بعد از حمله مسلحانه به سفارت جمهوری آذربایجان در تهران بار دیگر تنش بر سر مسائل مرزی بین دو دولت افزایش پیدا کرده است. رسانه‌های جمهوری اسلامی از آماده باش پایگاه هوایی شکاری تبریز و رسانه‌های آذربایجان از هدف جمهوری اسلامی برای حمله به این کشور نوشته‌اند.
***
بعد از جنگ دوم قره‌باغ این چندمین بار است که تنش‌ها بین آذربایجان و ارمنستان و در راستای آن تنش بین این کشور و جمهوری اسلامی افزایش پیدا کرده است. بعد از درگیریهای نیروهای آذربایجان و ارمنستان و کشته شدن چند نفر از هر دو طرف، جمهوری اسلامی بار دیگر جمهوری آذربایجان را تهدید کرده که تغییرات مرزی را تحمل نمی‌کند.
رسانه‌های جمهوری اسلامی در روزهای اخیر نوشته‌اند «برخی گزارش‌های غیر رسمی حاکی از آن است که ارتش جمهوری آذربایجان قصد دارد به مناطقی در «سیونیک» منطقه هم مرز با ایران حمله کند.» همزمان منابع ایرانی از آماده باش کامل پایگاه هوایی تبریز، تغییر وضعیت نیروی هوایی کشور از حالت عادی به آمادگی رزمی برای گشت زنی در مرز ایران و آذربایجان و انجام پروازها خبر می دهند.
در امتداد مرز جمهوری آذربایجان هواپیماهای نظامی ایران چند روز پیش در نوار مرزی به پرواز درآمدند و جمهوری آذربایجان به طور رسمی اعتراض شدید خود را به طرف مقابل اعلام کرد.
همزمان با تحرکات جمهوری اسلامی در مرز جمهوری آذربایجان رسانه‌های این کشور نوشتند: «تهران با آخرین اقدامات خود دیگر برنامه‌های خود برای حمله به آذربایجان را پنهان نمی‌کند.»
مناقشه بر سر چیست و چه چیزی جمهوری اسلامی را نگران کرده است؟
علاوه بر مسئله کریدور «زنگه‌زور» که محل مناقشه جمهوری آذربایجان و ارمنستان است این بار تنش‌ها مربوط به جاده لاچین است.
در روزهای اخیر «الهام علی‌اف» رئیس جمهور آذربایجان در گفتگوی تلفنی با «آنتونی بلینکن» وزیر امور خارجه آمریکا با ابراز نگرانی از وضعیت اطراف جاده لاچین – خانکندی در قره‌باغ گفته بود «ارمنستان از جاده فرعی جاده لاچین برای انتقال غیرقانونی ملزومات نظامی و جا به جایی نیروی مسلح در داخل خاک جمهوری آذربایجان استفاده می‌کند.»
وزارت امور خارجه ارمنستان ۲۷ اسفند ۱۴۰۱ با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرد: «شواهد حاکی از این است که جمهوری آذربایجان برای حمله به مناطق مورد مناقشه آماده می‌شود.» جمهوری آذربایجان هم یک روز بعد از ارمنستان خواست تا واقعیتی را که در نتیجه جنگ ۴۴ روزه میان دو کشور به وجود آمده است، بپذیرد و از «اقدامات تهاجمی و سیاست‌های بدخواهانه» خودداری کند.
«آیخان حاجی زاد»، سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری آذربایجان گفته «ارمنستان با اشغال اراضی آذربایجان بمدت نزدیک به ۳۰ سال، قوانین بین‌المللی و چهار قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل را نقض ، حدود یک میلیون آذربایجانی را به اتکا به زور از سرزمین‌های خود آواره و تمام آثار تاریخی و مذهبی آذربایجان را به‌طور بی‌رحمانه‌ای تخریب کرده است.»
جمهوری اسلامی از شروع جنگ دوم قره‌باغ بارها اعلام کرده است که «مخالف تغییر مرزها» در منطقه است. آذربایجان نیز در واکنش به اظهارات مقامات جمهوری اسلامی گفته است که این کشور قصد تغییر مرزها را ندارد.
در جدیدترین تحرکات که انتقاد رسانه‌ها و مقامات در باکو را هم دربر داشت می‌توان به انیمیشن تهیه شده توسط سپاه پاسداران انقلاب اسلامی اشاره کرد. در این انیمشین پرنده ای بر فراز رودخانه ارس به سمت آذربایجان پرواز می‌کند، به پهپاد تبدیل می‌شود. رسانه‌های آذربایجان این حرکت سپاه را تهدید علیه این کشور و همچنین ترکیه قلمداد کرده‌اند.
«اجازه به اسرائیل برای استفاده از خاک جمهوری آذربایجان برای حمله»
روزنامه اسرائیلی هاآرتص در گزارشی که در ۱۴ اسفند ۱۴۰۱ منتشر شد نوشته بود «جمهوری آذربایجان به اسرائیل وعده داده که در صورتی که بخواهد به تاسیسات اتمی جمهوری اسلامی حمله کند، اجازه استفاده از فرودگاه‌های جمهوری آذربایجان را داشته باشد.»
این اولین بار نیست که رسانه‌ها از همکاری اسرائیل و جمهوری آذربایجان در زمینه مقابله با تهدید هسته‌ای ایران خبر می‌دهند.
به نظر می‌رسد واکنش مقامات جمهوری اسلامی در روزهای اخیر و تهدید علیه جمهوری آذربایجان علاوه بر احتمال درگیری بین نیروهای جمهوری آذربایجان و ارمنستان، واکنشی به نزدیکی دو کشور آذربایجان و اسرائیل است.
کارشناسان جمهوری آذری چه می‌گویند؟
یکی از مشاوران رسانه‌ای نزدیک به حکومت آذربایجان در مصاحبه‌ای با «ایران‌وایر» با اشاره به جمعیت زیاد ترک‌ها در ایران می‌گوید «جمهوری اسلامی ترک‌ها را در ایران بعنوان یک تهدید می‌بیند و در سالیان اخیر به جای حمایت از کشور مسلمان آذربایجان و برادران ترک، از شهروندان خود در آنسوی ارس از ارمنستان حمایت کرده است. این فکر قدیمی شده است که آذربایجان باید سرش به قره‌باغ گرم شود تا از ترک‌های داخل ایران حمایت نکند. مگر ممکن است آذربایجان نسبت به حقوق ترک‌های داخل ایران و حتی همه مردم ایران که حقوقشان پایمال می‌شود بی‌تفاوت باشد.»
این فرد نزدیک به دولت جمهوری آذربایجان می‌گوید «حمایت از حقوق بشر مداخله در امور داخلی یک کشور نیست. بلکه ارسال تروریست و جاسوس در لباس آخوند مداخله در امور داخلی است.»
به گفته او «یک کشور دمکراتیک در دنیا نمی‌توان پیدا کرد که اقدامات جمهوری اسلامی در منطقه قفقاز و خاورمیانه را تصدیق بکند. اگر ایران خواستار صلح در منطقه است باید از تهدیدات خود علیه همسایگانش دست بردارد و حقوق شهروندان خودش را به رسمیت بشناسد. ایران در پی آن است که تمامی مشکلات داخلی‌اش را کم رنگ کند و به همین خاطر دنبال ماجراجویی در منطقه است.»
نگاه های در جمهوری آذربایجان به جمهوری اسلامی چندان مثبت نیست. از نگاه برخی از تحلیلگران از قدرت جمهوری اسلامی چیز چندانی باقی نمانده. مشاور رسانه ای نزدیک به دولت جمهوری آذربایجان می‌گوید «در اعتراضات اخیر هم دیدیم که آنقدر خودشان را گم کردند که سریع به سمت چین وعربستان رفتند. هر چیزی که روسیه و چین بخواهند جمهوری اسلامی در اختیار این کشورها می‌گذارد بلکه شاید یک و یا دو سال دیگر دوام بیاورد.»
«نصیب نصیبلی» سفیر سابق جمهوری آذربایجان در ایران هم در گفت‌وگو با «ایران‌وایر» می‌گوید «در چهل سال اخیر جمهوری اسلامی چه در داخل با شهروندانش و چه در منطقه اقدامات جنگ طلبانه داشته است. من بارها هم گفته‌ام کشوری که به شهروندان خود در هواپیما شلیک می‌کند در خیابان‌ها این کار را به راحتی انجام می‌دهد. کشوری که به سفارتخانه‌ها حمله می‌کند یعنی به حقوق بین‌الملل اعتنایی ندارد.»
آقای نصیبلی در ادامه با اشاره به تحرکات جمهوری اسلامی در مرز جمهوری آذربایجان گفت: «جمهوری اسلامی جاسوسان خود را به آذربایجان می‌فرستد و از اعتقادات برخی در آذربایجان سواستفاده می‌کند. به سفارت آذربایجان حمله تروریستی شکل می‌گیرد و جمهوری اسلامی آن را مسئله شخصی و خانوادگی می‌داند و ۳۰ دقیقه طول می‌کشد تا پلیس در صحنه حاضر بشود. ایران نشان داده که به هیچ اصولی پایبند نیست. این کشور در امور داخلی آذربایجان مداخله می‌کند و علاوه بر این در مقابل حق قانونی آذبایجان در قره‌باغ در کنار ارمنستان می‌ایستد و آذربایجان را تهدید می‌کند.»
جمهوری اسلامی دخالت در امور داخلی جمهوری آذربایجان را به طور رسمی انکار کرده اما مقام های باکو نظر دیگری دارند.
چرا آذربایجان تحرکات جمهوری اسلامی در منطقه را جنگ طلبانه می‌داند؟
سال گذشته بعد از جنگ دوم قره‌باغ و رزمایش نیروهای مسلح جمهوری اسلامی در مرز جمهوری آذربایجان، «الهام علی‌اف»، رئیس جمهور آذربایجان از زمان‌بندی این رزمایش در مصاحبه با خبرگزاری «آناتولی» انتقاد کرده بود:
«اول از همه باید بگویم که هر کشوری می‌تواند رزمایش نظامی مورد نظر خود را در خاک خود انجام دهد. این حق حاکمیتی اوست. هیچکس نمی‌تواند در مورد آن چیزی بگوید. اما وقتی آن را در یک بازه زمانی تحلیل می‌کنیم، می‌بینیم که قبلا از این اتفاقات نیفتاده بود. چرا الان و در مرز ما؟ مردم کشور آذربایجان این سوال‌ها را می پرسند نه من. همچنین یک سوال وجود دارد که چرا در زمان اشغال خاک آذربایجان این مانور صورت نمی‌گرفت؟»
روزنامه «باکو پست» نیز با اشاره به عدم ضرورت این رزمایش نوشته بود: «رزمایش ایران هیچ ضرورت نظامی ندارد. اخیرا مقامات ایرانی می‌گویند که تغییر مرزهای آذربایجان و ارمنستان را محکوم می‌کنند و خواستار صلح هستند. آن‌ها باید بدانند که هیچکس قصد تغییر مرزها را ندارد. اظهارات فرمانده سپاه در خصوص این رزمایش نه تنها اشاره‌ای بر خواست صلح در منطقه نیست، بلکه آن را می‌توان به عنوان یک عملیات تهاجمی دانست.»
در اردیبهشت ۱۴۰۱ علی‌اف با اشاره به حمایت ایران از مخالفان آذربایجان اعلام کرد: «در سال ۲۰۱۸، اسامی ۲۰ نفر از آذربایجانی‌ها که به ایران پناهنده شده و مدام تمامیت ارضی آذربایجان را زیر سوال می‌برند را به آقای روحانی، رییس جمهوری وقت ایران دادیم. ما خواستار استرداد این افراد به آذربایجان به‌دلیل دست داشتن مستقیم در حمله مرگبار به پلیس گنجه شدیم. شواهدی هم داریم. متاسفانه هیچ یک از آن‌ها تحویل داده نشدند.»
سازمان امنیت جمهوری آذربایجان روز ۲۳ آبان ۱۴۰۱ در بیانیه‌ای از کشف یک شبکه پنج نفره جاسوسی مرتبط با جمهوری اسلامی خبر داد که به اتهام «خیانت به کشور» تحت بازداشت قرار گرفته‌اند.
به نوشته رسانه‌های جمهوری آذربایجان، این اشخاص در قبال دریافت پول، اطلاعاتی در مورد نیروهای نظامی و تجهیزات نظامی جمهوری آذربایجان و فرایندهای سیاسی و اجتماعی این کشور در اختیار مقامات جمهوری اسلامی قرار داده‌اند. دست‌کم دو نفر از دستگیر شدگان در ایران آموزش دینی گذرانده‌اند.
روز دهم آبان ۱۴۰۱ نیز سازمان امنیت جمهوری آذربایجان در بیانیه‌ای، از انجام عملیاتی علیه یک گروه مسلح غیرقانونی که زیر نظر نیروهای اطلاعاتی جمهوری اسلامی ایجاد شده است، خبر داده بود.
بر اساس گزارش رسانه‌های جمهوری آذربایجان، در این عملیات، اسناد و شواهد متعددی درباره این گروه مسلح غیرقانونی و رزمایش‌های نظامی سازمان‌دهی شده توسط آن‌ها به دست آمده است. این گروه کتاب‌ها و ویدیوهایی را به همراه داشته که اسلام افراطی را ترویج می‌کرده و مخدوش کننده دیدگاه توسعه مدرن و جدایی دین از سیاست بوده‌اند.
در گزارش روزنامه حریت، ۱۹نفر از شهروندان جمهوری آذربایجان که در تمرینات نظامی این گروه مسلح شرکت کرده‌اند، در عملیات نیروهای امنیتی جمهوری آذربایجان بازداشت شده و مورد بازجویی قرار گرفته‌اند.
تنش‌ها میان تهران و باکو مدت هاست که هر روز به شکلی بروز و ظهور می یابد. جمهوری اسلامی ایران پس از سال‌ها که از جنگ ایران و عراق می گذرد، برای اولین بار نگران تغییرات مرزی این بار در شمال کشور و در همسایگی جمهوری آذربایجان شده و البته سال هاست که از همکاری جمهوری آذربایجان با اسرائیل هم شدیدا نگرانی دارد.
از: ایران وایر