خبرگزاری هرانا – حق بر محیط زیست و مبانی فلسفی آن، از قواعد حقوق بشر و حقوق طبیعی نشأت گرفته شده است. ابتدایی ترین حق طبیعی انسان در این کره خاکی، «حق حیات» است. اما طی دهه های اخیر به دلیل استفاده بی رویه از منابع طبیعی، عدم نظارت و توجه به مباحث زیست محیطی و الگوهای صحیح، محیط زیست طبیعی به شدت دچار صدماتی شده است. گزارش پیش رو حاصل ثبت ۳۰ واقعه محیط زیستی ایران است که در هفته اخیر منتشر و به هدف آگاهی سازی گردآوری شده است.
به گزارش خبرگزاری هرانا، ارگان خبری مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران، در هفته ای که گذشت ۳۸ شکارچی غیرمجاز و قاچاقچی چوب بازداشت و به مراجع قضائی معرفی شدند. از سوی دیگر شاخص کیفی هوا دستکم در ۱۵ شهر ناسالم و خطرناک اعلام شد. بر اساس گزارشات منتشر شده، ۸۰ درصد استان های کشور متأثر از خشکسالی هستند و بسیاری از تالاب ها با خشکسالی مواجه شده اند. از دیگر اخبار مرتبط با محیط زیست میتوان به زنده گیری یک خرس قهوه ای در سمنان اشاره کرد. همچنین در گزارش پیش رو به فقدان مدیریت بارش های حداقلی و بحران پسماند و آلاینده های محیط زیستی پرداخته شده است.
آسیب رسانی به جنبه های مختلف محیط زیست در ایران کماکان ادامه دارد. از طرفی شهروندانی وجود دارند که به دلیل عدم آموزش یا نیازهای مالی دست به تخریب و آسیب رسانی به محیط زیست می زنند و از سوی دیگر نهادهای متولی در تلاش هستند تا از حجم این آسیب ها بکاهند، هر چند این تلاش ها قابل تقدیر است اما به نظر نمی آید میزان آن با شرایط محیط زیستی ایران تطبیق داشته باشد.
حیات وحش
حیات وحش به کلیه جانداران از قبیل پستانداران، پرندگان، خزندگان و دوزیستان و تمام گیاهانی گفته می‌شود که به صورت وحشی و طبیعی بدون دخالت یا کمک انسان بر روی کره زمین زندگی کرده و آب و خوراک خود را خود تأمین میکند. اما دخالت و تصرف انسان در زیستگاه های طبیعی و مصرف بی‌رویه منابع طبیعی بسیاری از گونه های حیاط وحش را در معرض انقراض قرار داده است.
اخیرا تصاویری از تلاش کارکنان محیط زیست سمنان برای زنده‌گیری یک خرس قهوه‌ای در روستای مجن در شاهرود منتشر شد که انتقاد شماری از کاربران را در پی داشت.
منتقدان این شیوه را مصداق حیوان‌آزاری دانستند. اداره محیط زیست سمنان به جای استفاده از روش‌های موثر‌تر و کم آزارنده تر مانند استفاده از تفنگ بیهوشی و برانکارد، از یک شیوه آزارنده برای زنده‌گیری این حیوان زخمی که نیاز به درمان داشته استفاده کرد.
بازداشت و محکومیت متخلفان محیط زیستی
یکی از موضوعات مورد بحث محیط زیست مسئله حمایت از منابع طبیعی بوده و از سوی دیگر، حفاظت از جنگل‌ها، حیات وحش و جلوگیری از قاچاق چوب، شکار و صید بی رویه به عنوان بخشی از مقوله حفاظت از منابع طبیعی، و در نهایت حفظ محیط زیست تلقی می‌شود. بسیاری از حیوانات، به دلیل شکار غیرقانونی در معرض خطر قرار دارند.
همچنین مدیرکل حفاظت محیط زیست آذربایجان غربی از دستگیری ۶۷ متخلف شکار و صید در این استان توسط نیروهای یگان حفاظت محیط زیست از ابتدای پاییز سال جاری تاکنون خبر داد.
حق تنفس و هوای پاک
براساس گزارش‌ها، سالانه تعداد پرشماری از شهروندان بر اثر آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند. این مشکل علتی جز سو مدیریت و عدم توجه به کنوانسیون‌ها و قراردادهای بین‌المللی در این زمینه ندارد.
طی هفته ای که گذشت شاخص کیفی هوا در شهرهای تهران ۱۰۶، مشهد ۱۰۷، اهواز ۱۷۷، سوسنگرد ۱۵۸، اصفهان ۱۵۴، اندیمشک ۱۵۶، شوشتر ۱۶۲، ماهشهر ۱۵۲، دزفول ۱۰۵، خرمشهر ۱۱۹، هندیجان ۱۵۱، قهجاورستان ۲۳۸، کرچ ۱۱۷، فردیس ۱۳۳ و لامرد ۱۵۳ ناسالم برای گروه های حساس، ناسالم برای تمام گروه ها، بسیار ناسالم و یا خطرناک اعلام شد.
شاخص کیفی هوا از صفر تا ۵۰ هوای پاک، ۵۱ تا ۱۰۰ هوای سالم، ۱۰۱ تا ۱۵۰ ناسالم برای گروه‌های حساس، ۱۵۱ تا ۲۰۰ ناسالم برای عموم، ۲۰۱ تا ۳۰۰ بسیار ناسالم و ۳۰۱ تا ۵۰۰ خطرناک است.
شاخص کیفی هوا ( Air Quality Index ) معیاری است که غلظت ترکیبات مختلف آلاینده موجود در هوا نظیر مونوکسید کربن، دی اکسید گوگرد، ترکیبات نیتروژن دار، اوزون و ذرات معلق ( ذرات کوچک‌تر از ۱۰ میکرومتر و ذرات کوچک‌تر از ۲.۵ میکرومتر) را که دارای حدود مجاز متفاوت با واحدهای مختلف است به یک عدد بدون واحد تبدیل میکند و وضعیت آلودگی هوا را نمایش می‌دهد.
به طور کلی جنگل‌ها در نتیجه عمل کربن گیری مرتباً گاز کربنیک هوا را که در اثر تنفس موجودات زنده و فعل و انفعالات شیمیایی و آلودگی های محیط زیست وارد هوا می‌شود جذب کرده و گاز اکسیژن را پس می‌دهد. از این رو باید مورد توجه ویژه ای قرار گیرند.
در هفته ای که گذشت، ناصر امانی عضو شورای شهر تهران اعلام کرد: ۴ هزار و ۶۵۰ اصله درخت در سرخه‌حصار، ۷۰ اصله در لویزان و ۷ هزار و ۹۸۲ اصله در چیتگر خشک شدهاند و ۳ هزار و ۱۴۱ اصله درخت در سرخه‌حصار، ۷۲ اصله درخت در لویزان و ۸۱۲ اصله در چیتگر قطع شدهاند.
فقدان مدیریت بارش های حداقلی؛ خشکسالی و از بین رفتن منابع آبی
خشکسالی می‌تواند باعث عدم توازن در میزان آب و در نتیجه آن کمبود آب، نابودی گیاهان، کاهش عمق آب‌های سطحی و خاک مرطوب شود. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که تبخیر سطحی و تبخیر آب از گیاهان از حد معمول در مدت معین بیشتر شود. عدم مدیریت صحیح منابع آبی در کشور، اثرات جبران ناپذیر این مهم را عمیقتر میکند.
بر اساس گزارشات منتشر شده، وضعیت مخازن سدهای تهران در میانه دومین ماه پاییز، مطلوب نیست. به‌طوری که با وجود ۳۳۶ میلیون مترمکعب آب ذخیره‌شده در مخازن سدهای تهران، تنها ۱۸درصد ظرفیت مخازن سدهای پنج گانه تأمین آب این استان پُر و ۸۲ درصد این ظرفیت خالی است.
از سوی دیگر، مدیرکل حفاظت محیط زیست فارس با بیان اینکه تغییرات اقلیمی و برداشت‌های بی‌رویه آب از منابع زیرزمینی، تالاب‌های فارس را به سوی مرگ تدریجی برده است، گفت: شوری آب و خاک و خشک شدن درختان و درختچه‌ها در عرصه‌های طبیعی و مناطق چهارگانه محیط زیست بسیار مشهود است.
عطا پورشیرزاد افزود: در سال جاری به علت تداوم برداشت‌های بی‌رویه آب و همچنین کاهش بارندگی و ریزش‌های جوی شاهد خشک شدن تالاب‌های ظشک و بختگان بودیم.
پورشیرزاد با در خصوص میزان بارندگی در استان فارس در سال‌های مختلف گفت: فارس با وسعت و پهنای قابل توجه به شش پهنه اقلیمی تقسیم شده است؛ در ۴۰ سال اخیر چهار دوره خشکسالی را پست سر گذاشته و اکنون در شرایط بحران شدید و کم آبی و خشکی تالاب‌ها هستیم.
همچنین بابک فتولی، مشاور معاونت محیط زیست طبیعی سازمان محیط زیست کشور با بیان اینکه “۸۰ درصد استان‌ها متأثر از خشکسالی هستند”، اظهار داشت: خشکسالی، خالی شدن زود هنگام سدها، حریق در عرصه‌های طبیعی، افزایش خسارات سیلاب، ریزگرد و کاهش ذخایر آب‌های زیرزمینی از پیامدهای مهم ناشی از اثرات گرمایش زمین و سایر عوامل تشدیدکننده انسانی در حوزه محیط زیست است.
بحران پسماند و آلاینده های محیط زیستی
طی هفته اخیر، رییس اداره محیط زیست شهرستان قشم اعلام کرد: ۱۵ واحد آلاینده که در زمینه ساخت، تولید و به آب اندازی شناور (لنج فایبرگلاس) در این جزیره فعالیت می کنند، اخطار زیست محیطی گرفتند.
جعفری اضافه کرد: این پسماندهای لنج سازی که مخلوطی از پشم شیشه، رزین، چسب و فایبر گلاس است به دلیل سمی بودن و آلایندگی بالا و مسایل بهداشتی دیگر به نوعی پسماند ویژه محسوب می شود، می بایست بر اساس ضوابط و استانداردهای زیست محیطی امحا شوند.