پی‌یر غانم
دولت جو بایدن معتقد است که آمریکا و ایران هر دو از توافق هسته‌ای خارج شده‌اند
عمده‌ترین چالش در مذاکرات هسته‌ای این است که باید اطمینان حاصل شود برنامه هسته‌ای ایران به یک برنامه نظامی تبدیل نمی‌شود – AFP
به باور دولت بایدن و منابع آن که با العربیه و الحدث صحبت کردند، عمده‌ترین چالش در مذاکرات هسته‌ای این است که باید اطمینان حاصل شود برنامه هسته‌ای ایران به یک برنامه نظامی تبدیل نمی‌شود و اینکه ایران نمی‌تواند در حالی که تحت نظارت بین‌المللی است، فعالیت‌های مخفیانه‌ای انجام دهد که بتواند سلاح هسته‌ای بسازد.
این در حالی است که آمریکا، کشورهای عربی و اسرائیل در روزها و هفته‌های پیش رو، با تحول جدیدی روبرو می‌شوند؛ زیرا بازگشت به توافق هسته‌ای مستلزم اتخاذ سیاست‌هایی از سوی طرف‌های یادشده است که فراخور شرایط فراهم شده باشد؛ در حالی که احیا نشدن برجام نیازمند رویکرد و همسویی جدیدی است.
سناریو اول آمریکا
دولت جو بایدن، رئیس‌جمهوری آمریکا، معتقد است که آمریکا و ایران هر دو از توافق هسته‌ای خارج شده‌اند؛ به طوری که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری سابق آمریکا، سال‌ها پیش ایالات متحده را از مشارکت در این توافق خارج کرد و ایران نیز سال‌ها قبل با از سرگیری غنی‌سازی اورانیوم، توافق هسته‌ای را نقض کرد.
محافل دولت آمریکا بر این باورند که بازگشت به برجام، برنامه هسته‌ای ایران را تحت کنترل قرار می‌دهد؛ به‌ویژه اینکه واشنگتن برای بیرون کردن مقداری از اورانیوم غنی‌شده از خاک ایران اهمیت زیادی قائل است؛ افزون بر این، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز می‌خواهد به ماموریت خود در رصد فعالیت‌های هسته‌ای ایران ادامه دهد.
بنابراین به باور دولت بایدن و منابع آن که با العربیه و الحدث صحبت کردند، عمده‌ترین چالش در مذاکرات هسته‌ای این است که باید اطمینان حاصل شود برنامه هسته‌ای ایران به یک برنامه نظامی تبدیل نمی‌شود و اینکه ایران نمی‌تواند در حالی که تحت نظارت بین‌المللی است، فعالیت‌های مخفیانه‌ای انجام دهد که که بتواند سلاح هسته‌ای بسازد.
چالش دوم برای دولت بایدن این است که باید شروط آمریکا برای بازگشت به برجام تحقق یابد، بدون اینکه این بازگشت تنها منافع مالی ایران را برآورده کند؛ زیرا در این صورت، تهران میلیون‌ها دلار را به گروه‌های شبه‌نظامی وابسته به خود منتقل می‌کند و شبه‌نظامیان نیز به‌نوبه خود امنیت و ثبات کشورهای عربی را برهم می‌زنند.
بر اساس اطلاعات به دست آمده از دولت آمریکا، واشنگتن تلاش خواهد کرد تا پول‌های متعلق به ایران به‌کندی پرداخت شوند و پرداخت آن‌ها به شروطی که تهران به رعایت آن متعهد باشد، مرتبط شود تا پول پرداخت‌شده تنها برای برآورده کردن نیازهای اقتصادی کشور و ملت ایران مصرف شود و سپاه پاسداران و شبه‌نظامیان وابسته به آن نتوانند از پولی که به ایران منتقل می‌شود، بهره‌مند شوند.
سناریو دوم آمریکا
منابع دولت آمریکا در صحبت با العربیه و الحدث گفتند که بازگشت به برجام باید خالی از هرگونه نگرانی باشد؛ این در حالی است که منابع متعدد آمریکایی وضعیت کنونی را بد توصیف می‌کنند و باور دارند که حتی در صورت تصمیم تهران و واشنگتن به بازنگشتن به برجام، اوضاع تغییر چندانی نمی‌کند؛ زیرا غنی‌سازی اورانیوم در سطوح بین ۳۰ تا ۶۰ درصد همچنان ادامه می‌یابد و میزان ذخایر اورانیوم غنی‌شده ایران به‌شدت افزایش خواهد یافت.
آمریکایی‌ها افزایش میزان غنی‌سازی اورانیوم را خطر بزرگی تلقی می‌کنند، به‌ویژه اینکه میزان غنی‌سازی تا سطح ۹۰ درصد که برای مقاصد نظامی استفاده می‌شود، افزایش یابد و برنامه هسته‌ای ایران را به «خطر قریب‌الوقوع» تبدیل کند. با این حال، واشنگتن در حال حاضر، غنی‌سازی را در سطح تهدیدآمیزی نمی‌بیند. منابع دولت آمریکا می‌گویند که در صورت افزایش بی‌رویه میزان غنی‌سازی اورانیوم، رئیس‌جمهوری آمریکا باید در این زمینه تصمیم جدی بگیرد و حتی در صورت نرسیدن به توافق، دو طرف نباید به گزینه‌های چالش‌برانگیزی متوسل شوند.
سناریو اسرائیل
آمریکا و اسرائیل سر روش برخورد با مرحله بعدی اختلاف‌نظر دارند. اسرائیل در هفته‌های گذشته بارها به واشنگتن گفت که به‌شدت مخالف بازگشت به برجام است؛ اما مهم‌تر از همه اینکه به رئیس‌جمهوری آمریکا و تیم مذاکره‌کننده‌اش اطلاع داد این کشور همچنان به تصمیمش برای اینکه مانع دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای شود، پایبند است.
البته اظهارات دولت یائیر لاپید با آنچه دولت بنیامین نتانیاهو قبل از سال ۲۰۱۵ گفته بود، یکسان است. در آن زمان نیز اسرائیل بر رد برجام اصرار کرد و خواستار حذف همه امتیازات داده‌شده به ایران شد تا تهران اندیشه غنی‌سازی اورانیوم و تهدید به ساخت سلاح هسته‌ای را از سر بیرون کند.
با وجود این، ایالات متحده و اسرائیل نتوانستند یکدیگر را به پذیرش موضع و دیدگاه هم متقاعد کنند. هرچند واشنگتن و تل‌آویو روی چشم‌اندازی برای مقابله با مرحله بعدی کار می‌کنند، فعلا میان دیدگاه‌های آن‌ها تفاوت بسیاری وجود دارد.
مقابله با ایران
چندی پیش، بنی گانتز، وزیر دفاع اسرائیل، با لوید آستین، همتای آمریکایی خود، دیدار کرد و انتظار می‌رود مشاور امنیت ملی اسرائیل در جریان این هفته از واشنگتن بازدید کند. در واقع، دولت اسرائیل می‌خواهد واشنگتن را متقاعد کند که لازم است طرف‌های ذی‌نفع در مقابله با برنامه هسته‌ای ایران و فعالیت‌های منطقه‌ای آن، به‌ویژه برنامه موشکی و گسترش نفوذ ایران در عراق، سوریه و لبنان، فعال و آماده مقابله باشند.
به باور اسرائیلی‌ها، تفاوت دیدگاه بین واشنگتن و تل‌آویو این است که اسرائیل خطر هسته‌ای ایران را یک «تهدید وجودی» می‌داند در حالی که ایالات متحده بر این باور است که تهدید ایران «خطری جدی است، اما قریب‌الوقوع نیست» و باید به طور واقع‌بینانه با آن برخورد شود و هنوز زمان توسل به اقدام نظامی فرا نرسیده است.
چالش‌های دیگر
دولت آمریکا، کشورهای عربی شرکت‌کننده در اجلاس جده و اسرائیل معتقدند که بخش مهمی از چالش‌های پیش روی مذاکرات احیای برجام در سفر رئیس‌جمهوری آمریکا به خاورمیانه حل شدند؛ به‌ویژه اینکه جو بایدن پیمان‌هایی را برای حمایت از کشورهای عربی امضا کرد و ایالات متحده تعهد خود را به عنوان شریک امنیتی و اقتصادی درازمدت به خاورمیانه اعلام کرد.
گسترش نفوذ ایران در کشورهای عراق، سوریه، لبنان و یمن که در طول دو دهه گذشته اوضاع را به‌شدت بحرانی کرد، عامل اصلی اختلاف بین دیدگاه‌های کشورهای منطقه و آمریکا است. در حالی که یمن آرامشی نسبی را شاهد است، اوضاع در عراق، سوریه و لبنان پیوسته رو به وخامت است و با گذشت هر روز، بر میزان چالش‌ها افزوده می‌شود. فقدان تمایل واشنگتن به مقابله با تلاش‌هایی رژیم ایران برای حمایت مالی از گروه‌های شبه‌نظامی در عراق، سوریه و لبنان و ارسال مقدار زیادی سلاح و موشک به شبه‌نظامیان وفادار به تهران در منطقه محور اصلی اختلاف دو طرف را تشکیل می‌دهد.
شکست راهبرد کنونی
در طول چند ماه گذشته، دولت اسرائیل به این نتیجه رسید که عملیات هوایی‌اش علیه محموله‌های تسلیحاتی ایران به سوریه بی‌فایده است و هدف موردنظر را برآورده نمی‌کند. به همین دلیل، تل‌آویو از واشنگتن می‌خواهد برای جلوگیری از ارسال سلاح به گروه‌های شبه‌نظامی، از توانایی‌هایی که در عراق و سوریه دارد استفاده کند و در مقابله با اقدام‌های تهدیدآمیز تهران جدی‌تر عمل کند.
منابع دولت آمریکا همچنین در گفت‌وگو با العربیه و الحدث تاکید کردند که ایالات متحده برای مقابله با هرگونه خطر احتمالی، همکاری نزدیکی با اسرائیل خواهد داشت. آن‌ها خاطرنشان کردند که با این حال، نباید در خصوص این موضوع تغییر اساسی در رویکرد ایالات متحده را انتظار داشت. یکی از منابع یادشده به العربیه و الحدث گفت که اگر تغییری در واقعیت سیاسی عراق رخ دهد، این اولین تغییر در نوع خود نخواهد بود و باید به‌موقع با آن برخورد شود. او غیرمستقیم اشاره کرد که امکان همزیستی با چنین تغییری وجود دارد.
نکته جالب‌توجه این است که تخمین‌های اسرائیل، شاید برای نخستین بار پس از چندین سال، حاکی از آن است که خروج عراق از محور ایران یک ضرورت اساسی و بایسته است و البته در صورت وقوع چنین اتفاقی، می‌توان با بخش بزرگی از چالش‌های موجود مقابله کرد.
برگرفته از شبکه العربیه
از: ایندیپندنت