و گاز شکل گرفته”… همین منبع حدس می‌زند که شاید گفتگوهایی در جهت آزاد شدن بنژامن بریر در جریان باشد. لوموند نتیجه می‌گیرد که پس احتمالاً بلژیک در این اقدامات تنها نیست (فرانسه هم هست).
لوموند در پایان یادآوری می‌کند که تهران بارها از زندانیانش در معامله با غربی‌ها استفاده کرده است. چنان که کمتر از چهار ماه قبل، لندن با پرداخت یک بدهی قدیمی به تهران، آزادی نازنین زاغری و انوشه انصاری را کسب کرد.