«دیدار ما با دو معلم فرانسوی یک دیدار بسیار معمولی بود. صحبتی هم جز مسائل صنفی در میان نبود. مگر ما به اسناد طبقه‌بندی شده محرمانه دسترسی داریم که این‌قدر مرا تحت فشار می‌گذارید؟ اگر شما می‌گویید مدارک و مستندات دیگری دارید، خب بفرستید دادگاه. آنچه که من انجام داده‌ام، چیزی جز فعالیت کارگری و صنفی نبوده است.» این بخشی از صحبت‌های «رضا شهابی» خطاب به بازجویان بود که او در اولین تماس تلفنی پس از دور جدید بازداشتش در ۲۲ اردیبهشت ۱۴۰۱، به اطلاع خانواده خود رساند.
سخنان او واکنش به اتهام جاسوسی است که پس از بازداشت او و جمع دیگری از فعالان صنفی به آنها وارد شده و کلیپی هم با همین اتهام درباره آنها از صداوسیما پخش شده است. آقای شهابی ۸:۳۰ دقیقه شب ۲۹ خرداد در اولین تماس خود با خانواده از بازجویی‌های طولانی مدت و رفتارهای تحقیرآمیز بازجو و اعتصاب غذایش خبر داد و اعلام کرد: «عمودی به زندان آمده‌ام و افقی هم از زندان بیرون خواهم رفت.»
در مجموعه گزارش‌های «پشت دیوار زندان»، هر بار یکی از فعالان صنفی را معرفی می‌کنیم که جرم‌شان اعتراض است و به همین دلیل پشت دیوارهای بلند زندان روزگار می‌گذرانند.
***
رضا شهابی فعال حقوق کارگران و از اعضای هیات مدیره سندیکای کارگران شرکت واحد اتوبوسرانی تهران و حومه است. او در ۲۲اردیبهشت ماه در منزل شخصی خود توسط مامورین وزارت اطلاعات بازداشت شد. تا لحظه تنظیم این گزارش نزدیک به سه ماه از بازداشت موقت رضا شهابی گذشته اما، همچنان در بند ۲۰۹ زندان اوین نگهداری می‌شود.
رضا شهابی ۴۲ روز از مدت ۸۶ روز بازداشت خود را در اعتراض به پرونده‌سازی و رفتارهای توهین‌آمیز و بازجویی‌های طولانی در اعتصاب غذا سپری کرده و همچنان در سلولهای بند ۲۰۹ زندان اوین حضور دارد.
این فعال صنفی در اثر اعتصاب غذا وزن زیادی را از دست داده و شرایط جسمانی وخیمی داشت. خانواده آقای شهابی، پس از ده‌ها مراجعه و درخواست ملاقات، سرانجام روز سوم مردادماه موفق به دیدار او شدند. به گفته خانواده شهابی: «وزن بدن او به نصف کاهش پیدا کرده. در نگاه اول رضا، قابل شناسایی، حتی برای ما هم نبود. ضعف شدید جسمانی و رنگ‌پریدگی چهره از علائم قابل مشاهده بوده است. این اولین ملاقات رضا با خانواده بعد از اعتصاب غذا بود. اما پس از این دیدار دیگر تماس تلفنی هم نداشته است.»
آقای شهابی که در جریان بازداشت‌های قبلی مورد ضرب و شتم و شکنجه قرار گرفته بود، پس از آزادی، جراحی مهره‌های گردن و کمر را انجام داد. او دارای نوسانات فشار خون بوده؛ فشار او بین ۱۶تا ۱۸ در نوسان است. نیمه چپ بدن و صورتش هم دچار بی‌حسی می‌شود. به گفته پزشک زندان، او فقط باید از مایعات گرم استفاده کند؛ چرا که امکان خونریزی معده وجود دارد. سندیکای کارگران شرکت واحد اتوبوسرانی تهران و حومه در پی این دیدار، خواستار اعزام فوری او به یک مرکز درمانی خارج از زندان شد.
آزار و اذیت خانواده بازداشت‌شدگان
خانواده رضا شهابی و دیگر بازداشت‌شدگان صنفی بارها برای ملاقات با آنها به زندان اوین و دادسرای شهید مقدس مراجعه کرده‌اند. اما با واکنش‌های متفاوتی مواجه شدند.
یکی از این مراجعات ۱۶تیرماه، همزمان روز ملاقات زندان بود. براساس گفته‌های بازپرس پرونده، قرار بود که اگر ملاقات نباشد، به خانواده‌ها تلفنی خبر بدهند. ولی ماموران زندان به آنها گفتند: «بازداشت‌شدگان از سوی بازپرس حاج مرادی ممنوع‌الملاقات هستند. بازپرس و بازجو هم به مرخصی رفته‌اند. تا بازپرس و بازجو حاضر نباشند نمی‌توانند اجازه ملاقات بدهند.»
ماموران امنیتی تلاش کردند با افزایش فشار برخانواده‌ها، از طریق بی‌خبری در مورد زندانی، بتوانند سریال تکراری نخ‌نمای اعتراف‌گیری را کامل کنند؛ اما موفق نشدند.
اتهام‌های رضا شهابی و پاسخ او
در اردیبهشت ۱۴۰۱ پس از بازداشت رضا شهابی و سایر فعالان صنفی، صداوسیمای در گزارشی آقای شهابی و دیگران را به ارتباط با «سسیل کوهلر» و «ژاک پاری»، زوج معلم فرانسوی، متهم و اعلام شد: «این دو شهروند فرانسوی برای ارتباط‌گیری با فعالان معلم و کارگر با هدف ایجاد آشوب و بی‌ثبات‌سازی جامعه تلاش کردند.»
رضا شهابی در اولین تماس کوتاه تلفنی با خانواده خود، با رد این اتهام گفت: «این دیدار بر اساس ارتباطات بین‌المللی رایج سندیکاها بوده و در یک فضای عمومی انجام شد. این دیدار و صحبت‌ها که دو ساعت بیشتر نبود، درباره سندیکا و مسائل سندیکایی بود.»
او با اشاره اظهارات بازجوی خود که سندیکا را «غیرقانونی» نامیده، گفت: «چنین حرفی را هرگز قبول نداشته و ندارم. تمام این سالها به بازجویان و بازپرسان اعلام کرده‌ام؛ فعالیت سندیکایی غیرقانونی نیست. ایران یکی از اعضای سازمان جهانی کار است.»
این فعال کارگری همان‌روز با اعلام اعتصاب غذا در ملاقات با خانواده گفته است: «با وجود وضعیت وخیم جسمانی، دائماً تحت بازجویی قرار گرفته و تاکنون ۱۸۰ برگه بازجویی تحویل داده است. بازجو دائماً می‌خواهد مرا مجبور به اقرار کذب کند. او مرا تهدید کرده که باید منتظر محکومیت طولانی باشم.»
پشت صحنه اتهام امنیتی
سندیکای کارگران شرکت واحد راز فشار مضاعف نهادهای امنیتی را «خدمتی درخشان به مافیای نظامی-امنیتی مدیران سابق شرکت واحد» می‌داند که «میلیاردها تومان اعتبار و آورده‌های رانندگان و کارگران شرکت واحد و سرمایه تعاونی مسکن شرکت واحد را غارت کرده‌اند.» غارتی که اکنون پرونده آن پس از سالها رکود، در اثر پیگیری‌های دو سال اخیر رضا شهابی و حسن سعیدی و تعدادی از فعالین سندیکایی، به وکالت از همکاران خود در دادسرا جریان یافته است.
به گفته این سندیکا، «در چندسال اخیر بارها به خاطر پیگیری همین پرونده فساد تعاونی مسکن مرکزی شرکت واحد از سوی تعدادی از نمایندگان سندیکا، عوامل نفوذی شهردار سابق تهران، به خاطر برگزاری تجمعات اعتراضی در برابر شهرداری و شورای شهر اقدام به پرونده‌سازی و دستگیری اعضای سندیکا و نمایندگان [دو مجتمع مسکونی] سپیدار۲ و ۳ کرده‌اند. حتی در یک مورد ماموران لباس شخصی، حسن سعیدی یکی از نمایندگان سپیدار ۲ و ۳ را لای پتو پیچیده و از درون تعاونی با خود بردند.»
در حال حاضر رضا شهابی و حسن سعیدی که وکالت حقوقی ۱۲۰ راننده مالباخته عوامل امنیتی-نظامی تعاونی مسکن مرکزی شرکت واحد را دارند، به دلیل حضور در زندان، شرایط ادامه پیگیری مستقیم پرونده شکایت از این عوامل در پروژه سپیدار ۲ و۳ را از دست داده‌اند.
حمایتهای صنفی
۱۱مرداد۱۴۰۱ طوفان توییتری با هشتگ «معلم زندانی، کارگر زندانی، آزاد باید گردد» با همکاری با شورای هماهنگی تشکل‌های صنفی فرهنگیان ایران و حمایت «فدراسیون جهانی کارگران حمل و نقل (ITF)» و «آموزش بین‌الملل (EI)» برگزار شد.
سندیکای کارگران شرکت واحد اتوبوسرانی تهران و حومه هم بیانیه‌های متعددی که از روز بازداشت آقایان شهابی و سعیدی صادر کرده است. ۱۰تیرماه هم نامه‌ای را با امضای جمعی از همکاران این دو فعال صنفی منتشر کرد.
خانواده بازداشت‌شدگان صنفی روز ۷ تیرماه، در یک نامه سرگشاده به فشارهای وارده بر آنها اعتراض کرده و پرونده‌سازی علیه آنها را محکوم کردند. در این نامه به پخش مستند اعتراف اجباری بر علیه آنها اعتراض و آمده است: «در کجای دنیا چند معلم و کارگر زحمتکش و خوشنام را که هیچ جنایتی نکرده‌اند، در خیابان جوانان مردم را با گلوله نکشته‌اند، حق دیگران از زندگی را نزدیده‌اند، اختلاس نکرده‌اند، مال مردم را نخورده‌اند، سرمایه‌های عمومی را بالا نکشیده‌اند و خانه مردم را روی سرشان ویران نکرده‌اند، این‌گونه آزار می‌دهند؟»
خانواده بازداشت‌شدگان در پایان، خواستار توقف فوری پرونده‌سازی دروغین علیه آنها و پایان بازجویی مکرر و موهن و تهدیدآمیز و حمایت نهادهای مدافع حقوق کارگران و معلمان و رسانه‌های جمعی از آنها شدند.
حمایتهای بین‌المللی
پنج سندیکای فرانسوی «کنفدراسیون فرانسوی دموکراتیکِ کار (س اف دِ تِ)، کنفدراسیون عمومی کار (س ژِ تِ)، فدراسیون سندیکایی متحد (اِف اِس او–فرهنگیان)، اتحادیه سندیکایی برای همبستگی (سولیدر) و اتحادیه ملی سندیکاهای مستقل (اونسا)» با ابراز نگرانی از اعتصاب غذا و عدم اجازه ملاقات خانواده‌ها، از سازمان‌ها و مدافعان حقوق مزدبگیران و حقوق بشر خواستند تا به مقامات ایرانی اعتراض و خواهان آزادی فوری فعالان صنفی زندانی و رفع اتهامات علیه آنها شوند.
فدراسیون جهانی کارگران حمل‌ونقل هم در بیانیه‌ای خواهان آزادی فوری رضا شهابی، حسن سعیدی و دیگر کارگران و معلمان و فعالان بازداشتی شد.
رضا شهابی کیست؟
رضا شهابی متولد ۱۳۵۲ در شهرستان شبستر آذربایجان شرقی است. او در کنار درس خواندن، کار کرده تا بتواند بخشی از مخارج خانواده را تامین کند. او پیش از دریافت دیپلم، به‌عنوان راننده اتوبوس در شرکت واحد اتوبوسرانی تهران و حومه شروع به کار کرد.
رضا شهابی در شرکت واحد دغدغه پیگیری مطالبات و مشکلات کارگران را داشت. او بارها تلاش کرد تا از طریق «خانه کارگر» مطالبات کارگران را پیگیری کند، اما به نتیجه نرسید.
سال ۱۳۷۰ «شورای اسلامی کار شرکت واحد» به منظور دفاع از حقوق کارگران و رانندگان این شرکت زیر نظر خانه کارگر راه‌اندازی شد. به گفته اعضای سندیکای کارگران شرکت واحد، این شورا نه تنها کمکی به حل معضلات کارگران شرکت واحد نکرد، بلکه برعکس به مانعی برای پیگیری‌های آنها تبدیل شدند.
فعالیت سندیکایی
آقای شهابی، از سال ۱۳۸۳همراه با «منصور اسانلو» و «ابراهیم مددی» با کمک «هیأت مؤسس سندیکاهای کارگری» و به استناد مقاوله‌نامه‌های ۸۷ و ۹۸ سازمان بین‌المللی‌کار مبنی بر «آزادی تشکل‌های کارگری و پیمان‌های دسته‌جمعی را برای کشورهای عضو این سازمان الزامی می‌داند و ایران نیز جزو پذیرفتندگان آن است»، با عضو‌گیری از رانندگان و کارگران، سندیکای کارگران شرکت واحد را بعد از گذشت ۲۷سال بازگشایی کردند.
خرداد ۱۳۸۴رضا شهابی از طریق برگزاری انتخابات مجمع عمومی و بازگشایی سندیکا، به عضویت هیات مدیره سندیکای کارگران شرکت واحد درآمد. با شروع به کار سندیکا، اعضای هیات مدیره مدام تهدید شده و تحت فشار قرار گرفتند. سندیکای شرکت واحد بعد از برگزاری چند حرکت صنفی-اعتراضی، تصمیم به برگزاری یک اعتصاب بزرگ گرفت؛ ولی پیش از برگزاری آن، منصور اسانلو و برخی از اعضای هیات مدیره بازداشت شدند.
رضا شهابی و دیگر اعضای هیات مدیره در اعتراض به این بازداشت‌ها در چهارم دی‌ماه ۱۳۸۴اعتصاب کردند. اعتصابی که منجر به بازداشت او شد. چند روز پس از این اعتصاب رضا شهابی و سایر بازداشت‌شدگان از زندان آزاد شدند.
رضا شهابی و تعدادی دیگر از رانندگان با برگزاری دومین اعتصاب سندیکا برای مطالبات صنفی در ۸ بهمن ۱۳۸۴ حکم اخراج از شرکت واحد را دریافت کردند. رضا و سایر کارگران اخراج شده بارها از طریق وزارت کار و با ثبت شکایت پیگیر اخراج خود شدند، اما تلاشهای ایشان بی‌نتیجه ماند.
رضا همزمان به ادامه تحصیل پرداخت و با دریافت دیپلم، در رشته حقوق دانشگاه پیام نور به تحصیل ادامه داد. در این مدت برای تامین تامین هزینه‌های خانواده مسافرکشی می‌کرد. او در مدت بیکاری هم پیگیر حقوق کارگران بود.
در سال ۱۳۸۸ این فعال صنفی با رای هیات رسیدگی به تخلفات اداری، حکم بازگشت به کار گرفت و با دریافت حقوق معوقه ایام بیکاری به کار بازگشت. بازگشتی که زیاد طول نکشید. شهابی در ۲۲ خرداد ۱۳۸۹ در محل کار بازداشت و به بند امنیتی ۲۰۹ زندان اوین منتقل شد. او ۸ ماه تحت بازجویی‌های مختلف به منظور اعتراف اجباری و پذیرش خواسته‌های بازجویان قرار داشت. بازجویان می‌خواستند او اعتراف کند که با گروه‌های سیاسی برانداز ارتباط دارد.
چهارم خرداد ۱۳۹۰ در دادگاهی به ریاست قاضی «صلواتی»، رضا شهابی به اتهام «فعالیت تبلیغی علیه نظام» به یک سال و به اتهام «تبانی به قصد اقدام علیه امنیت ملی» به ۵ سال زندان و بازگرداندن هفت میلیون تومان به دولت نیز محکوم شد. این محکومیت در تجدیدنظر نیز عینا تایید شد.
شهابی ۲۲ماه به‌صورت بلاتکلیف در زندان بود. بخش زیادی از این مدت را در سلول انفرادی گذراند. در این مدت او در اعتراض به بلاتکلیفی و وضعیت نامناسب زندان چندین بار اعتصاب غذا کرد. سرانجام ۲۶ فروردین ۱۳۹۱حکم محکومیت او ابلاغ شد. دادگاه تجدیدنظر حکم ۵ سال زندان او را به ۴ سال حبس تعزیری تبدیل کرد. ولی پنج سال محرومیت از فعالیت صنفی را به آن افزود.
در این دوره بازداشت، مادر رضا شهابی به دلیل بیماری قلبی درگذشت. رضا حتی اجازه شرکت در مراسم خاک‌سپاری مادر را هم نیافت. او در آذر ۱۳۹۱ بعد از ۲۳ روز اعتصاب غذا و دارو به مرخصی استعلاجی اعزام اما در فروردین ۱۳۹۲ دوباره به زندان احضار شد. اسفند ماه ۱۳۹۲ هم زمانی که برای عمل جراحی کمر، به بیمارستان امام خمینی اعزام شد، شبانه و پیش از عمل جراحی به زندان بازگردانده شد.
او در ماجرای مشهور به پنج‌شنبه سیاه اوین به اتهام «تبلیغ علیه نظام» در شعبه ۲۶ دادگاه انقلاب تهران به ریاست قاضی «احمدزاده» محاکمه شد. بر اساس حکم دادگاه رضا شهابی به یک سال و ۹۱ روز حبس محکوم شد. این حکم در دادگاه تجدیدنظر نیز عینا تایید شد.
این فعال صنفی ۱۹بهمن ۱۳۹۶ به مرخصی چند روزه اعزام و در ۲۲ اسفند ۱۳۹۶ با رای شعبه ۳۶ دادگاه تجدید نظر و اعمال ماده ۱۳۴ قانون مجازات اسلامی از زندان آزاد شد. ولی در سال ۱۳۹۸ در جریان مراسم روز جهانی کارگر همراه ده‌ها نفر دیگر بازداشت و یک هفته بعد با وثیقه از زندان آزاد شد.
شهابی پس از آزادی از زندان با همسرش به فروش ترشی و سایر محصولات خانگی روی آورد؛ ولی حالا دوباره در زندان است.