بیتوجهی وزارت بهداشت به کمبود آب سالم و بهداشتی در دستکم ۹ استان ایران، به تشدید بیماریها و به خطر افتادن سلامت عمومی منجر شده است
در میانه بحران آب در ایران و تنشهای لفظی و درگیری مرزی با طالبان بر سر حقابه هیرمند، و همزمان با هشدار رئیس سازمان مدیریت بحران کشور در مورد کمبود آب در ۲۴ استان در فصل تابستانِ پیشِ رو، بیتوجهی وزارت بهداشت به کمبود آب سالم و بهداشتی در دستکم ۹ استان ایران، به تشدید بیماریها و به خطر افتادن سلامت عمومی منجر شده است.
محمدحسن نامی، رئیس سازمان مدیریت بحران کشور، در تازهترین هشدار درباره بحران کمبود آب در شهرهای مختلف ایران، گفت: «در حال حاضر ۲۴ استان کشور، از جمله سه استان شمالی، با کمبود جدی آب مواجه هستند که در این استانها نشست مدیریت بحران آب گذاشته شده است.»
نامی با تاکید بر اینکه «کمبود آب در تهران نیز وجود دارد و پنج سد این استان از ظرفیت کافی برای تامین آب شرب برخوردار نیست»، افزود: «امسال مشکل آب جدی است. اگر قرار باشد آب از یک منطقه به منطقه دیگر منتقل شود، کمکم منطقه مزبور از حیض انتفاع خارج میشود. باید این مسئله برای کل مردم درک شود و [باید] با این شرایط سازگار شد.»
رئیس سازمان مدیریت بحران کشور همچنین گفت: «مردم باید بدانند که با کمبود آب مواجه هستیم و باید در مصارف خود، بهویژه در مصارف کشاورزی، از آبیاری غرقابی جلوگیری کنند، چاههای غیرمجاز باید حتما مسدود شوند، و لازم است در برخی موارد به منظور حفظ حقوق عامه، محدودیتهایی هم در استفاده از چاههای آب مجاز ایجاد شود که این امر برای منافع ملی مهم است.»
در همین حال، وبسایت خبری رکنا روز یکشنبه، ۷ خرداد (۲۸ مه)، از بحران کمبود آب بهداشتی در استانهای خراسان جنوبی، سیستان و بلوچستان، یزد، زنجان، کرمان، فارس، هرمزگان، قزوین و البرز خبر داد و افزود این استانها بیش از دیگر مناطق کشور و به دلیل کمبود بارندگی، تبخیر بالا و مصرف افزایشی، با بحران آب سالم و بهداشتی مواجهاند.
در این گزارش اشاره میشود که بحران آب، استانها و مناطق درگیر با کمبود و نبود آب را با خطر بروز بیماریهایی حادی مواجه کرده است، و از جمله ذکر میشود که بحران آب در استان سیستانوبلوچستان شدت یافته و پیامد این بحران، گسترش «بیماریهایی مانند تب دنگ، مالاریا، اسهال و کم خونی» در این استان است.
بنا به این گزارش، در استان فارس نیز به دلیل بحران آب، موارد ابتلا به «سرطان پوست، خشکی پوست، سفت شدن دهان و لثه، دچار شدن به سنگکلیه و مشکلات کلیوی و بیماریهای دستگاه گوارش» افزایش یافته است.
با تشدید کمبود آب، گسترش فرسایش خاک و بحران ریزگردها، در استان خراسان جنوبی نیز گزارشهای متعددی درباره افزایش بیماریهای پوستی، اختلالات در دستگاه گوارش و کلیه و بروز بیماری سنگکلیه منتشر شده است.
وزارت بهداشت، مسئول سنجش و اعلام وضعیت بهداشتی آب، و تامین کیفیت آب در سراسر ایران است و موظف است با روشهای مختلف علمی، از جمله «کلرسنجی و کدورتسنجی»، وجود هرگونه آلودگی را، اعم از شیمیایی و میکروبی، در آب ارزیابی کند و با برداشتن گامهای لازم در این زمینه، برای برخورداری جامعه از آب بهداشتی تلاش ورزد.
این وزارتخانه مسئولیت نظارت بر «سامانههای آبرسانی شهری و روستایی در شرایط عادی و اضطراری» و «آبرسانیهای سیار در مناطق شهری و روستایی در شرایط عادی و اضطراری» را نیز بر عهده دارد و در مناطقی که با کمبود آب مواجه میشوند، باید بکوشد که آب سالم و بهداشتی برای مصرف مردم فراهم کند.
با این همه، وزارت بهداشت که براساس شرح وظایف خود، مسئول تایید سلامت آب در سراسر کشور و بهداشت عمومی است، تاکنون اقدامی برای تشدید فعالیتهایش در مناطق درگیر با بحران آب نکرده و حتی از تامین نیروی متخصص و پایگاههای بهداشتی به منظور دسترسی ارزان و سریع عمومی به آب بهداشتی، امتناع کرده است.
وزارت بهداشت در فراهم کردن زیرساختهای بهداشتی و درمانی و تامین نیروی آموزشدیده و متخصص پزشکی در مناطق درگیر بحران آب نیز در عمل ناتوان بوده است.
استان سیستان و بلوچستان یکی از استانهای بهشدت درگیر بحران آب و پیامدهای ضد بهداشتی آن است و با کمبود امکانات درمانی و بهداشتی، از جمله با کمبود جدی پزشک عمومی و پایین بودن سرانه پزشک متخصص در قیاس با جمعیت، مواجه است.
بنا به گزارشهای منتشرشده در خبرگزاریهای رسمی ایران، مناطقی چون بمپور، دشتیاری، قصرقند، سرباز و لاشار، حتی مرکز درمانی ندارند و مناطقی چون فنوج، مهرستان، دلگان کنارک نیز با وجود دایر بودن مراکز درمانی، با فقدان «پزشک و امکانات بهداشتی و درمانی» مواجهاند.
در یک نمونه، ساکنان منطقه لاشار در جنوب شرقی سیستان و بلوچستان، باید دستکم ۲۰۰ کیلومتر مسافت طی کنند تا در بیمارستان ایرانشهر به خدمات پزشکی دست یابند.
میانگین تعداد پزشک به جمعیت در سیستان و بلوچستان، «هفت پزشک به ازای ۱۰ هزار نفر جمعیت است» که حتی از میزان سرانه ۱۱ پزشک به ازای ۱۰ هزار نفر در سطح کشور نیز به شدت کمتر است.
سایت خبری رکنا در همین زمینه گزارش داده است که بررسیهای انجامشده این پایگاه خبری، نشان میدهد که با گذشت چند سال از انتشار گزارشهای رسانهای و حتی هشدار نمایندگان و مقامهای محلی درباره وضعیت وخیم بهداشتی و درمانی سیستان و بلوچستان، «تاکنون هیچ تغییری در وضعیت بهبود حضور پزشک و ایجاد فضای درمانی در این مناطق» رخ نداده است.
در سایر استانهای درگیر بحران آب نیز بحران مشکلات بخش بهداشت و درمان، مشابه استان سیستان و بلوچستان است و وزارت بهداشت، از یک سو اقدامی عملی برای تامین آب سالم و بهداشتی برای ساکنان مناطق درگیر با بحراب آب انجام نداده است، و از سوی دیگر، برای مقابله با گسترش بیماریها در این مناطق، مداخله جدی و فوری نکرده است.