به گزارش ایسنا، روز ۱۶ آذر به عنوان «روز ملی گونه‌های بومی» گرامی داشته می‌شود. بر اساس آخرین بررسی‌های سازمان حفاظت محیط زیست، ۱۱۴۰ گونه جانوری اعم از پستاندار، پرنده، خزنده، دوزیست و ماهیان آب های داخلی در اکوسیستم های خشکی و آب‌های داخلی ایران همچنین حدود ۶۵۰ گونه ماهی در آب‌های دریایی شناسایی شده‌اند.
۱۲۸ گونه در خطر انقراض
در حال حاضر حدود ۱۲۸ گونه جانوری و مهره‌دار کشور در معرض خطر انقراض هستند که برخی وضع خوبی ندارند و «دوزیستان» بیشترین آسیب‌پذیری را در این حوزه دارند. خطر انقراض دامن رده پستانداران، خزندگان، دوزیستان، ماهیان و پرندگان ایران را گرفته است و برخی گونه‌ها نظیر «یوز آسیایی» هم از بعد ملی و هم از نظر بین‌المللی در خطر انقراض شناخته شده‌اند.
در رده پستانداران گور ایرانی، یوزپلنگ ایرانی ، خرس سیاه و گوزن زرد، از رده خزندگان گونه‌هایی مانند افعی شاخدار دم عنکبوتی و افعی دماوندی، ۲۰ گونه از رده دوزیستان شامل وزغ‌ها ، قورباغه‌ها و سمندرها، پنج گونه از خاویارماهیان دریای خزر در رده ماهیان و پرندگانی نظیر درنای سیبری، بالابان، اردک سرسفید ، میش مرغ، عقاب طلایی و اردک مرمری در معرض خطر انقراض هستند.
در ایران میش‌مرغ بیشتر از همه گونه‌های دیگر حتی یوزپلنگ در معرض خطر قرار دارد. میش‌مرغ از خانواده میش‌مرغ شکلان است. از این خانواده سه نوع پرنده مختلف وجود دارد که دو نوع دیگر آن به جز میش‌مرغ، هوبره و زنگوله بال هستند.
رتبه دوم گونه‌های در خطر انقراض متعلق به «یوزپلنگ آسیایی»
پس از میش مرغ می‌توان گفت یوزپلنگ آسیایی”در رتبه دوم گونه‌های در خطر انقراض ایران قرار می‌گیرد. با احتساب یوزهایی که احتمالا شناسایی نشده‌اند، جمعیت این گونه در ایران زیر ۳۰ فرد برآورد می‌شود. طی سه سال اخیر تعداد یوزهای بالغ و جدا از مادر به ۱۳ فرد رسیده است که یک یوز در خراسان جنوبی، سه یوز در یزد و ۹ یوز در توران سمنان زندگی می‌کنند.
وضعیت یوزپلنگ آسیایی به‌قدری وخیم است که در حال حاضر این گونه جانوری در کشورهای همسایه ایران به‌طور کلی منقرض و در ایران هم به بخش‌هایی از استان‌های یزد، خراسان جنوبی، کرمان و سمنان محدود شده و جمعیت آن در سه استان یزد، خراسان جنوبی و کرمان بسیار ناچیز است. بسیاری از گونه‌های دیگر همچون گربه شنی که اطلاعات چندان زیادی هم از آن‌ها و زیستگاهی که برای آن‌ها مناسب است در دست نیست تا بتوان تشخیص داد که آیا شرایط مناسبی دارد یا خیر؟
تهدیدات بسیاری برای در معرض خطر قرار گرفتن گونه‌های حیات وحش وجود دارد که تغییر اقلیم و خشکسالی‌های طولانی مدت، تخریب و تبدیل زیستگاه‌ها – که ما در ایران با آن بسیار دست و پنجه نرم می‌کنیم، جاده‌سازی، معدن، دام مازاد بر ظرفیت، خطوط انتقال نیرو، زمین‌های کشاورزی و دیم‌کاری‌ها که هر مکانی را با شخم زدن به زمین کشاورزی و دیمی تبدیل می‌کنند از جمله این چالش‌ها و تهدیدها است. به گفته سرپرست دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست گونه‌های بومی به دلیل اینکه ژن غالب کشور هستند و خود را با شرایط اقلیمی کشور تطبیق می دهند ارزش و اهمیت بالایی دارند بنابراین باید علاوه بر حفاظت از آن‌ها در زیستگاه اصلی، تکثیر دراسارت نیزدر دستور کار قرار گیرد.
اولویت اول، حفاظت از گونه در زیستگاه اصلی
غلامرضا ابدالی در گفت و گو با ایسنا، درباره دلایل اهمیت گونه‌های بومی در کشور اظهارکرد: گونه‌های بومی به دلیل اینکه میلیون‌ها سال خود را با شرایط گوناگون جوی، تغییرات اقلیمی و… تطبیق داده‌اند بسیار اهمیت دارند. گونه‌های بومی به عنوان ژن غالب در کشور زندگی می‌کنند، به همین دلیل حفاظت از گونه‌ها در زیستگاه‌های اصلی برای سازمان حفاظت محیط زیست در اولویت اول قرار دارد. هرچند که طرح تکثیر را نیز در اسارت در دستور کار داریم اما اولویت اصلی، حفاظت از آن‌ها در زیستگاه اصلی است.
سرپرست دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش سازمان محیط زیست با تاکید بر اینکه حفاظت از گونه‌های بومی و محیط زیست یک وظیفه عمومی و از وظایف اصلی آحاد جامعه است، گفت: در هیچ جای دنیا محیط زیست را تنها دولت‌ها حفظ نمی‌کنند. حفاظت از محیط زیست باید با کمک آحاد مردم و به عنوان یک وظیفه ملی انجام شود. رویکرد سازمان حفاظت محیط زیست نیز حرکت به سوی حفاظت مشارکتی است. به این صورت که زیست‌بوم‌ها و گونه‌ها توسط مردم و با نظارت و همکاری سازمان حفاظت محیط زیست حفظ شود.
ابدالی در پایان با اشاره به برخی از گونه‌های در خطر انقراض کشور، درباره اقداماتی که برای حفاظت از آن‌ها در دستور کار سازمان قرار دارد، اظهار کرد: برخی گونه‌ها همچون میش‌مرغ، یوز آسیایی، گوزن زرد ایرانی، گور ایرانی و … در خطر انقراض قرار دارند و به دلیل اینکه جمعیت آن‌ها بسیار شرایط حساس و شکننده‌ای دارد، ما در دستور کار داریم که علاوه بر حفاظت آن‌ها در زیستگاه‌های اصلی، تکثیر در اسارت نیز داشته باشیم.