رادیو فردا
سازمان دیده‌بان حقوق بشر می‌گوید نیروهای امنیتی جمهوری اسلامی در روز هشتم مهر با استفاده «غیرقانونی» از «نیروی قهریه مرگبار» در زاهدان، ده‌ها معترض را کشتند و زخمی کردند، به‌طوری که «جمعه خونین» زاهدان با بیشترین شمار کشته‌شدگان طی یک روز، «مرگبارترین سرکوب سال» بوده است.
این سازمان روز پنجشنبه اول دی‌ماه با انتشار گزارشی تفصیلی از سرکوب معترضان زاهدان در روز هشتم مهر که به «جمعه خونین» معروف شده، اعلام کرد که بر خلاف ادعای حکومت جمهوری اسلامی، مدرکی مبنی بر استفاده معترضان زاهدان از سلاح گرم در این روز پیدا نشده است.
دیده‌بان حقوق بشر می‌گوید از ابتدای اعتراضات گسترده در ایران در روز ۲۶ شهریور که در واکنش به جان‌باختن مهسا امینی در بازداشت گشت ارشاد آغاز شد، استفاده نیروهای امنیتی جمهوری اسلامی از «نیروی قهریه بیش از حد و کشنده و نقض قانون بین‌المللی حقوق بشر» از سوی حکومت در ایران را مستند کرده است.
به گفته این سازمان حقوق بشری، نیروهای امنیتی در جریان تظاهرات مسالمت‌آمیز و غالبا پرجمعیت در دست‌کم ۱۳ شهر در سراسر کشور از «هفت‌تیر، شات‌گان، و تفنگ‌های جنگی علیه معترضان استفاده کرده‌اند».
در گزارش این سازمان آمده است دیده‌بان حقوق بشر نتوانسته مشخص کند که نیروهای امنیتی تحت چه شرایطی به روی معترضان آتش گشوده‌اند، «با وجود این، پلیس و نیروهای لباس شخصی به‌طور مرتب از نیروی قهریه کشنده در نزدیکی کلانتری ۱۶ استفاده کرده‌اند، در حالی که دیده‌بان حقوق بشر مدرکی مبنی بر استفاده معترضان از سلاح گرم در آن زمان پیدا نکرده است».
بر اساس این گزارش، گروه‌های حقوق بشری بلوچی نام ۸۵ تا ۹۷ نفر از جمله ۹ کودک را جمع‌آوری کرده‌اند که بین ۸ تا ۱۳ مهر در زاهدان کشته شده‌اند. مقامات جمهوری اسلامی اما به جای انجام تحقیقات شفاف و بی‌طرفانه و همچنین بازخواست مسئولان و عاملان این کشتار، به اعتراضات بعدی نیز با «نیروی قهریه غیرقانونی» پاسخ دادند.
دیده‌بان حقوق بشر تاکید کرد که پس از بررسی ویدیوها و عکس‌های روز هشتم مهر از سوی کارشناسان دیده‌بان حقوق بشر، این سازمان به این نتیجه رسید که «معترضان به دفعات سنگ به سمت کلانتری پرتاب کردند و در دو مورد هم اقدام به پرتاب کوکتل مولوتف کردند» اما شواهد حاکی است که «معترضان به سمت نیروهای امنیتی شلیک نکردند و سلاح گرم قابل مشاهده حمل نمی‌کردند».
این در حالی است که بنا بر اطلاعات دیده‌بان حقوق بشر، در همان روز، مأموران اطلاعاتی و نیروی انتظامی از بام‌های اطراف مصلای بزرگ و مسجد مکی، مسجد اصلی اهل سنت در زاهدان، «به سمت معترضان آتش گشودند».
همچنین بر اساس گزارش این سازمان، «نیروهای امنیتی به ماشینی شلیک کردند که افراد مجروح را به بیمارستان منتقل می‌کرد» در حالی که «تهدیدی جدی» از سوی معترضان متوجه نیروهای امنیتی کاملا مسلح نبود.
پیشتر خبرگزاری تسنیم، نزدیک به سپاه پاسداران، مدعی شده بود که گروه «جیش العدل»، مسئولیت «حمله تروریستی» زاهدان را بر عهده گرفته، اما مولوی عبدالحمید، امام جمعه اهل سنت زاهدان، ادعاهای رسانه‌های حامی جمهوری اسلامی درباره «جمعه خونین» را رد کرده است.
بالاترین رقم کشته‌شدگان در یک روز
دیده‌بان حقوق بشر همچون دیگر سازمان‌های حقوق بشری نوشته که در «جمعه خونین» زاهدان، «بالاترین رقم کشته‌شدگان در یک روز» در جریان اعتراضات اخیر در ایران ثبت شد.
این سازمان افزود که با تحلیل عکس‌ها و ویدیوها به این نتیجه رسیده که در روز هشتم مهر «حداقل ۱۲ نفر، از جمله یک پسر، کشته شده و ۳۰ نفر در زاهدان زخمی شده‌اند».
با این حال، این سازمان بلافاصله تاکید می‌کند که «عدد واقعی احتمالاً بسیار بالاتر است».
پیشتر منابع حقوق بشری تعداد افراد کشته شده در زاهدان در روز هشتم مهر و چند روز بعد (به دلیل شدت جراحات افراد زخمی) را بیش از ۹۰ نفر اعلام کرده‌اند.
تارا سپهری‌فر، پژوهشگر ارشد ایران در دیده‌بان حقوق بشر، گفت: «تعداد معترضان و ناظران هدف گرفته‌شده به دست نیروهای امنیتی ایران در روز «جمعه خونین» بالاترین عدد کشته‌شدگان طی یک روز در سال جاری است اما [هنوز] هیچ فرد مسئولی دستگیر نشده است.»
او افزود: «بی‌رحمی بی‌حد و حصر حکومت رنج‌های جوامع عمدتاً به حاشیه رانده‌شده مثل زاهدان را به مرکز اعتراض‌ها آورده است.»
گزارش‌های شاهدان و ویدیوهای تأییدشده توسط دیده‌بان حقوق بشر همچنین نشان می‌دهد که اعتراضات روز جمعه هشتم مهر به مناطق بیشتری در زاهدان کشیده شد و نیروهای امنیتی از «نیروی قهریه کشنده غیرقانونی» در محله شیرآباد شهر استفاده کردند.
دیده‌بان حقوق بشر از هیأت حقیقت‌یاب سازمان ملل درباره ایران که اخیراً تشکیل شده، خواسته «توجه ویژه‌ای به جنایات نیروهای امنیتی در مناطق اقلیت‌ها مثل زاهدان، مرکز استان سیستان و بلوچستان معطوف کند».