دو هفته پس از آغاز چهارمین اعتصاب بزرگ کارگران پروژه‌ای صنایع نفت و پتروشیمی که در بیش از ۱۱۰ مرکز و ۱۴ استان ایران گسترش یافته بود، خبرگزاری «فارس»، نزدیک به سپاه پاسداران، در گزارشی اعلام کرد که شماری از «پیمانکاران متخلف تامین نیروی انسانی در پروژه‌های توسعه‌ای پارس جنوبی»، بازداشت شدند.
ادعای خبرگزاری فارس در مورد بازداشت پیمانکاران متخلف در حالی منتشر شده که اخبار مرتبط با اعتصابات صنفی کارگران در رسانه‌های ایران نادیده گرفته شده و در اظهار نظری غریب، مدیرعامل سازمان منطقه ویژه پارس، اساسا این مطالبات را غیرقانونی خوانده بود.
«ایران‌وایر» در گفت‌وگو با یک فعال کارگری و یکی از کارگران پروژه‌ای در اعتصاب، به پشت پرده بازداشت پیمانکاران پرداخته است.
***
شورای سازماندهی اعتراضات کارگران پیمانی نفت، اول اردیبهشت ۱۴۰۱ با انتشار فراخوانی، از کلیه کارگران مستمر و غیرمستمر و پیمانی خواستند در اعتراض به مصوبه افزایش حقوق شورای عالی کار در سال ۱۴۰۲ و افزایش ۷۹ درصدی دستمزد، خواست ۱۰ روز مرخصی در ماه، رسیدگی به وضعیت بهداشت و ایمنی محل اسکان و کار و همچنین خلع ید پیمانکاران، دست به اعتصاب بزنند.
۱۲ روز بعد خبرگزاری «فارس»، بدون اشاره به گستردگی اعتراضات کارگران، از دستگیری پیمانکارانی خبر داد که «در راه‌اندازی اعتصابات در پروژه‌های توسعه‌ای صنعت نفت در منطقه پارس جنوبی » مشارکت کرده‌اند.
یکی از کارگران حاضر در اعتصاب بزرگ کارگران پتروشیمی به ایران‌وایر می‌گوید: «پیش از اینکه وارد موضوع بازداشت و محاکمه صوری پیمانکاران پارس جنوبی شوم، درباره موقعیت پارس جنوبی یک نکته مهم را عرض می‌کنم. پارس جنوبی حوزه استخراج گاز به‌صورت مشترک بین ایران و برخی کشورهای عربی از جمله قطر است. در این حوزه، ایران هنوز به مرحله برداشت نفت نرسیده و این موضوع آنجا اهمیت پیدا می‌کند که ما از سوی کشورهای غربی و آمریکا تحریم نفتی هستیم و صنایع گازی تحریم نیستیم. پارس جنوبی بعد از روسیه بزرگترین منشا صادرات مشتقات گازی برای اروپاست و منطقه‌ای بسیار استراتژیک است. حاکمیت به‌خاطر منافع مالی از اعتصابات کارگران در این منطقه به‌سادگی عبور نمی‌کند، با این توضیح که شرکت‌های بزرگ خاتم‌الانبیا عملا دارند پیمانکاران خارجی را کنار می‌زنند و همه‌چیز این منطقه را در دست خود دارند.»
خبرگزاری امنیتی فارس به‌نقل از یک فرد آگاه، دلیل اصلی بازداشت پیمانکاران منطقه پارس جنوبی را «تخلفات متعدد در حوزه کارگری، همراهی با فراخوان‌ها و اقدامات ضد انقلاب و ایجاد اعتصابات در پروژه‌های توسعه‌ای صنعت در منطقه پارس جنوبی» عنوان کرده و تاکید کرده است که روند احضار و بازداشت پیمانکاران متخلف، در روزهای آینده تداوم خواهد داشت.
کارگری که با ایران‌وایر گفت‌وگو کرده است، با اشاره به اینکه اغلب شرکت‌هایی که با پارس جنوبی طرف قرارداد هستند پیش از این از فیلتر قرارگاه‌هایی همچون خاتم‌الانبیا و شرکت‌های بزرگ تحت نظارت نهادهای امنیتی و نظامی به‌ویژه سپاه پاسداران رد شده‌اند، می‌گوید: «این شرکت‌های پیمانکاری عموما در مناقصات صوری قراردادها را برنده می‌شوند. شرکت‌هایی مانند اویکو یا جهان صنعت، حتی پیمانکارانی که خارج از بدنه سپاه هستند، عموما با مدیران وزارت نفت در سرکوب کارگران و نادیده گرفتن مطالبات آن‌ها همدست هستند. پیش از این هم گفته‌ایم که پیمانکاران در صنایع نفت و پتروشیمی مطلقا به منفعت کارگران فکر نمی‌کنند و تنها به فکر این هستند که سود بیشتری از موقعیتی که در آن قرار دارند ببرند.»
«ابراهیم رئیسی»، رییس دولت سیزدهم، روز اول ماه می، هم‌زمان با روز جهانی کارگر، همراه با هیاتی متشکل از مقامات حکومتی و نظامی به بازدید مناطق نفتی رفت و بدون اشاره به اعتصاب کارگران پروژه‌ای، گفت مسوولان باید برای قراردادهای چند ماهه کارگران موقت صنعت نفت فکری بکنند «به شکلی که هم معضل این قشر برطرف شود و هم در چرخه اقتصادی با چالش مواجه نشویم.»
«کمپین مرکزی نیروهای پروژه‌ای نفت و گاز»، هم‌زمان با اظهارات آقای رئیسی اعلام کرد که شورای عالی کار را فاقد صلاحیت لازم می‌داند و از این پس خود نرخ جدید افزایش دستمزد کارگران پروژه‌ای نفت را تعیین خواهد کرد و دستمزد درخواستی اعتصاب را ۷۹ درصد اعلام کرد.
یک فعال کارگری که به‌دلایل امنیتی نمی‌خواهد نامش فاش شود، درباره بازداشت پیمانکاران و اظهارات ابراهیم رئیسی در خصوص حل مشکلات کارگران به ایران‌وایر می‌گوید: «بازداشت پیمانکاران به این شکلی که در گزارش فارس آمده هیچ اثری در حل مشکل کارگران اعتصاب کننده ندارد. آنچه که باید تغییر کند متن استثمارگونه پیمان‌نامه‌هایی‌ست که توسط وزارت تفت تنظیم شده و میان پیمانکار و کارگر به امضا می‌رسد. در این پیمان‌نامه‌ها پیمانکاران هرچقدر که توان داشته باشند از سر و ته همین قوانین نیم‌بند موجود می‌زنند و حامیانشان هم خود مدیران وزارت نفت هستند.»
این فعال کارگری می‌گوید جنبش «زن، زندگی، آزادی» موجب شد تشکل‌های صنفی در حوزه‌های مختلف مطالبات صنفی خود را جدی‌تر بگیرند و آن را به تحولات جامعه پیوند بزند: «گسترده‌تر شدن اعتصابات سراسری و پیوند خوردن آن با تحولات جامعه بعد از قتل حکومتی “مهسا امینی”، حاکمیت را بر آن داشته تا پیمانکاران را به دو گروه خوب و بد تقسیم و با زعم خود با اجرای این نمایش، کارگران را راضی به بازگشت به محل کار کند. پیمانکاران بد هم ما می‌دانیم پیمانکاران خارج از بدنه سپاه هستند و قدرت کمتری دارند و تحت فشار منطقه ویژه اقتصادی – پارس جنوبی- هستند.»
مرعوب کردن کارگران؛ تهدید به اخراج، اخبار کذب برخورد با پیمانکار
این فعال کارگری بر این باور است که تلاش برای مرعوب کردن کارگران اعتصابی از همان روزهای نخست شکل‌گیری اعتصابات آغاز شد: «به‌ویژه در منطقه پارس جنوبی که موقعیت استراتژیک آن را خدمتتان عرض کردم، مدیران از حاکمیت دستور گرفته‌اند سروصدا اعتصاب را بخوابانند، حتی شده به قیمت تعامل با کارگران. تعامل با کارگر هم لزوما به این معنا نیست که به مطالبات کارگران تن بدهد، نه؛ هر روشی مثل ارسال پیامک‌های ناشناس و درخواست بازگشت به کار کارگران اعتصابی، یا ورود مدیرعامل منطقه ویژه پارس، استاندار بوشهر و سایرین برای تهدید به اخراج و ارعاب کارگران، همه بخشی از همین فرآیند است.»
اشاره این فعال کارگری به سخنان مدیرعامل سازمان منطقه ویژه پارس در هشتمین روز اعتصاب کارگران است. «سخاوت اسدی»، روز هشتم اردیبهشت در گفت‌وگو با خبرگزاری دولتی «ایرنا» گفت: «در تعدادی از پروژه‌های در حال احداث و پتروشیمی‌های در حال ساخت که کارگران فصلی مشغول کار هستند، در برخی بخش‌ها مانند جوشکاری و یا تاسیسات، ترک کار از سوی برخی کارگران اتفاق افتاده است. چنانچه این کارگران در مهلت تعیین شده به سر کار بازنگردند، چهار هزار کارگر جدید را در منطقه پارس جنوبی به‌جای کارگران اعتصابی به‌کار می‌گیرد.»
به باور فعال کارگری که با ایران‌وایر گفت‌وگو کرده است، بازداشت و تحت فشار قرار دادن پیمانکار بخشی از همین نمایش است: «این پیمانکاران تحت فشار قرار گرفته‌اند که رضایت کارگران اعتصاب کننده برای بازگشت به کار را جلب کنند. لازم است تاکید کنم بخش زیادی از حرف‌های مدیران در خصوص اخراج کارگران و جایگزینی آن‌ها با نیروهای خارجی امکان‌پذیر و عملی نیست، این کارگران عموما متخصص هستند. اشتباه این کارگران نداشتن تخصص می‌تواند بسیار زیانبار باشد و فقط با هدف ترساندن کارگران صورت می‌گیرد.»
خبرگزاری کار ایران، «ایلنا» نیز در گزارشی آنچه این فعال کارگری به ایران‌وایر گفته است را تایید کرده و نوشته است که ادعای مدیرعامل منطقه ویژه پارس جنوبی برای «جایگزین کردن کارگران معترض» با کارگران جدید به سرانجام نرسیده و همانگونه که فعالان کارگری بارها اعلام کرده‌اند، یافتن چهار هزار کارگر متخصص که بتوانند کارهای روتین کارگران پروژه‌ای متبحر را انجام دهند، اصلا شدنی نیست.
مدیرعامل سازمان منطقه ویژه پارس، کارگران اعتصابی را «تحریک شده توسط معاندان» توصیف کرده و گفته است شماری از پیمانکاران بازداشت شده به‌دلیل «فراهم کردن مقدمات این اعتصاب و همراهی با کارگران»، با تعقیب قضایی و بازداشت مواجه شده‌اند.
به گفته فعال کارگری که با ایران‌وایر گفت‌وگو کرده است، این نیز «مغالطه‌‌ای برای به حاشیه بردن کلیت اعتصاب کارگران» است: «هم آقایان در وزارت نفت می‌دانند اعتصاب کارگران چرا رخ داده، هم کارگران آگاه هستند فشار بر پیمانکاران خارج از بدنه نهادهای نظامی و امنیتی که دست پایین را در منطقه پارس جنوبی دارند، در واقع برای شکستن سد اعتصاب کارگران رخ داده است.»
شورای سازماندهی اعتراضات کارگران پیمانی نفت نیز در بیانیه خود نوشته است: «همه می‌دانیم دعوایی قدیمی بین دو باند مافیایی قرارگاه خاتم الانبیاء و باند پیمانکاران در مراکز نفتی جریان دارد. قرارگاه خاتم الانبیاء می‌کوشد که با کنار زدن پیمانکاران کل بساط چپاول و غارت در نفت را خود در دست داشته باشد، در مقابل پیمانکاران هم سعی می‌کنند خود را به اعتصاب کارگران بچسبانند تا حریف را عقب بزنند. ما کارگران در مقابل هر دو باند مافیایی چپاولگر می‌ایستیم و اجازه نمی‌دهیم که پیمانکاران اعتصابات ما را به دستمایه‌ای برای خود در این نزاع تبدیل کنند. اتفاقا یک خواست دیرینه ما کارگران نفت در سطح سراسری، برچیده شدن کل بساط پیمانکاران در نفت و در تمام مراکز کارگری است و امروز نیز همچنان بر آن مصر هستیم.»