روسای جمهوری کشورهای آسیای میانه، بدون نام بردن از کانال قوش تپه، اصطلاح «احتمال فشار بر رودخانه آمو» را برای ابراز نگرانی به کار بردند
روسای جمهوری تاجیکستان و ترکمنستان و ازبکستان در نشستی که به‌نسبت اضطراری برنامه‌ریزی شد، در روز چهارم اوت (۱۳ مرداد) در شهر عشق‌آباد، پایتخت ترکمنستان، گرد هم آمدند و در مورد مسائل عمده کشورهایشان گفت‌وگو کردند. محور اصلی این نشست موضوع آب بود.
در بیانیه پایانی این نشست، که چند روز پس از برگزاری آن رسانه‌ای شد، آمده است که نگرانی هر سه کشور از وضع آب در آینده نزدیک عمده‌ترین بحث بوده است. هرچند در این بیانیه به‌طور مشخص از افغانستان نام برده نشده است، محتوای بیانیه منعکس‌کننده نگرانی عمیق هر سه کشور از احداث کانال قوش‌تپه و کاهش آب دریای آمو است.
در این بیانیه آمده است: «به‌منظور اطمینان از پاسخ موثر به مسائل جدید، از جمله مسائل مربوط به تغییرات آب‌وهوایی و افزایش احتمالی فشار بر منابع آبی رودخانه آمو دریا، به بهبود بیشتر سازوکارهای تعامل چندجانبه نیاز است.»
منظور از فشار بر منابع آبی آمو دریا آب‌گیری کانال قوش‌تپه است که قرار است بخش عمده‌ای از آب آمو دریا را به مسیر دیگری منتقل کند. پیش از این، در دوم اوت (۱۱ مرداد)، یعنی درست دو روز پیش از برگزاری نشست عشق‌آباد، تحلیلگران آسیای میانه از نگرانی‌های جدی دولت‌های این کشورها درباره کمبود آب و تاثیر کانال قوش‌تپه بر کاهش آب خبر داده بودند.
روسای جمهوری کشورهای آسیای میانه هرچند هنوز در صحبت‌های رسمی‌شان به‌طور مشخص از کانال قوش‌تپه نام نبرده‌اند، محتوای بیانیه اخیرشان نشان می‌دهد که در آن نشست در مورد پیامدهای ایجاد این کانال و راه‌های مبارزه با کمبود آب در آسیای میانه صحبت شده است.
کانال قوش‌تپه، که طالبان با سرعت زیاد در حال عملیات احداث آن هستند، قرار است از آب آمو دریا پر شود. این کانال قرار است به طول ۲۸۵ کیلومتر در شمال افغانستان ایجاد شود و می‌تواند ۵۵۰ هزار هکتار زمین کشاورزی را آبیاری کند.
گرچه احداث کانال هنوز تکمیل نشده است، سرعت طالبان در اجرای این پروژه کشورهای آسیای میانه را بسیار نگران کرده است، زیرا این کانال در حالی ساخته می‌شود که کشورهای آسیای میانه به دلایل متعدد، از جمله خشکیدن دریای آرال، کشت گسترده پنبه، و تغییرات اقلیمی، با کمبود جدی آب مواجه‌اند.
کندز آدلبکوا، پژوهشگر قرقیزستانی، در بررسی مفصلی که از عملیات ساختمانی کانال قوش‌تپه و مقیاس اثرگذاری احتمالی آن بر ترکمنستان و ازبکستان در پرتال تحلیلی CABAR.asia نوشته است، روش ساخت این کانال را «ابتدایی» خوانده و گفته است که احتمال تلفات آب بسیار زیاد است.
پیش از این، اسکندر عبدالله‌اف، استاد علوم زیست‌محیطی در مرکز توسعه بین‌المللی و تحقیقات زیست‌محیطی دانشگاه لیبیک آلمان، به فارین پالیسی گفته بود: «کمبود مهندس پس از ۵۰ سال فرار مغزها [از افغانستان] به این معنی است که کارگران در واقع دارند برای انتقال آب از رودخانه به زمین‌های کشاورزی، یک چاله بزرگ حفر می‌کنند.»
او تصریح کرد: «برای محافظت از نشت، مهندسی یا مقررات یا هیچ برنامه‌ریزی مناسبی وجود ندارد. بنابراین، نیمی از آب به‌صورت مولد هدایت می‌شود و نیمی از آن به بیابان می‌رود.»
با این حال، طالبان خوش‌بینانه و با سرعت به کار احداث این کانال ادامه می‌دهند و به آن به چشم دستاوری بزرگ برای رژیمشان نگاه می‌کنند.
