اسفندماه ۱۴۰۰ بود که پتروشیمی میانکاله برای نخستین بار سر زبان‌ها افتاد؛ چراکه کلنگ احداث کارخانه پتروشیمی در بهشهر استان مازندران و در نزدیکی میانکاله از سوی وزیر کشور به زمین خورد، آن هم در شرایطی که ذخیره‌گاه زیست‌کره میانکاله در سال ۱۳۵۵ به تایید یونسکو رسیده است و به گفته مجید مخدوم – عضو شورای عالی حفاظت محیط زیست – در برنامه آمایش سرزمینی که ۲ سال گذشته تصویب شد به هیچ عنوان استقرار صنایع به‌خصوص صنعت پتروشیمی در هیچ منطقه‌ای از شمال کشور تعریف نشده است.
به گزارش ایسنا، ذخیره گاه میانکاله در بخش مرکزی (core) از تالاب میانکاله تشکیل شده که در منتهی الیه جنوب شرق دریای خزر واقع شده و طول آن حدود ۷۰ کیلومتر و عرض آن ۶.۵ تا ۷ کیلومتر است. این منطقه زیستگاه گونه‌های گیاهی و جانوری متعددی است که از ۱۲ گونه گیاهی گرفته تا ۳۱ گونه پرنده، سه گونه ماهی و پنج گونه پستاندار را شامل می‌شود.
در روزهای اخیر نشستی باعنوان «پتروشیمی میانکاله؛ تهدیدی برای اقلیم، سلامتی و اشتغال پایدار» با حضور تنی چند از کارشناسان محیط زیست و مرتع‌داران و کشاورزان منطقه میانکاله برگزار شد. در این نشست یکی از مرتع‌داران در سخنانی گفت: اینکه در این منطقه وعده ایجاد اشتغال برای جوانان و مردم داده می‌شود، معنایی ندارد. میانکاله یک منطقه کشاورزی است که ۱۱ روستا در آن منطقه کشاورزی استراتژیک وجود دارد و دانه‌های روغنی، پنبه، کلزا و گندم در آن‌ها کشت می‌شود. کارگران این منطقه از مناطقی مثل استان گلستان و شهر زاهدان برای کار می‌آیند و در کشاورزی کمک می‌کنند بنابراین نمی‌توان گفت مردم این منطقه کمبود شغل دارند.
این مرتع‌دار می‌گوید: در میانکاله کار فراوان است و نیازی به ساخت پتروشیمی در این منطقه نیست. نکته اصلی ارزشمند بودن این منطقه و محیط زیست آن است که باید حفظ شود. پتروشیمی می‌تواند در منطقه دیگری که آسیب کمتری دارد، ایجاد شود نه در منطقه‌ای که تالاب، کشاورزی و گونه‌های کم‌نظیر آن در خطر باشد. کشور به روستا هم نیاز دارد. تمام توسعه‌ها از روستا شروع می‌شود. روستاها منبع تامین مواد غذایی کشور هستند و به همین دلیل هم اهمیت زیادی دارند.
یکی دیگر از مرتع‌داران و کشاورزان بهشهر نیز با تاکید بر ارزش‌های میانکاله گفت: سرمایه‌گذاران به این منطقه آمدند و ۱۰۰ هکتار زمین را گرفتند و فنس کشی کردند. در حالی که این زمین‌ها برای دامداری است من مجبور شدم ۳۰۰ گوسفند خود را بفروشم چرا که دیگر آب و زمین نداشتم تا بتوانم از آن‌ها مراقبت کنم. این زمین بهترین زمین است و بهترین محصولات در آن به بار می‌رسد، درختان قدمت‌دار در آن وجود دارد ما از محیط زیست می‌خواهیم که از این زمین‌ها محافظت کند.
محمد درویش- فعال محیط زیست – نیز در این نشست با اشاره به کشورهایی که به تعهدات بین‌المللی خود عمل نمی‌کنند و موجب تشدید بحران آب در ایران می‌شوند، اظهار می‌کند: در برابر کشورهایی که به تعهدات بین‌المللی عمل نمی‌کنند باید چه کرد؟ ترکیه کنوانسیون آبخیزهای مرزی را امضا نکرده است. این کنوانسیون بیانگر این است که تمام کشورهای دارای آبخیزهای مشترک باید به حقوق مردمی که در پایان این حوضه‌ها هستند نیز احترام بگذارند اما ترکیه این کنوانسیون را امضا نکرد و گویی برای آن اهمیتی ندارد که در پای‌آب دجله و فرات و پایاب ارس چه اتفاقی می‌افتد؟ هیچ کشوری هم نمی‌تواند آن را الزام به رعایت کنوانسیون کند.
او اضافه می‌کند: این مشکل را با افغانستان نیز داریم و به‌زودی با ترکمنستان نیز خواهیم داشت. قزاقستان نیز اعلام خطر کرده است چرا که سدسازی‌های متعددی که دولت روسیه روی ولگا انجام می‌دهد به شدت سطح آب را کاهش می‌دهد. بالاترین میزان عقب نشینی آب در کشورهای شمال خزر اتفاق می‌افتد. ما بهترین وضعیت را در دریای خزر داریم چراکه تا ۹۰۰ متر عمق دارد اما با این حال ساحل جنوبی خزر پس‌روی زیادی داشته است. به طور مثال خلیج گرگان به یک کانون بحرانی فرسایش بادی تبدیل شده است. این وضعیت می‌تواند آینده میانکاله باشد.
این فعال محیط زیست با اشاره به مطالعات انجام شده اظهار می‌کند: میانگین ریزش‌های آسمانی و بارندگی‌ها رو به کاهش است و دیگر میانگین بارش‌های ایران یک سوم میانگین بارش‌های جهانی نیست و دیگر ۲۵۰ میلیمتر بارندگی نداریم. میانگین دمایی طی ۶۰ سال اخیر به طور متوسط در کل جهان ۱.۰۵ سلسیوس افزایش یافته اما در ایران ۱.۷۶ صدم سلسیوس افزایش یافته است به عبارت دیگر بیش از متوسط جهانی تحت تاثیر تغییر اقلیم هستیم.
او تاکید می‌کند: ما نباید فکر کنیم که میانکاله از نظر خاستگاه اکولوژیک بهترین شرایط را دارد و حالا به هر شکلی که می‌خواهیم از آن بهره‌برداری و در آن منطقه بر صنایع پرآب‌بر تمرکز کنیم. در حالی اشتغال‌زایی علت ساخت پتروشیمی میانکاله مطرح می‌شد که ایجاد اشتغال از طریق صنعت پتروشیمی بسیار کمتر از اشتغال‌زایی در صنایع دیگر کشور است. بنابراین تصور اشتغال‌زایی در این منطقه از طریق پتروشیمی اشتباه است و آسیب‌های بسیار زیادی دارد.
حر منصوری – دیده‌بان میانکاله – نیز در این نشست درباره متوقف شدن پروژه میانکاله می‌گوید: اگرچه فعالیت سرمایه‌گذار در این مرحله تمام شده اما زمینی که نیاز داشته را همچنان در تصرف است. با تصرف این زمین، حتی اگر پتروشیمی هم مستقر نشود سرمایه‌گذار می‌تواند یک سود بسیار بالا از این زمین داشته باشد.
او ادامه می‌دهد: به دلیل عمق زیاد سنگ بستر اصلا سازه سنگینی در آن مرتع نمی‌تواند بارگذاری شود. آنقدر این سرزمین باتلاقی است که چندین سال پیش ۲۰۰ گوسفند در آن فرو رفتند و دیگر هیچ نشانی از آن‌ها پیدا نشد بنابراین آن سرزمین نمی‌تواند سازه‌های سنگین را تحمل کند.
منصوری در پایان تصریح کرد: مردم این منطقه طرح مرتع‌داری دارند و به دلیل اینکه این منطقه فنس‌کشی شده بخشی از مردم این منطقه به آب دسترسی ندارند نمی‌توانند دامداری کنند و بخشی از دام‌های خود را به ییلاق منتقل کرده‌اند و این اتفاق بعد از اتمام فنس‌کشی افتاده است.