طرح «بنزین برای همه» باعث خالی‌تر شدن جیب مردم و رشد افسارگسیخته تورم خواهد شد
داریوش معمار روزنامه‌نگار-ایندیپندنت فارسی
سید احسان خاندوزی، وزیر اقتصاد دولت سیزدهم، روز سه‌شنبه، ۴ مراد، در گفت‌وگویی ضمن تاکید بر گران نشدن بنزین خبر داد که نتایج اجرای آزمایشی طرح «بنزین برای همه» برای تصمیم‌گیری نهایی روی میز ابراهیم رئیسی است.
وزیر اقتصاد در حالی ادعا کرد قیمت بنزین با این طرح گران نمی‌شود که طبق اطلاعات منتشرشده از این طرح، درآمد دولت با اجرای آن از محل فروش بنزین ۶ برابر می‌شود، درآمدی که محل پرداخت آن جیب مصرف‌کنندگان است.
دولت در ابتدای سال ۱۴۰۱ با حذف ارز ترجیحی و بالابردن قیمت تمام‌شده کالاها مسبب تورمی شد که در تیرماه رقم آن به نسبت مدت مشابه در سال قبل به بیش از ۵۰ درصد رسید و رکوردهای قبلی را جابه‌جا کرد. حالا انتشار اخبار مربوط به طرح بنزین از نظر کارشناسان تیر خلاصی است که می‌تواند حاصلش تورم سه‌رقمی در ماه‌های پیش رو باشد.
در طرح «بنزین برای همه» طبق اطلاعات منتشرشده از جزئیات آن، کارت‌های بانکی سرپرستان خانوار، مشابه طرح سهمیه‌بندی نان، به سامانه شاپرک وصل شده و به این واسطه مشخص می‌شود چقدر اعتبار بنزین دارند. دولت اعلام کرد این شیوه توزیع یارانه به نفع گروه‌هایی است که مصرف سوخت کمتری دارند.
همچنین روزنامه ایران دی‌ماه سال ۱۴۰۰ در گزارشی مدعی شد که در ایران حدود ۲۴ میلیون کارت سوخت خودرو شخصی و موتورسیکلت وجود دارد که برای خودرو شخصی ماهیانه ۶۰ لیتر بنزین یارانه‌ای ۱۵۰۰ تومانی و برای موتورسیکلت ۲۵ لیتر بنزین یارانه‌ای واریز می‌شود.
به این ترتیب، روزانه حدود ۴۵ میلیون لیتر بنزین یارانه‌ای توزیع می‌شود و رقم مصرف بنزین کشور هم تقریبا دو برابر این عدد است، یعنی روزانه حدود ۴۵ میلیون لیتر بنزین آزاد هم با قیمت ۳ هزار تومان مصرف می‌شود.
روزنامه دولت طی گزارش خود تاکید کرد در این شرایط، با توجه به اینکه ۴۸ درصد از جامعه هیچ خودرو و وسیله نقلیه‌ای ندارند، نیمی از کشور از یارانه سوخت بی‌بهره‌اند.
فرمول ارائه‌شده روزنامه ایران یعنی پرداخت ۱۵ تا ۲۰ لیتر بنزین یارانه‌ای، اما تنها بخشی از ماجرا است، چرا که این روزنامه در گزارش خود توضیح نداده نیم دیگر جامعه که اتفاقا قشر آسیب‌پذیرند از محل این یارانه به‌صورت غیرمستقیم در هزینه‌های حمل‌ونقل عمومی و دریافت و خرید کالاهای ضروری و بسیاری موارد دیگر که قیمتشان تحت تاثیر این موضوع است، استفاده می‌کنند.
درست است که میزان توزیع سوخت یارانه‌ای با قیمت ۱۵۰۰ تومان در سناریو دوم مشابه وضع فعلی از روزانه ۴۲ میلیون لیتر فراتر نمی‌رود و همه افراد جامعه آن را دریافت می‌کنند و در این بخش سوخت گران نمی‌شود، اما در بخش بنزین ۳ هزارتومانی که میزان مصرف روزانه آن تقریبا برابر با همین ۴۲ میلیون لیتر است، قیمت پایه بنزین خلیج‌فارس یعنی حدود ۲۲ تا ۲۵ هزار تومان افزایش پیدا می‌کند که این موضوع درآمد دولت را از این محل چه برای فروش در داخل باشد و چه برای صادرات افزایش داده و بار تورمی آن بر دوش مردم عادی و همان ۴۸ درصد خواهد بود و در نهایت، قشر برخوردار با درنظرگرفتن شکاف تورمی میان فقیر و غنی و دولت منتفع می‌شوند.
اما طراحان «بنزین برای همه» مدعی‌اند اگر به هر فرد سقف در نظر گرفته‌شده پرداخت شود، یعنی ۲۰ لیتر، بیش از ۶۵ میلیون نفر از این طرح منتفع می‌شوند، برای نزدیک به ۸ میلیون نفر تفاوتی ندارد و حدود ۱۱ میلیون نفر با کاهش سهمیه متضرر می‌شوند که توجیه‌پذیر است.
این نظر طراحان را هم به این دلیل نمی‌توان پذیرفت که آن‌ها هزینه‌های سربار توزیع بنزین با قیمت آزاد بیرون این سهمیه بر معیشت مردم را محاسبه نکرده‌اند، هزینه‌هایی که شامل گران شدن ۷۵ درصد بنزین مصرفی جامعه است.
اگر کل مصرف بنزین روزانه ایرانی‌ها را ۸۴ میلیون لیتر در نظر بگیریم، نزدیک به ۵۰ درصد این مصرف پس از آزاد شدن قیمت با نرخ چند برابری در اختیار مصرف‌کننده قرار می‌گیرد. همچنین طبق آمار دولتی، از ۴۲ میلیون لیتر بنزین یارانه‌ای عرضه‌شده هم حداقل نیمی از آن که در اختیار اقشاری که خودرو ندارند، قرار گرفته است با قیمت نزدیک به قیمت آزاد خریدوفروش می‌شود. در این شرایط، ۷۵ درصد بنزین مصرفی روزانه قیمتی چندبرابر را تجربه می‌کند.
بار تورم افزایش چند برابری قیمت سوخت آزاد از ۳ هزار تومان تا ۲۵ هزار تومان، می‌تواند طبق نظر کارشناسان با درنظرگرفتن متغیرهای مختلف که تحت تاثیر قیمت سوخت قرار دارند، تورمی بیش از ۱۰۰ درصد را در همه بخش‌های اقتصاد ایران به‌خصوص در بخش کالاهای اساسی مطابق تجربه‌های قبلی به بار بیاورد؛ درصورتی‌‌که برای یک خانواده چهارنفره با متوسط هزینه ۳ میلیون تومان در ماه، درآمد حاصل از تقسیم عادلانه یارانه سوخت حتی در حالت تخصیص سهمیه ۲۰ لیتری برای هر نفر، نهایتا رقمی حدود ۱ میلیون تومان در ماه است.
بنابراین، برای اقشار با کف درآمد یعنی ماهیانه ۳ میلیون تومان، درآمد ۱ میلیون‌تومانی بنزین کمی بیش از ۳۰ درصد تورمی است که در جامعه به وجود می‌آید.
طرح بنزین برای همه مانند دیگر برنامه‌های دولت ابراهیم رئیسی از جمله حذف ارز ترجیحی، سهمیه‌بندی نان و برنامه دارویار، هرچند طبق ادعای دولت برای توزیع عادلانه یارانه اجرا شده‌اند، اما در حقیقت باعث خالی‌تر شدن جیب مردم و رشد افسارگسیخته تورم خواهد شد.
از: ایندیپندنت