فرونشست زمین پدیده‌ای است که در نتیجه برداشت بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی رخ می‌دهد
نتایج تحقیقات سازمان زمین‌شناسی نشان می‌دهند که بیش از ۸۰ درصد دشت‌های ایران به علت فرونشست زمین، در وضعیت قرمز قرار دارند. بنا بر اعلام کارگروه ملی مخاطرات طبیعی، بیش از ۲۰ میلیون نفر از جمعیت ایران در مناطقی زندگی می‌کنند که با پدیده فرونشست زمین مواجه‌اند. کارشناسان فرونشست در ایران را بحرانی توصیف کرده‌اند اما محمد درویش، استاد دانشگاه و کنشگر برجسته محیط زیست، می‌گوید که بحران فرونشست در ایران ۱۴۰ برابر بالاتر از شرایط بحرانی است.
این کارشناس محیط زیست به رکوردشکنی ایران در پدیده فرونشست طی دو دهه گذشته اشاره کرد و افزود: «ما دو بار در قرن بیست‌ویکم، رکورد فرونشست را در سطح کره زمین جابه‌جا کردیم؛ یک بار در سال ۲۰۰۵ که در جنوب غربی تهران فرونشست به ۳۶ سانتی‌متر در سال رسید و یک بار هم در سال ۲۰۱۰ که سطح فرونشست زمین در منطقه‌ای در استان فارس بین جهرم تا فسا، به ۵۴ سانتی‌متر رسید.»
محمد درویش با بحرانی توصیف کردن این شرایط گفت: «ما متاسفانه بزرگ‌ترین فروچاله ثبت‌شده در خاورمیانه و آسیای جنوب غربی را در منطقه مهدی‌آباد ایج به نام خودمان ثبت کرده‌ایم.»
سازمان زمین‌شناسی پیش‌تر اعلام کرده بود که به جز استان گیلان، ۳۳ استان ایران با پدیده فرونشست مواجه‌اند. محمد درویش وقوع پدیده فرونشست در استان‌های برخوردار از آب را ناشی از ایمن نبودن آب‌های سطحی و زیرزمینی از بلای تخلیه شیرابه‌ها، فاضلاب و پساب‌ها دانست و به خبرگزاری ایلنا گفت: «وقتی حتی در استان‌های چهارمحال و بختیاری، خوزستان و گیلان که از منابع آب سطحی و بارندگی مطلوب برخوردارند، بسیاری از مردم با چالش تامین آب شرب مواجه‌اند، تکلیف بقیه استان‌ها مشخص است.»
گزارش وزارت نیرو نشان می‌دهد مقدار آبی که طی چهار دهه گذشته از سفره‌های آب زیرزمینی ایران برداشت شده، ۱۳۰ میلیارد مترمکعب بیشتر از ورودی آن بوده است. محمد درویش در مصاحبه خود، به این آمار نیز اشاره کرد و گفت که این مقدار معادل پنج دریاچه به بزرگی دریاچه ارومیه است. به گفته او، تراز منفی برداشت آب از سفره‌های زیرزمینی تا پایان سال ۱۴۰۱ به ۱۶۰ میلیارد مترمکعب خواهد رسید.
این کارشناس حوزه آب در ادامه، با تاکید بر اینکه ترمیم طبیعت و سفره‌های آب زیرزمینی بین ۵۰ تا ۷۰ هزار سال طول می‌کشد، تصریح کرد: «به‌رغم شعار دولت‌ها، هنوز افقی مبنی بر تغییر چیدمان توسعه در راهبردها نمی‌بینیم که بخواهیم امیدوار باشیم در ۱۰ سال آینده وضعیت بهتر می‌شود.» درویش در ادامه، هشدار داد: «اگر زمان را از دست بدهیم، بعید است معجزه‌ای اتفاق بیفتد.»
به گفته او، راهکار اصلی این است که اقتصادی در ایران تعریف شود که آب‌محور نباشد و فشار وارده بر منابع آب و خاک کاهش پیدا کند؛ زیرا طبیعت ایران نیاز دارد حداقل ۱۰ سال فرصت تنفس داشته باشد و برای این کار باید روی پروژه تعادل‌بخشی سفره‌های آب زیرزمینی بیشتر کار شود.
بیابان‌زایی یکی از خطرناک‌ترین پیامدهای پدیده فرونشست زمین است که در پی آن، آسیب‌های دیگری مانند مهاجرت‌های اقلیمی افزایش می‌یابد. در حال حاضر، استان‌های تهران، اصفهان و فارس بیشترین آمار فرونشست زمین را به خود اختصاص داده‌اند. بنا بر اعلام سازمان زمین‌شناسی، اصفهان وضعیت خطرناک‌تری دارد؛ زیرا فرونشست به سمت درون شهر نفوذ کرده است.
پیش‌تر رضا شهبازی، مدیرکل دفتر مخاطرات زیست محیطی سازمان زمین‌شناسی گفته بود که از ۶۰۹ دشت ایران، حدود ۵۰۰ دشت آب شیرین با پدیده فرونشست زمین مواجه‌اند.
فرونشست زمین پدیده‌ای است که در نتیجه برداشت بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی اتفاق می‌افتد. علاوه بر آن، در سال‌های اخیر خشکسالی‌های پیاپی، مدیریت ناکارآمد و ساخت‌و‌سازهای غیراصولی در کلان‌شهرها و در مجاورت پهنه‌های آبی، فرونشست زمین در بسیاری از نقاط ایران را به همراه داشته است.