ایندیپندنت فارسی
«مردمی که با وجود سرکوب و حذف، هنوز به هنر و فرهنگ توجه دارند، از گردنه تاریک طالبان عبور میکنند»
داوود سرخوش، ترانهسرا، آهنگساز و آوازخوان معروف افغانستان، در گفتوگو با ایندیپندنت فارسی، از حال و هوای هنر و موسیقی امروز افغانستان و مقاومت مردم در برابر سکوت و خفقان حاکم در کشور سخن گفت. سرخوش، در این گفتوگو تاکید کرد که هنرمندان، در مقابل اوضاع کشور رسالت دارند و «نباید وانمود کنند که سیاسی نیستند.»
داوود سرخوش، دستکم از سه دهه به اینسو، از هنرمندان نامدار افغانستان به ویژه در زمینه ترانههای میهنی و حماسی است. برخی از سرودهای او مانند ترانه معروف «سرزمین من» با گذر از دهها هنوز در تجمعهای اعتراضی در برابر استبداد و خفقان، بر سر زبان شهروندان افغانستان است. سرخوش، در ۳۰ سال گذشته، در جریان جنگهای افغانستان دهها ترانه حماسی تولید کرد که هرکدام در سنگرهای مبارزه همدم رزمندگان و چریکهای مدعی آزادی کشور بوده است.
به باور داوود سرخوش، اکنون نیز میدان مبارزه و مقاومت در افغانستان وجود دارد، زیرا مردم به هیچ وجه با رفتارهای متحجرانه طالبان همسو نیستند. او میگوید، هرچند اکنون اوضاع هنوز برای خلق ترانههای جدید برای مقاومت امروزی، جوان است و زمان میبرد تا این مقاومت ادبیات و زبان خاص خودش را خلق کند، اما سرانجام این ترانهها سروده خواهند شد.
سرخوش در این مورد گفت: «مقاومت امروز، مانند مبارزات زنان، مبارزات دانشگاهیان و افرادی از این دست، یک نوع جدیدی از مقاومت و مبارزه است، این مقاومت حتی حوصله بیشتر از مبارزه با تفنگ میخواهد. پس ترانههای که برای این مقاومت سروده خواهند شد نیز مانند ترانههای گذشته ساده نخواهند بود.»
با سلطه طالبان در افغانستان، علاوه بر محدودیتهای شدیدی که برای زنان و دختران وضع شد، فرهنگ و موسیقی در افغانستان نیز تحت فشار و سانسور شدید قرار گرفت. مخالفت طالبان با موسیقی و هنر سبب شد که دهها هنرمند کشور را ترک کنند و دهها هنرمند دیگر در داخل کشور با سرکوب و شکنجه روبرو شوند. اما به باور داوود سرخوش، با رفتارهای از این دست، جلو پیشرفت و رشد موسیقی را نمیتوان گرفت.
سرخوش تصریح کرد: «وضعیت کنونی موسیقی در افغانستان، موسیقی را به میدانی آورده که باید مبارزه کند، و این خوب است. از سوی دیگر رنگ و فضای موسیقی از یک رو به روی دیگر متحول میشود و این برای موسیقی بد نیست.» منظور از این قول سرخوش این است که هرقدر جلو موسیقی در کشور گرفته شود، به همان اندازه زبان موسیقی اعتراضی تر میشود و عمیقتر به مسایل اجتماعی و نیازهای جامعه میپردازد، که این خود برای نفس موسیقی اثر مثبت دارد.
داوود سرخوش به عنوان یکی از هنرمندانی که خودش را در اوضاع و مسایل روز زندگی مردم دخیل میداند و در این زمینه اظهار نظر میکند، وضعیت کنونی جامعه در افغانستان را به شدت مناسب برای مبارزه با طالبان میداند. او با اشاره به این نکته گفت: «اگر اقوامی که در افغانستان حذف میشوند را در نظر بگیریم، زنان را یک قوم حساب کنیم، دانش را قوم دیگر، هنر، عدالت و حق را قوم دیگر، اینها همه اقوامی اند که برضد طالبان اند، پس چه چیز دیگری نیاز است که طالبان را دیر یا زود بر سرجایشان ننشاند.»
داوود سرخوش، فرزند یک خانواده هزاره و بازمانده یک قتل عام است. در سال ۱۹۸۳، خانواده او در افغانستان هدف یک حمله هدفمند قرار گرفتند و برادر بزرگ او سرور سرخوش، همراه با ۲۲ تن دیگر از اعضای خانواده شان به دست مخالفان کشته شدند. داوود که در آن زمان سن زیادی نداشت با دیگر بازماندگان این حادثه راه مهاجرت در پیش گرفتند و سرانجام سر از کویته پاکستان در آوردند.
البته اوضاع کنونی در افغانستان نیز چیزی بهتر از این حادثه برای خانوادههای هزاره نیست. کمتر از یک ماه گذشته، طالبان دو خانواده هزاره را به همین شیوه در روستای سیوک شیبر استان دایکندی تیرباران کردند.
داوود سرخوش در مورد انکار و حذف هزارهها در افغانستان، اظهار داشت که هزارهها یکجا با موسیقی و هنرشان برای سالیان سال در افغانستان ناشناخته ماندهاند. به باور او، تنها در سالهای اخیر بود که برخی از هنرمندان به بامیان رفتند و در آنجا کنسرت برگزار کردند و برخی از هنرمندان هزاره روی سکوهای رسانههای افغانستان آمدند و موسیقی هزارگی را معرفی کردند.
سرخوش تصریح کرد: «در سالهای اخیر فقط موسیقی هزارگی به گونه سطحی به مردم معرفی شد اما کار خاصی در قسمت شناختن عناصر ملودیک، خاصیت ترانهای، و رفتارهای ریتمیک این نوع موسیقی صورت نگرفت زیرا موسیقی هزارهها نیز مانند خود هزارهها ناشناخته مانده و انکار شده است.»
این هنرمند نامدار هزاره معتقد است که آثار هنری، موسیقی و دیگر دستاوردهای هزارهها در افغانستان طی سالها جنگ و تفرقه میان اقوام افغانستان، از بین رفته و نابود شدهاند. با این حال، او گفت که وقتی میبیند مردمی که به این اندازه سرکوب شدهاند، هنوز به تاریخ، ادبیات، هنر و فرهنگ فکر میکنند، «به این معناست که این مردم از گردنه تاریک طالب عبور میکنند.»
داوود سرخوش، برخلاف شمار دیگر که متعقدند هنرمندان نباید رفتار سیاسی داشته باشند، باور دارد که رسالت هنرمندان پیگیری اوضاع و احوال کشور است و باید حتی از روزنه سیاسی وارد عمل شوند. او گفت: «هنرمندان ما باید چیزهای را که میبینند، بازتاب دهند، زیرا وظیفه هنر این است که شهادت بدهد.»
سرخوش اظهار داشت که اوضاع افغانستان سیاسی است و موسیقی و هنر نیز اگر این اوضاع را بازتاب ندهند و مشکلات جامعه را بازگو نکند، هیچ اهمیت دیگری نخواهد داشت.