پهپاد انتحاری شاهد-۱۳۶ ساخت ایران که روسیه به آن نام “گران-۲” داده است
روزنامه گاردین، چاپ لندن، گزارشی اختصاصی از اجزای فن‌آوری پیشرفته اروپایی در پهپادهای انتحاری ساخت ایران و روسیه منتشر کرده است.
این گزارش می‌نویسد، مقامات اوکراین با ارسال سندی محرمانه برای متحدان غربی خود گفته‌اند پهپادهای انتحاری ایرانی که در حملات اخیر به شهرهای اوکراین استفاده شدند، مملو از اجزای ساخت اروپا بوده‌اند. بر این اساس کی‌یف خواستار ارسال موشک‌های دوربرد برای حمله به سایت‌های تولید پهپاد در روسیه، ایران و سوریه شده است.
در سند ۴۷ صفحه‌ای که دولت اوکراین در ماه آگوست (یک ماه پیش) به دولت‌های گروه هفت کشور صنعتی ارسال کرد، ادعا شده که در سه ماه گذشته بیش از ۶۰۰ حمله به شهرها با استفاده از پهپادهای حاوی فناوری غربی صورت گرفته است.
بر اساس این سند که روزنامه گاردین به آن دست یافته است، ۵۲ قطعه الکتریکی تولید شده توسط شرکت‌های غربی در پهپاد شاهد-۱۳۱ و ۵۷ قطعه در مدل شاهد-۱۳۶ با برد پروازی ۲۰۰۰ کیلومتر و سرعت ۱۸۰ کیلومتر در ساعت کشف شده است.
در این سند از پنج شرکت اروپایی از جمله یک شرکت لهستانی زیرمجموعه یک شرکت چندملیتی بریتانیایی به عنوان تولیدکنندگان اصلی قطعات شناسایی شده، نام برده شده است.
در این گزارش آمده است: «در میان تولیدکنندگان شرکت‌هایی هستند که مقر آنها در کشورهای ائتلاف تحریم‌ها قرار دارند: ایالات متحده آمریکا، سوئیس، هلند، آلمان، کانادا، ژاپن و لهستان.»
انتقال خط تولید به روسیه
بر اساس این سند، ایران تولیداتش را با استفاده از کارخانه‌ای در سوریه که محصولات را به بندر نووروسیسک روسیه ارسال می‌کند، تنوع بخشیده است اما اخیرا تولید پهپادها به روسیه منتقل شده؛ منطقه آلابوگا در تارتار مرکزی، هرچند تهران همچنان به تامین قطعات ادامه می‌دهد.
بر اساس مدارک مقامات اوکراین، دولت ایران تلاش می‌کند “از ارائه تسلیحات به روسیه فاصله بگیرد” و ادعا می‌کند “قادر نیست پاسخگوی میزان تقاضای روسیه و شدت استفاده [از تسلیحات] در اوکراین باشد”.
این سند از جمله به متحدان غربی اوکراین پیشنهاد می‌کند دست به “حمله موشکی علیه کارخانه‌های تولید این پهپادها در ایران، سوریه و همچنین به یک سایت بالقوه تولید در فدراسیون روسیه” بزنند؛ پیشنهادی که هم‌پیمانان غربی اوکراین به احتمال زیاد آن را نخواهند پذیرفت.
در ادامه این سند آمده است: «اگر هم‌پیمانان ابزار لازم برای تخریب را فراهم کنند، احتمالا می‌تواند توسط نیروهای دفاعی اوکراین انجام شود.»
عدم تخلف شرکت‌های اروپایی
در عین حال شواهدی دال بر تخلف شرکت‌های غربی که قطعات آنها شناسایی شده وجود ندارد. در این سند آمده است که تولید پهپادهای ایرانی با شرایط حاکم منطبق شده و بیشتر از قطعات تجاری موجود استفاده می‌شود که به ندرت عرضه می‌شوند یا اصلاً کنترل نمی‌شوند.
بر اساس گزارش اوکراین، داده‌های گمرکی نشان می‌دهد که “تقریباً تمام واردات به ایران از ترکیه، هند، قزاقستان، ازبکستان، ویتنام و کاستاریکا صورت گرفته است”.
بارت گروتویس، نماینده پارلمان اروپا که در کمیسیون فرعی دفاع و امنیت پارلمان اروپا حضور دارد، گفت که هماهنگی کافی میان سازمان‌های اطلاعاتی اتحادیه اروپا برای مقابله با سوءاستفاده از قطعات غربی وجود ندارد. او گفت: «من فکر می‌کنم بسیاری از سرویس‌های اطلاعاتی اروپایی حتی به تحریم‌ها فکرهم نمی‌کنند.»
سندی با ذکر کامل جزییات
سند دولت اوکراین با عنوان «رگبار مرگ‌ها: گزارش درباره پهپادهای شاهد-۱۳۱/۱۳۶»، به‌روزترین تحلیل را از تغییر تاکتیک‌ها و برنامه‌های تولید پهپاد روسیه از زمان اولین کاربست پهپادهای شاهد در منطقه خارکیف در ۱۳ سپتامبر ۲۰۲۲ در شهر کوپیانسک ارائه می‌کند.
این سند می‌گوید، توقف حملات که از ۱۷ نوامبر تا ۷ دسامبر به طول انجامید، “احتمالا به دلیل انطباق پهپادهای طراحی شده برای آب و هوای گرم با زمستان اوکراین بوده است” و این “ممکن است نشان‌دهنده همکاری بیشتر میان روسیه و ایران در تولید و نوسازی پهپادهای شاهد-۱۳۱/۱۳۶ باشد”.
تحویل پهپاد شاهد-۱۳۱/۱۳۶ از ایران به روسیه از طریق دریای خزر صورت می‌گیرد: «پهپادها از تهران به بندر امیرآباد ایران منتقل و سپس از آنجا به شهر بندری ماخاچ‌کالا در روسیه ارسال می‌شوند.»
نشانه‌های روی قطعات الکترونیکی پهپادهای مورد استفاده در اوکراین در ماه‌های اخیر “احتمالاً با استفاده از لیزر” پاک شده و نیروهای روسی شروع به استفاده از نام‌های “گرانیوم۱” و “گرانیوم۲” برای این پهپادها کرده‌اند و این “احتمالا بخشی از توافق میان ایران و روسیه برای پنهان کردن نقش ایران” بوده است.
در اوایل ژوئیه، یک مدل جدید شاهد-۱۳۶ با علامت “Y002” در اوکراین سرنگون شد که “ممکن است در یک مرکز تولید جدید در روسیه مونتاژ شده باشد”. گفته می‌شود که این نمونه دارای قالب‌گیری بال متفاوتی بوده که “می‌تواند حاکی از تولید آن در مکانی جدید باشد”.
روسیه و ایران چندی است “بر روی یک موتور جدید برای شاهد-۱۳۶ کار می‌کنند تا سرعت و برد بهتری به آن بدهد”.
ردپای هشت کشور در پهپادهای ایرانی
بر اساس گزارش ارائه شده به گروه ۷ کشور صنعتی، طیف وسیعی از قطعات تولید شده توسط شرکت‌های غربی در مدل‌های پهپاد سرنگون شده یافت شده است که شامل شرکت‌هایی در فرانسه، ایالات متحده آمریکا، بریتانیا، آلمان، ژاپن، ایتالیا و کانادا و اتحادیه اروپا می‌شود.
طبق این سند، یک پمپ سوخت ساخت لهستان توسط شرکت آلمانی “تی‌آی آئوتوموتیو” که شرکت چند ملیتی بریتانیایی “تی‌آی فلوئید سیستمز” شرکت مادر آن است، در شاهد-۱۳۶ و همچنین یک میکروکنترل‌گر با حافظه فلش داخلی و حافظه بسیار کم و تنظیم‌کننده افت ولتاژ با بازدارنده، ساخته شده توسط شرکت سوئیسی “اس‌تی مایکروالکترونیکس” کشف شده‌اند.
همچنین در شاهد-۱۳۶، یک مدار متشکل از یک درایور شبکه بافر و یک ترانزیستور ساخته شده توسط شرکت “اینترنشنال رکتیفایر”، یکی از شرکت‌های تابعه شرکت آلمانی “اینفینئون تکنولوجیز” کشف شده است.
پاسخ شرکت‌ها
شرکت چند ملیتی بریتانیایی “تی‌آی فلوئید سیستمز” به درخواست گاردین برای اظهار نظر پاسخ نداده است. تجهیزات این شرکت به رایگان برای خرید از خرده‌فروشان در سراسر اروپا در دسترس است و این شرکت پیش از این گفته بود که تجهیزاتی به ایران نمی‌فروشد.
سخنگوی شرکت سوئیسی “اس‌تی مایکروالکترونیکس” گفته است: “ما با بیش از ۲۰۰هزار مشتری و هزاران شریک در سراسر جهان کار می‌کنیم. ما استفاده از محصولات خود خارج از کاربرد مورد نظرشان را مجاز نمی‌دانیم یا نمی‌پذیریم.» او افزود، این شرکت طبق مقررات بین‌المللی رفتار می‌کند.
سخنگوی شرکت آلمانی “اینفینئون” گفت که قطعاتی به ایران نمی‌فروشد و در مارس سال گذشته به تجارت خود در روسیه پایان داده است. او افزود، این شرکت به مشتریان خود از جمله توزیع‌کنندگان دستور داده که فروش‌های متوالی باید تنها مطابق با قوانین اجرا شوند.
در مدل شاهد-۱۳۱، کارشناسان اوکراینی یک مدار مدیریت یکپارچه ۱۴ کانالی و یک ریزپردازنده ساخت شرکت هلندی “ان‌ایکس‌پی سمی‌کونداکتور” و یک ترانزیستور قدرت و مدار مجتمع از شرکت “اینترنشنال رکتیفایر” را شناسایی کرده‌اند.
یک میکروکنترولر ۳۲ بیتی، یک پردازنده ۳۲ بیتی، یک میکروکنترولر با حافظه فلش داخلی و یک رگولاتور افت ولتاژ بسیار کم با بازدارنده ساخت شرکت سوئیسی “اس‌تی مایکروالکترونیکس” و یک تراشه ردیاب جی‌پی‌اس ساخت شرکت سوئیسی “یو-بلاکس” نیز یافت شده است.
سخنگوی شرکت سوئیسی “یو-بلاکس” به گاردین گفته است که این شرکت ” تهاجم روسیه به اوکراین را به شدت محکوم می‌کند”.
او ادامه داده است: «بلافاصله پس از تهاجم روسیه به اوکراین در فوریه ۲۰۲۲، “یو-بلاکس” تمام فروش خود را به روسیه، بلاروس و سرزمین‌های اشغال شده توسط ارتش روسیه در اوکراین، صرف نظر از کاربرد مورد نظر، متوقف کرد. یو-بلاکس اخیرا همچنین تصمیم گرفته است به اعضای اتحادیه اقتصادی اوراسیا (منطقه آزاد تجاری با روسیه) امکان فروش ندهد.»
سخنگوی شرکت هلندی “ان‌ایکس‌پی سمی‌کونداکتور” گفته است، به دنبال راه‌های جدید برای جلوگیری از سوءاستفاده از فناوری خود است.
او گفت: «ما استفاده از محصولات خود در سلاح‌های روسی یا ایرانی و یا هر کاربرد دیگری که محصولات ما برای آن طراحی یا مجوز ندارند را تحمل نمی‌کنیم. ما همچنان از قوانین کنترل صادرات و تحریم در کشورهایی که در آنها فعال هستیم پیروی می‌کنیم و از هیچ تجارتی در روسیه، بلاروس و سایر کشورهای تحریم‌شده از جمله ایران حمایت نمی‌کنیم. تیم ما در ارتباط مداوم با ادارات امور مقررات صادرات سراسر جهان است، و هم‌اکنون در حال بررسی چگونگی مقابله با مسیرهای انتقال غیرقانونی تراشه هستیم.»
از: دویچه وله