خبرگزاری هرانا – حق بر محیط زیست و مبانی فلسفی آن، از قواعد حقوق بشر و حقوق طبیعی نشأت گرفته شده است. ابتدایی ترین حق طبیعی انسان در این کره خاکی، «حق حیات» است. اما طی دهه های اخیر به دلیل استفاده بی رویه از منابع طبیعی، عدم نظارت و توجه به مباحث زیست محیطی و الگوهای صحیح، محیط زیست طبیعی به شدت دچار صدماتی شده است. گزارش پیش رو حاصل ثبت ۲۸ واقعه محیط زیستی ایران است که در دو هفته اخیر منتشر و به هدف آگاهی سازی گردآوری شده است.
به گزارش خبرگزاری هرانا، ارگان خبری مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران، در دو هفته ای که گذشت، تعدادی شکارچی غیرمجاز و قاچاقچی چوب بازداشت و به مراجع قضائی معرفی شدند. همچنین یک قلاده یوزپلنگ در حالی در شهرستان میامی بر اثر تصادف جان خود را از دست داد که باردار بوده است. همزمان رییس فراکسیون محیط زیست مجلس از نبود مدیریت صحیح حفاظت از گونه های حیات وحش در کشور خبر داد و مطابق با آمارهای ارائه شده از سوی سازمان حفاظت از محیط زیست کشور طی نیم قرن اخیر ۷۰ درصد گونه های برجسته حیات وحش از دست رفته است. از سوی دیگر شاخص کیفی هوا دستکم در چهار شهر ناسالم برای گروه های حساس و یا ناسالم و خطرناک برای تمام گروه‌ها اعلام شد. تداوم خشکسالی و همچنین بحران های ناشی از سوء مدیریت در مقوله پسماند و آلاینده های محیط زیستی در شهرهای مختلف اشاره کرد؛ در گزارش پیش رو به برخی از آنها پرداخته شده است.
آسیب رسانی به جنبه های مختلف محیط زیست در ایران کماکان ادامه دارد. از طرفی شهروندانی وجود دارند که به دلیل عدم آموزش یا نیازهای مالی دست به تخریب و آسیب رسانی به محیط زیست می زنند و از سوی دیگر نهادهای متولی در تلاش هستند تا از حجم این آسیب ها بکاهند، هر چند این تلاش ها قابل تقدیر است اما به نظر نمی آید میزان آن با شرایط محیط زیستی ایران تطبیق داشته باشد.
حیات وحش
حیات وحش به کلیه جانداران از قبیل پستانداران، پرندگان، خزندگان و دوزیستان و تمام گیاهانی گفته می‌شود که به صورت وحشی و طبیعی بدون دخالت یا کمک انسان بر روی کره زمین زندگی کرده و آب و خوراک خود را خود تأمین میکند. اما دخالت و تصرف انسان در زیستگاه های طبیعی و مصرف بی‌رویه منابع طبیعی بسیاری از گونه های حیاط وحش را در معرض انقراض قرار داده است.
تصویری از “ماجراد”
در تاریخ ششم فروردین یک یوزپلنگ در شهرستان میامی بر اثر تصادف جان خود را از دست داد و بنا بر اعلام روابط عمومی و امور رسانه اداره کل حفاظت محیط زیست استان سمنان، “این یوز ماده که ماجراد نام داشت، باردار و دارای سه جنین یوز بوده است.”
همزمان رییس فراکسیون محیط زیست مجلس با اشاره به نبود مدیریت صحیح حفاظت از گونه‌های حیات وحش در کشور، گفت: تلف شدن ده یوز توران تنها طی یک سال بسیار نگران کننده است و علی رغم نصب تابلو‌های هشدار دهنده همچنان تصادف یوز‌ها در جاده میامی – سبزوار رخ می‌دهد که این امر نشان از عدم نظارت و مدیریت صحیح این مسیر است.
از سوی دیگر، فرشید ساعی، کارشناس حیات وحش از خطر انقراض گونه “میش مرغ” خبر داد و گفت: بر اساس آمار سرشماری زمستان ۱۴۰۰ تعداد نوزده فرد از این گونه باقی مانده که در پناهگاه حیات وحش دشت «سوتاو حمامیان» زندگی می‌کنند.
وی افزود: “بر اساس گزارش اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت تعداد گونه های در معرض تهدید ایران ۷۵ گونه مهره دار است و مطابق با آمارهای ارائه شده از سوی سازمان حفاظت از محیط زیست کشور طی نیم قرن اخیر ۷۰ درصد گونه های برجسته حیات وحش از دست رفته است و بسیاری از گونه‌ها نظیر یوزپلنگ آسیایی در لبه پرتگاه انقراض قرار دارند.”
همچنین طی روزهای گذشته تصاویری از باغ وحش ارومیه در شبکه های اجتماعی منتشر شده است که نشان می دهد این مکان و حیوانات نگهداری شده در آن، از رسیدگی مناسب محروم مانده اند.
علاوه بر این باغ پرندگان مشهد بدلیل عدم رعایت ضوابط زیست محیطی و نگهداری حیوانات در شرایط نامناسب و نامطلوب که استانداردهای آن رعایت نمی شد، پلمپ شد.
از دیگر اخبار مرتبط با حیات وحش میتوان به تلف شدن یک قلاده پلنگ در کوه «دیل» گچساران اشاره کرد که مسولان علت مرگ آنرا «هاری» اعلام کردند.
بازداشت و محکومیت متخلفان محیط زیستی
یکی از موضوعات مورد بحث محیط زیست مسئله حمایت از منابع طبیعی بوده و از سوی دیگر، حفاظت از جنگل‌ها، حیات وحش و جلوگیری از قاچاق چوب، شکار و صید بی رویه به عنوان بخشی از مقوله حفاظت از منابع طبیعی، و در نهایت حفظ محیط زیست تلقی می‌شود. بسیاری از حیوانات، به دلیل شکار غیرقانونی در معرض خطر قرار دارند.
طی دو هفته گذشته، با تلاش محیط بانان و جنگل بانان، دستکم ۳ شکارچی و صیاد متخلف در استان های تهران، لرستان و سمنان بازداشت و به مراجع قضایی معرفی شدند.
همچنین طی این مدت بیش از بیست و دو تن چوب قاچاق که حاصل جمع آوری سه گزارش منابع رسمی است، در استان های لرستان و کهگیلویه و بویراحمد کشف و ضبط شده و دستکم سه تن در این خصوص بازداشت و به مراجع قضایی معرفی شدند.
در همین راستا، دادستان عمومی و انقلاب فردیس اعلام کرد که دو نفر در خصوص قطع درختان در «محله رزکان» معروف به «جنگل کاج» بازداشت شدند.
حق تنفس و هوای پاک
بر اساس گزارش‌ها، سالانه تعداد پرشماری از شهروندان بر اثر آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند. این مشکل علتی جز سو مدیریت و عدم توجه به کنوانسیون‌ها و قراردادهای بین‌المللی در این زمینه ندارد.
طی دو هفته ای که گذشت شاخص کیفی هوا در شهرهای اهواز ۱۳۹، اصفهان ۱۳۷، کرج ۱۲۶ و تهران ۱۲۰ ناسالم برای گروه های حساس و یا ناسالم برای تمام گروه ها اعلام شد.
شاخص کیفیت هوا (Air Quality Index = AQI) معیاری برای تعیین روزانه کیفیت هوا و میزان ارتباط آن با سطوح سلامتی افراد است که جزئیات آن در پی می آید:
از صفر تا ۵۰ در شرایط پاک (سبز)، ۵۱ تا ۱۰۰ در شرایط سالم (زرد و حدمجاز استاندارد یا حد سلامت)، ۱۰۱ تا ۱۵۰ در شرایط ناسالم برای گروه حساس (نارنجی)، ۱۵۱ تا ۲۰۰ در شرایط ناسالم برای همه (قرمز)، ۲۰۱ تا ۳۰۰ در شرایط بسیار ناسالم (بنفش) و ۳۰۱ تا ۵۰۰ در شرایط خطرناک (ارغوانی) تعیین شده‌است.
فقدان مدیریت بارش های حداقلی؛ خشکسالی، از بین رفتن منابع آبی و جانداران
خشکسالی می‌تواند باعث عدم توازن در میزان آب و در نتیجه آن کمبود آب، نابودی گیاهان، کاهش عمق آب‌های سطحی و خاک مرطوب شود. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که تبخیر سطحی و تبخیر آب از گیاهان از حد معمول در مدت معین بیشتر شود. عدم مدیریت صحیح منابع آبی در کشور، اثرات جبران ناپذیر این مهم را عمیقتر میکند.
تازەترین آمار و اطلاعات بارش نشان از آن دارد کە در حوضە دریاچە ارومیە میزان بارش نسبت بە سال گذشتە ۳۲ میلی متر و نسبت بە بلند مدت ۲۵ میلی متر کمتر بودە است.
تصاویری از دریاچه ارومیه
کارشناسان محیط زیست اعلام می کنند، این میزان بارش در حالی مطرح است که در سال آبی گذشتە دریاچە ارومیە بدترین وضعیت خود را از لحاظ حجم آب و مساحت داشت، با ادامە این روند بارش در سال آبی جاری، دریاچە ارومیە امسال بدترین تابستان خود را سپری میکند و حجم آب و مساحت دریاچە ارومیه افت زیادی خواهد داشت و در آستانە خشکی کامل قرار میگیرد.
معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای لرستان با تأکید به اینکه ۳۴ درصد حجم آب سدهای این استان در حال حاضر پر است، ابراز کرد: ۶۶ درصد حجم سدهای لرستان خالی است.
همچنین بر اساس آمار منتشر شده، نیمی از ۶۰۰ آبخوان های آب زیرزمینی دشت‌های کشور در آستانه خشک شدن کامل قرار دارند و شوری آب‌های استحصالی به‌وسیله چاه در سطح کشور دو برابر شده است.
علاوه بر این رئیس مدیریت بحران کشور گفت: با تغییرات شدید آب‌وهوایی و اقلیمی در مازندران روبه‌رو هستیم و اگر توجه ویژه‌ای به منطقه نشود در ۱۵ سال آینده شاهد بیابانی شدن مازندران خواهیم بود.
علی شهباز، کارشناس محیط زیست گفت: “۹۵۸۰ شهر و روستای کشور در خطر فرونشست زمین قرار دارند.”
بحران پسماند و آلاینده های محیط زیستی
در خصوص بحران پسماند، معاون اداره کل حفاظت محیط زیست همدان گفت: روزانه ۴۵۰ تن زباله در شهر همدان تولید و به سایت دفن پسماند منتقل می شود که حدود ۲۰ تن آن زباله های پلاستیکی است.
همچنین مدیرکل محیط زیست گیلان با اشاره به ورود حجم بالای زباله به تالاب انزلی و اثرات مخرب ناشی از آن گفت:” روزانه ۱۵ تن زباله وارد تالاب انزلی می‌شود.”
از سوی دیگر رییس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان بجنورد گفت: “دو مورد تخلف آلودگی زیست محیطی در شهرستان بجنورد کشف و فرد متخلف به مراجع قضایی معرفی شد.”
رییس اداره حقوقی حفاظت محیط زیست استان تهران از تشکیل ۵۱۷ پرونده قضایی علیه تخلفات محیط زیستی در سال ۱۴۰۱ خبر داد و رئیس اداره حفاظت محیط زیست دورود از پلمپ واحد سه کارخانه سیمان این شهرستان به دلیل آلودگی هوا و تهدید علیه بهداشت عمومی خبر داد.