تعاونی‌ها از امتیاز قانونی مرزنشینها سود سرشاری کسب میکنند
مهدی مسکنی، معاون امور تعاون وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی، می‌گوید ۱۱ میلیون مرزنشین ایران از اقتصاد ۴.۵ میلیارد دلاری در مرزها سودی نمی‌برند.
به گفته مسکنی، بر اساس قانون، هر یک از مرزنشینان ۱۷ استان ایران می‌توانند در سال، ۴۰۰ دلار کالا صادر یا وارد کنند، اما بسیاری از آن‌ها از این امتیاز بهره نمی‌برند.
او اعطای چنین امتیازی به مرزنشینها را یکی از «راهکارها برای مبارزه با کولبری و قاچاق» دانست، اما تصریح کرد که در این حوزه «کم‌کاری‌هایی اتفاق افتاده است».
این مقام مسئول از شفافیت اندک اتحادیه تعاونی‌های مرزنشین به عنوان یکی از مشکلات در این زمینه نام برد.
مسکنی گفت: «این اتحادیه اول سال از مرزنشینها بابت عضویت در تعاونی مرزنشینان کپی شناسنامه و کارت ملی می‌گیرد و تنها چیزی که به دست اعضا می‌رسد، یک سبد کالا است.»
او اضافه کرد: «شاید مرزنشینها ندانند که احتمالا ۲۰۰ دلار از حق صادرات و وارداتشان هدف سوءاستفاده قرار می‌گیرد.»
تعاونی‌های مرزنشینی سال‌ها است که به انواع فساد در حوزه قاچاق کالا آلوده شده‌اند و از امتیاز‌های اقتصادی مرزنشینها بهره‌برداری‌های غیرقانونی میکنند.
مقام‌های دولت سیزدهم می‌گویند که تلاش‌ها برای مقابله با چنین وضعیتی را آغاز کرده‌اند؛ اما به نظر می‌رسد آنچه رخ می‌دهد شعارها و وعده‌‌هایی‌اند که در سایر حوزه‌ها هم سر داده می‌شوند اما تاکنون بخش زیادی از آن‌ها محقق نشده است.
دولت‌های قبل هم برای جلوگیری از قاچاق در مرزها، طرح‌های حمایتی قابل‌توجهی تصویب کردند که اغلب این طرح‌ها به سود دلال‌ها و واسطه‌ها تمام شد.
در استان‌هایی نظیر آذربایجان غربی، کردستان، کرمانشاه و ایلام، گروهی از مرزنشینها برای تامین مخارج خود مجبور به کولبری شده‌اند و در قبال دستمزدی ناچیز، غیرقانونی از مرزها می‌گذرند و کالای خارجی وارد میکنند.
درآمد هر کولبر ماهانه به‌طور متوسط سه میلیون تومان گزارش شده است؛ درآمدی که با خطر جانی دائمی همراه است و با شلیک مرزبان‌ها از کولبران ستانده می‌شود.
بر اساس آمارهای غیررسمی، در سال ۱۳۹۹، تعداد کولبران در استان‌های مرزی ایران به ۴۰ هزار نفر می‌رسید. بازه سنی این کارگران مرزی که هم مرد و هم زن بودند، بین ۱۳ تا ۶۰ سال عنوان شد.
بر اساس گزارش شبکه حقوق بشر کردستان، در سال ۱۳۹۹، بر اثر شلیک نیروهای امنیتی در مناطق کردنشین، ۵۲ کولبر کشته و ۱۴۷ نفر زخمی شدند. تیر ماه ۱۴۰۱ نیز وب‌سایت کولبرنیوز در گزارشی اعلام کرد که در شش ماه نخست سال ۲۰۲۲، در مناطق مرزی و مسیرهای بین جاده‌ای استان‌های آذربایجان‌غربی، کردستان و کرمانشاه، ۲۰ کولبر کشته و ۱۲۷ نفر زخمی شده‌اند.