سایت ملیون ایران

حمید نوری؛ از وقتی که «به تله افتاد» تا ایستگاه حبس ابد

-

طرحی از سیامک نادری، از شاهدان دادگاه حمید نوری، از یکی از جلسه‌های دادگاه

طرحی از سیامک نادری، از شاهدان دادگاه حمید نوری، از یکی از جلسه‌های دادگاه

حمید نوری، دادیار سابق در قوهٔ قضاییه جمهوری اسلامی در دورهٔ اعدام هزاران زندانی سیاسی در تابستان سال ۱۳۶۷، در روز ۱۸ آبان ۱۳۹۸ با یک پرواز مستقیم از ایران وارد فرودگاه استکهلم و بلافاصله دستگیر شد.

در جریان اعدام‌های تابستان ۶۷، طی حدود دو ماه هزاران زندانی سیاسی که در حال گذراندن دوران حبس خود بودند، با فرمان آیت‌الله خمینی، بنیان‌گذار جمهوری اسلامی، اعدام و مخفیانه در گورهای دسته‌جمعی دفن شدند.

یک گروه چهارنفره موسوم به «هیئت مرگ» مسئول اجرای فرمان آیت‌الله خمینی بودند، شامل حسینعلی نیری، مرتضی اشراقی، ابراهیم رئیسی و مصطفی پورمحمدی. در آن زمان حمید نوری معروف به حمید عباسی دادیار زندان گوهردشت بود که در اعدام دسته‌جمعی شمار بسیاری از این زندانیان مشارکت داشت.

رسیدگی به اتهامات حمید نوری در دادگستری سوئد ۹۳ جلسه به طول انجامید، ده‌ها شاکی و شاهد و کارشناس صحبت کردند و شهادت دادند و سرانجام حمید نوری در تیر ۱۴۰۱ به جرم مشارکت در اعدام دسته‌جمعی زندانیان سیاسی به حبس ابد محکوم شد.

دادگاه در حکم خود تصریح کرد که حمید نوری به عنوان دادیار زندان گوهردشت «شخصاً زندانیان را انتخاب می‌کرده و به جلسات کمیتهٔ موسوم به هیئت مرگ می‌برده و از آن‌جا آن‌ها را به محل تیرباران می‌برده است».

وکلای حمید نوری درخواست تجدیدنظر کردند، اما سه‌شنبه ۲۸ آذر ۱۴۰۲ دادگاه تجدیدنظر در سوئد رأی نهایی خود در پروندهٔ حمید نوری را اعلام و حکم حبس ابد برای او را تأیید کرد.

آن‌‌چه در ادامه می‌آید، مروری است فشرده و خطی بر رویدادهای مرتبط با بازداشت و محاکمهٔ حمید نوری و نیز مهم‌ترین حاشیه‌های محاکمه ازجمله حواشی سیاسی آن براساس خبرها و گزارش‌هایی که رادیوفردا در این باره منتشر کرد، از اواخر آبان ۱۳۹۸ که خبر «به تله افتادن» حمید نوری در سوئد منتشر شد تا سه‌شنبه ۲۸ آذر ۱۴۰۲ که حکم حبس ابد او در دادگاه تجدیدنظر تأیید شد.

بازداشت و مقدمات محاکمه

دادگاهی در سوئد در ارتباط با پرونده اعدام‌های سال ۱۳۶۷، برای حمید نوری، که گزارش شده «با نام مستعار حمید عباسی، دادیار سابق در قوه قضاییه جمهوری اسلامی بوده»، حکم ادامهٔ بازداشت صادر کرد.

حمید نوری شنبه ۱۸ آبان در سوئد بازداشت شده بود و کاوه موسوی و ایرج مصداقی از او به‌عنوان کسی یاد کرده‌اند که در اسناد و مدارک موجود به عنوان «عضو هیئت اعدام در گوهردشت» کرج در سال ۶۷ معرفی شده است.

کاوه موسوی، حقوقدان و شاکی خصوصی پرونده، گفت که از دادستان در سوئد درخواست کرده است که آقای نوری «برای تکمیل پرونده حداقل یک سال در بازداشت نگه داشته شود».

دادگاه رأی داد که آقای نوری باید چهار هفتهٔ دیگر در بازداشت بماند تا شاکی پرونده از این فرصت برای فراهم کردن اسناد و مدارک بیشتر در اثبات اتهام استفاده کند.

ساعاتی پس از اعلام خبر بازداشت آقای نوری در رسانه‌ها، اگنس کالامارد، گزارشگر ویژه سازمان ملل در مورد اعدام‌های خودسرانه و ناعادلانه، با انتشار توئیتی از این موضوع استقبال کرد و نوشت: «این نخستین بار است که فردی در ارتباط با رخداد سال ۱۳۶۷ ایران در دادگاه متهم می‌شود؛ رخدادی که طی آن هزاران زندانی سیاسی کشته شدند.»

سازمان عفو بین‌الملل در بیانیه‌ای از اقدام دولت سوئد در بازداشت حمید نوری استقبال کرد و این اتفاق را «گامی بی‌سابقه در راه اجرای عدالت» برای قربانیان و بازماندگان اعدام‌های سال ۶۷ توصیف کرد.

سخنگوی کمیسیون قضایی مجلس شورای اسلامی ایران بازداشت حمید نوری را یک «توطئه» خواند و در عین حال گفت: «ما چنین شخصی نداریم که سال ۶۷ دادیار باشد و امروز او را دستگیر کرده باشند. من فکر می‌کنم این یک توطئه است وگرنه شخصی که سابق بر این قاضی بوده و در اعدام‌های سال ۶۷ نقش داشته، در آن کشور اروپایی چه کار می‌کرده است؟ طبیعتاً کسی که در آن مقطع دادیار بوده، اکنون نیز در داخل ایران قاضی است.»

ایرج مصداقی و کاوه موسوی خبر دادند که دادستان در حال تکمیل پرونده است و به‌دلیل «سنگین بودن» اتهامات، قاضی قرار بازداشت حمید نوری را یک ماه (تا ۱۸ دی) تمدید کرد. روند دادگاه هنوز به مرحله‌ای نرسیده که از آقای نوری دربارهٔ پذیرفتن یا نپذیرفتن اتهاماتش سؤال شود.

دادگاه سوئد حکم بازداشت حمید نوری را یک بار دیگر تمدید کرد. کاوه موسوی، حقوقدان و شاکی خصوصی پرونده، اعلام کرد «تمدید بازداشت امروز برای گرفتن استشهاد بقیه قربانیان جهت تعیین میزان دقیق مشارکت نوری در جنایات است و نتیجتاً چند سال زندان گرفتن او. یعنی حق محاکمه سالم و تنبیه عادلانه، که به ایرج مصداقی و هزاران قربانی دیگر داده نشد».

حکم بازداشت حمید نوری باز هم یک ماه دیگر تمدید شد.

حکم بازداشت حمید نوری برای چندمین بار باز هم به‌مدت یک ماه دیگر تمدید شد.

ایرج مصداقی اعلام کرد دادستان سوئد به‌منظور تکمیل تحقیقات، حکم بازداشت حمید نوری را تمدید کرده تا ارتباط او با خارج از محل نگهداری فعلی‌اش قطع باشد. دادستانی این احتمال را مطرح کرده که آزادی نوری ممکن است با از بین بردن یا دستکاری مدارک و اسناد ضروری برای تحقیقات پرونده همراه باشد.

۱۰۴ نفر از روشنفکران و هنرمندان و کنشگران مدنی‎ با انتشار بیانیه‌ای خواستار به ثمر رسیدن محاکمه حمید نوری شدند و جمهوری اسلامی ایران را متهم کردند که «تمام تلاشش را به کار گرفته تا این پرونده را که باز شدنش خود یک پیروزی غیرقابل انکار برای جنبش دادخواهی است، بی‌اعتبار کند».

خبرگزاری تسنیم، نزدیک به سپاه پاسداران، از بازداشت دو تبعه سوئدی در ایران به‌اتهام قاچاق مواد مخدر خبر داد.

دادگاه منطقه‌ای در استکهلم حکم بازداشت حمید نوری را بار دیگر به‌مدت یک ماه تمدید کرد.

ایرج مصداقی از تحویل رسمی کیفرخواست حمید نوری به دادگاه استکهلم سوئد خبر داد. تحویل رسمی این کیفرخواست به دادگاه به این معنی است که برای نخستین بار یکی از متهمان کشتار ۶۷ در دادگاهی محاکمه می‌شود.

جلسات محاکمه

نخستین جلسه دادگاه رسیدگی به اتهامات حمید نوری، پس از حدود دو سال بازداشت، برگزار شد. در این جلسه کیفرخواست دادستانی سوئد علیه او در دادگاه استکهلم خوانده شد. دادستانی سوئد گفت حمید نوری متهم به انجام مستقیم هیچ‌یک از قتل‌ها نیست، اما در «صدور احکام اعدام، آوردن زندانیان به اتاق اعدام و کمک به دادستان‌ها برای جمع‌آوری اسامی زندانیان» مشارکت داشته است.

در متن کیفرخواست گفته شده که حمید نوری در فاصلهٔ مرداد و شهریور ۶۷، هنگام کشتار جمعی زندانیان سیاسی در زندان گوهردشت کرج، دادیار و دستیار معاون دادستان وقت، محمد مقیسه (با نام مستعار ناصریان)، بوده است.

در دومین روز دادگاه دادستان‌ها ضمن ادامه تفهیم کیفرخواست به متهم، حکم اعدام جمعی روح‌الله خمینی علیه مخالفان زندانی را نیز قرائت کردند. یکی از دو دادستان حاضر در جلسه دادگاه به توضیح «فتوای» بنیانگذار جمهوری اسلامی علیه زندانیان سازمان مجاهدین خلق و توضیح واژه فتوا پرداخت. دادستان‌های سوئدی همچنین به معرفی اعضای اصلی هیئت مرگ پرداختند و آن‌ها را بدین ترتیب معرفی کردند: «ابراهیم رئیسی ، مصطفی پورمحمدی، حسینعلی نیری، اسماعیل شوشتری، مرتضی اشراقی، محمد مقیسه (ناصریان) و حمید نوری (عباسی).»

دادستان‌های سوئدی همچنین از اجبار زندانیان به نوشتن توبه‌نامه برای آزادی از زندان اشاره کردند، شرایط غیرانسانی این زندان و شکنجه‌ها بر زندانیان از زبان شاهدان و تصاویر هوایی و نقشه‌های زندان گوهردشت کرج و گورستان خاوران، محل دفن دسته‌جمعی قربانیان کشتار تابستان ۶۷ را نیز در دادگاه به نمایش درآوردند.

وکلای مدافع حمید نوری همهٔ اتهامات را رد کردند.

در سومین روز از دادگاه، دادستان با توجه به اسناد و کتاب‌های خاطراتی که زندانیان سیاسی نوشته بودند، «راهروی مرگ، اتاقی را که برخی از زندانیان در آن‌جا مقابل هئیت مرگ قرار گرفتند و راهی که به آمفی‌تئاتر منتهی می‌شد، جایی که زندانیان را در آنجا دار می‌زدند» بازتصویر کرد.

ایرج مصداقی در گفت‌وگو با رسانه‌ها چگونگی «تله‌گذاری» برای حمید نوری را توضیح داد و گفت که او، علاوه بر موضوعات خانوادگی، «برای یک سفر تفریحی لوکس به‌دور اروپا و دیدار با ماهرویان» به سوئد سفر کرده بود.

در چهارمین جلسه دادگاه ادامهٔ کیفرخواست حمید نوری قرائت شد که به موج اول و دوم اعدام‌ها در دهه ۶۰ بر اساس اسناد و خاطرات زندانیان برمی‌گشت. دادستانی در این جلسه به‌طور ویژه بر نقش حمید نوری در گزینش زندانیان سیاسی برای حضور مقابل هیئت مرگ ازجمله با ارائه فرم پرسش و پاسخ به آن‌ها تاکید کرد.

در پنجمین جلسهٔ محاکمه، وکلای مدافع حمید نوری گفتند از آنجا که کیفرخواست بر اساس کتاب‌ها و خاطراتی است که ده تا بیست سال پس از آن رخدادها نوشته شده‌اند و همهٔ نویسنده‌ها نیز از مخالفان حکومت ایران هستند، باید در محتوای آن‌ها شک کرد.

ایرج مصداقی گفت وکلای حمید نوری ادعا کرده‌اند که حمید نوری از اسفند ماه ۱۳۶۱ در زندان اوین به عنوان پاسدار استخدام شده و سپس در بخش اقتصادی به کار گرفته شده و در نهایت نیز در دفتر دادیاری در اوین کار کرده است تا به این ترتیب نشان دهند که آقای نوری در زندان گوهردشت نبوده است.

حمید معصومی‌فر، سفیر ایران در سوئد، گفت پس از ۲۰ روز پیگیری توانسته است با یک «شهروند ایرانی در زندان» در سوئد ملاقات کند. او به نام این زندانی اشاره نکرد اما افزود که دولت ایران در این پرونده به «نقض حقوق» این زندانی و «ممانعت از معاینه پزشک، هتک حرمت‌های اعتقادی واعمال شکنجه جسمی و روحی» اعتراض دارد و پیگیر وضعیت اوست.

در جلسهٔ شروع هفتهٔ سوم محاکمهٔ حمید نوری، یکی از شاهدان اعدام‌های ۶۷ توضیحی دربارهٔ وجود «اتاق گاز» در زندان گوهردشت کرج و کتک خوردن زندانیان داد.

وکیل حمید نوری در دادگاه گفت که موضع حمید نوری این است که «این اعدام‌ها هرگز رخ نداده و با توجه به این‌که مشخص نیست این لیست‌ها (اعدامی‌ها) چگونه نوشته شده، نمی‌تواند اتهامات را بپذیرد».

ایرج مصداقی به‌عنوان شاکی و شاهد پرونده به پرسش‌های دادستان پاسخ داد و ضمن شرح جزئیات بازداشت و «محاکمهٔ ۲۰ دقیقه‌ای» خود در سال ۱۳۶۰ و گذراندن سال‌های حبس در زندان‌های قزل‌حصار، گوهردشت و اوین تأکید کرد که «همهٔ کسانی را که نام‌شان را در لیست اعدامی‌ها آورده، می‌شناخته است».

سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت خارجه ایران، محاکمه حمید نوری را «یک طراحی توسط گروهک منافقین» خواند و مدعی شد که دادگاه سوئد «به یک سری داستان و مستندسازی و شاهدسازی دروغی که همه از سوی یک گروهک صورت گرفته استناد کرده است». خطیب‌زاده همچنین گفت: «از تمام ابزارهای دیپلماتیک خود برای استیفای حقوق ایشان [حمید نوری] استفاده می‌کنیم.»

در جلسهٔ امروز دادگاه ایرج مصداقی به‌عنوان شاکی و شاهد پرونده جزئیاتی درباره اعدام‌های زندان گوهردشت کرج ارائه داد. و گفت حدود ۵۰۰ نفر از زندانیان هوادار سازمان مجاهدین و ۲۰۰ نفر از زندانیان سیاسی چپ در زندان گوهردشت اعدام شده‌اند.

امروز در جلسهٔ دادگاه، مهدی برجسته گرمرودی، زندانی سیاسی سابق، شواهد خود درباره اعدام‌های سال ۶۷ را به دادگاه ارائه داد و با اشاره به اینکه پس از شروع اعدام‌های گسترده، در یک بند از زندانیان از ۱۸۰ زندانی فقط ۴۰ نفر باقی مانده بود.

او گفت حمید نوری «کمک‌حال» رئیس زندان بود و مسئولان زندان علاوه بر فشار بر زندانیان برای نوشتن توبه‌نامه، تلاش می‌کردند آن‌ها را به اعتراف اجباری در تلویزیون وادار کنند.

یک شاهد عینی که در سال ۶۷ در زندان حضور داشته، شهادت داد که ابراهیم رئیسی را در اتاق هیئت مرگ دیده است.

نصرالله مرندی گفت گفت که روز ۱۲ مرداد ۱۳۶۷ وقتی او را به هیئت مرگ برده‌اند، «پنج نفر روبه‌روی من بودند. وسط حسینعلی نیری نشسته بود. کنارش از راست مرتضی اشراقی و مصطفی پورمحمدی که من آن زمان نمی‌شناختم. سمت چپِ نیری، ابراهیم رئیسی نشسته بود که من او را هم آن‌وقت نمی‌شناختم اما بچه‌های کرج می‌شناختند چون دادستان کرج بود. کنار او هم اسماعیل شوشتری نشسته بود.»

نصرالله مرندی همچنین گفت که حمید نوری را به‌طور متناوب در راهرو مرگ دیده است.

لاله بازرگان، خواهر بیژن بازرگان که از اعدام‌شدگان دهه ۶۰ است، خبر داد که «در جلسه دهم دادگاه حمید نوری، همسرش هم حضور داشت و در ردیف آخر در کنار فرزندانش نشسته بود، آن‌ها هم شنونده قساوت‌های حمید نوری بودند.»

در جلسهٔ امروز همایون کاویانی، که نزدیک دو سال و نیم را در زندان گوهردشت سپری کرده بود، در مورد «هفته‌ اعدام‌های دسته‌جمعی زندانیان، نام زندانیان، نقشه زندان، و مسئولیت مقامات زندان» به دادگاه توضیح داد.

کاویانی شهادت داد که اولین بار با حمید نوری بدون چشم‌بند زندان در سال ۶۶ روبه‌رو شد. او گفت در زندان گوهردشت، ناصریان او را را در برابر او و جمعی از زندانیان هم‌بندش به عنوان معاون و دست راست خود معرفی کرد.

کاویانی شهادت داد که حمید نوری را در زمان حضورش در راهرو مرگ دیده که با لباس شخصی و پرونده‌ها در دستش در حال رفت و آمد بود و دیگران را صدا می‌کرد.

در جلسهٔ امروز، سیامک نادری، از زندانیان سابق زندان گوهردشت، شهادت داد و گفت که در کشتارهای تابستان ۶۷ در این زندان، روز اول، اعدام‌ها در «نانوایی» زندان انجام شد و بعد به دلیل کوچک بودن، اعدام‌ها در روزهای بعد در حسینیه زندان انجام شد.

آقای نادری دربارهٔ حضورش در جلسه هیئت مرگ اعدام‌های سال ۶۷ گفت که دقیقاً به خاطر ندارد که عباسی (نوری) او را به آن جلسه برد یا فردی به نام ناصریان، اما پس از برداشتن چشم‌بند، چهار نفر را در برابر خود می‌بیند که آن زمان نمی‌شناخت.

محسن اسحاقی، زندان سیاسی سابق، شهادت داد که زندانیان حمید نوری را به عنوان «دادیار ناظر زندان» می‌شناختند و او امور قضایی زندان را کنترل می‌کرد و آمار تمام زندانیان را می‌گرفت و با مقام‌های وزارت اطلاعات در ارتباط بود.

در پانزدهمین جلسهٔ دادگاه، رمضان فتحی به‌عنوان شاهد عینی گفت: «زندانیان را در اتاق گاز به حدی نگه می‌داشتند که از نوک انگشتان‌شان عرق می‌چکید و به آن‌ها حالت خفگی دست می‌داد. هنگام خروج از اتاق گاز هم، نگهبان‌ها که پاسدار بودند به فرماندهی حمید نوری تونلی تشکیل داده و به شدیدترین وجه آن‌ها را کتک می‌زدند.»

امروز در دادگاه حمید نوری، مهدی اسحاقی، زندانی سیاسی سابق، درباره نقش این مقام در اعدام‌های دهه ۶۰، وضعیت زندان گوهردشت و برگزاری دادگاه‌های انقلاب شهادت داد. اسحاقی از جمله شاهدانی است که حکم کتبی دادگاه انقلاب را به دادگاه استکهلم ارائه داده و گفته است که این حکم را سال‌ها در دستهٔ ساک خود جاسازی کرده و به‌عنوان مدرک به همراه داشته است.

وکیل حمید نوری ادعا کرد که موکلش در زمان اعدام‌ها در مرداد و شهریور سال ۱۳۶۷ به‌خاطر تولد فرزندش در مرخصی بوده است.

در هفدهمین جلسهٔ دادگاه، علی‌اکبر بندلی، زندانی سیاسی سابق، گفت که اجساد اعدام‌شدگان سال ۶۷ را از آشپزخانهٔ زندان در کامیون می‌ریختند و از زندان خارج می‌کردند. بندلی همچنین گفت: «یک روز در هفته دوم اعدام‌ها درِ بند باز شد و حمید نوری ظاهر شد و نام کسی را برد که ما گفتیم که او را قبلاً برده‌اید. عباسی دست محمد فرمانی را که مسئول غذای بند بود و جلوی در ایستاده بود، گرفت و گفت بیا برویم. محمد فرمانی آن روز اعدام نشد و به بند برگشت، اما فردای آن روز گفته بود من حرف‌های دیروزم را قبول ندارم و مجاهدین خلق را قبول دارم و بعد از آن او را بردند و اعدام کردند.

مسعود اشرف سمنانی، یک شاهد عینی، گفت که بدون چشم‌بند، حسینعلی نیری، مرتضی اشراقی و اسماعیل شوشتری را در هیئت مرگ دیده است. او همچنین شهادت داد که در جریان مصاحبه تلویزیونی که شرط آزادی بود، ناصریان (محمد مقیسه) و حمید عباسی (حمید نوری) را بدون چشم‌بند دیده است.

مسعود اشرف سمنانی در جلسهٔ امروز دادگاه هم شهادت داد و در پاسخ به سؤال دادستان دربارهٔ حمدی نوری گفت که «او کمی پیرتر شده اما چهره‌اش همان چهره است».

در بیست‌ودومین جلسه دادگاه، فریدون نجفی آریا به‌عنوان شاهد و شاکی به سؤالات دادستان و وکلای مدافع نوری پاسخ داد و گفت که هنوز بعد از ۳۰ سال خواب می‌بیند که می‌خواهند او را اعدام کنند «اما کسی نیست که حکم را اجرا کند».

او گفت که پس از اعدام‌های سال ۶۷ سه بار در جلسات مصاحبه با زندانیان توسط حمید نوری حضور داشته و او را بدون چشم‌بند دیده است: «در حسینیه زندان گوهردشت و در حسینیه اوین از بچه‌ها مصاحبه می‌گرفت. ما دو سه ساعتی در فاصله سه متری او بدون چشم‌بند می‌نشستیم و تماشاچی بودیم. او از بچه‌ها می‌پرسید که آیا هنوز بر سر موضع خود هستید؟ همیشه بچه‌ها را مسخره می‌کرد. می‌خندید و می‌گفت اگر بروید بیرون و فعالیت سیاسی کنید، شما را می‌گیریم و این دفعه می‌کشیم.»

در بیستمین و سومین جلسهٔ دادگاه سارا روزدار، خواهر عادل روزدار، به عنوان شاکی گفت که آذر ۱۳۶۷ ساکی از برادرش در زندان، تحویل خانواده او شده اما هرگز جنازه‌اش را تحویل ندادند.

حسن گلزاری نیز به‌عنوان شاهد و شاکی شهادت داد که «در بندهایی که من چهار سال در گوهردشت بودم. بعد از لشکری و ناصریان که مسئولین رده اول زندان بودند، نفر بعدی همیشه حمید عباسی (نوری) بود که به پاسدارها دستور می داد چکار بکنند و چکار نکنند. رده سازمانی‌اش را من مطلقاً نمی‌دانم اما با برخوردی که با پاسدارها و با بقیه نگهبان‌ها می‌کرد، فکر می‌کنم نفر دوم زندان گوهردشت بود».

در جلسهٔ امروز ، مجید جمشیدیت به‌عنوان شاهد و شاکی گفت که پیش از اعدام‌ها بیش از ۱۵ بار حمید نوری را دیده بود و متوجه فرغونی شده بود که در آن طناب دار می‌بردند.

امروز مهناز میمنت به‌عنوان شاکی و به‌شکل ویدئویی دربارهٔ برادر خود که در سال ۱۳۶۷ اعدام شد، گفت که پدرش عبدالله میمنت، قبل از انقلاب، قاضی دادگستری بود و بعد از انقلاب استعفا داد و پروانه وکالت گرفت و به عنوان وکیل به زندان‌ها رفت‌وآمد داشت: «پدرم گفته بود حمید عباسی (نوری) را در زندان گوهردشت دیده. او را یک پاسدار بی‌سواد معرفی کرد که لباس قضایی تنش کردند. او در تیر ۶۷ و در مهر ۶۷ از حمید عباسی (نوری) نام برد و در سال ۸۸ وقتی پدرم را حضوری در فرانسه دیدم، باز از حمید عباسی نام برد.»

در جلسهٔ امروز دادگاه، صدیقه حاجی‌محسن، خواهر حسین حاجی‌محسن که در سال ۱۳۶۷ اعدام شد، از دادگاه خواست که از حمید نوری بپرسد مقصد کامیون‌های یخچال‌دار [حمل جنازه‌ها) که تابستان ۶۷ از زندان خارج می‌‌شدند کجا بوده است.

ویدا رستم‌علی‌پور، خواهر پرویز رستم‌علی‌پور و همسر مجید ایوانی، به‌عنوان شاکی در دادگاه گفت که همسرش را در یک گور دسته‌جمعی در خاوران دفن کرده‌اند: هر بار مادرم برای پی‌گیری می‌رفت، اسم‌های مختلفی را از مادرم می شنیدم ازجمله نیری، حاج کربلایی، حاج محمود و یکی دو بار هم اسم حمید عباسی (نوری) را گفته بود.

در جلسهٔ امروز، لاله بازرگان، خواهر بیژن بازرگان، به‌عنوان شاکی در دادگاه گفت بیژن در زندان دو سال و نیم بلاتکلیف بود: «در زندان بود و جواب نمی‌دادند. ما با رژیم فاشیستی طرف هستیم که جواب نمی‌دهد.»

حمید نوری در میان حرف‌های لاله بازرگان با صدای بلند گفت: «​اجازهٔ توهین به رژیم جمهوری اسلامی ندارید. فاشیست جد و آبادت است.»

خواهر بیژن بازرگان گفت: «​من دنبال بازماندهٔ پیکر برادرم هستم. این آقا می‌داند که آن پیکرها کجاست. باید بازمانده آن پیکرها پیدا شود و با احترامی که شایسته‌اش هستند دفن شوند تا ما کمی به آرامش برسیم.»

امروز علی ذوالفقاری به‌عنوان شاهد و شاکی در دادگاه گفت روز ۱۰ مرداد ۶۷ به راهرو مرگ برده شد: «داوود لشکری و یک پاسدار آمدند و یک سری اسامی خواندند که من یکی از آن‌ها بودم. به سالنی بردند که حمید عباسی (نوری) نشسته بود و یک کاغذ دستش بود. اسم پدر و اتهام را پرسید و ما را به راهرو مرگ برد. کسی مرا صدا نکرد و شب مرا به انفرادی بردند.»

این شاهد دربارهٔ حمید نوری گفت او مسئول گرفتن مصاحبه با کسانی بود که آزاد می‌شدند و «تنها دادیار یا مسئولی بود که لاغر بود. خیلی خوب او را می‌شناختم. از زیر چشم‌بند می‌دیدم.کسی که هفت سال با چشم‌بند باشد، دیگر چشم‌بند مانع نیست و می‌داند چگونه با وجود چشم‌بند ببیند و برای من لازم نیست که ببینم. صدای این‌ها را که می‌شنوم انگار که چشم‌هایم باز است.»

امروز در دداگاه رضا فلاحی به‌عنوان شاهد و شاکی گفت که در راهرو مرگ دست‌کم سه-چهار بار حمید نوری را دیده که زندانیان را به سمت حسینیه اعدام‌ها در زندان گوهردشت برده است: «دیدن حمید نوری، ناصریان و لشکری مسئله‌ای عادی بود.»

عصمت طالبی کلهران و مختار شلالوند بروجردی به‌عنوان شاکی دربارهٔ برادران اعدام‌شدهٔ خود در زندان گوهردشت کرج شهادت دادند.

جلسات دادگاه در آلبانی

مقامات قضایی سوئد اعلام کردند که جلسات دادگاه حمید نوری از روز چهارشنبه ۱۹ آبان و به مدت یک هفته برای دریافت شهادت هفت شاهد دیگر در آلبانی برگزار خواهد شد.

این هفت شاهد اعضای سازمان مجاهدین خلق هستند که چند سال پیش از عراق به آلبانی منتقل شده و در اردوگاهی در نزدیکی شهر دورس مستقرند. به گفته مسئول امور اداری دادگاه، آقای نوری در زندان استکهلم باقی خواهد ماند.

در نخستین جلسه دادگاه حمید نوری در کشور آلبانی، محمد زند، عضو سازمان مجاهدین خلق، به عنوان شاکی و شاهد گفت که حمید نوری را پس از انتقال تعدادی از زندانیان به محل اعدام‌ها در راهرو مرگ چشم‌بند به‌دست دیده است که به گفتهٔ او چشم‌بندهای زندانیان اعدام‌شده بود.

در سومین دادگاه حمید نوری در کشور آلبانی، اصغر مهدی‌زاده، عضو سازمان مجاهدین خلق، به‌عنوان شاکی و شاهد گفت که در «سالن اعدام» زندانیان را طناب به گردن دیده و پاسداران که چهارپایه را از زیر پای زندانیان می‌کشیدند. به‌گفتهٔ او، ناصریان (محمد مقیسه) و حمید عباسی (نوری) در «سالن اعدام»​ حضور داشتند.

امروز اکبر صمدی، عضو سازمان مجاهدین خلق، در جلسه دادگاه گفت حمید نوری در آن دوران زندانیان را برای اعدام به راهرو مرگ می‌برد و به‌خاطر اشتباه حمید نوری، یکی از زندانیان به نام مرتضی یزدی را به اشتباه به جای سید مرتضی یزدی اعدام کردند.

در پنجمین جلسهٔ دادگاه حمید نوری در کشور آلبانی، محمود رؤیایی، عضو سازمان مجاهدین خلق، گفت که ۱۲ مرداد ۶۷ وقتی در راهرو مرگ نشسته بود، حمید عباسی (نوری) را دیده که لیست اسامی زندانیان را خواند و آن زندانیان را به پاسدار دیگری سپرد.

در جلسهٔ امروز حسین فارسی، عضو سازمان مجاهدین خلق، به‌عنوان شاکی و شاهد گفت که در راهرو مرگ شاهد این بوده که ناصریان (محمد مقیسه) اسامی زندانیان را می‌خواند و حمید عباسی و پاسداری به نام فرج (مرتضی رؤیایی) این زندانیان را به حسینیه اعدام منتقل می‌کردند.

در آخرین جلسهٔ دادگاه در کشور آلبانی، حسن اشرفیان، عضو سازمان مجاهدین خلق، به‌عنوان شاکی و شاهد گفت حمید عباسی (نوری) به زندانیانی که از اعدام‌ها جان به در برده بودند گفته که «اگر ما می‌خواستیم فتوای امام را کامل اجرا کنیم، می‌بایست نصف مردم ایران را دستگیر و اعدام می‌کردیم».

جلسات دفاع حمید نوری

حمید نوری در اولین جلسه از دفاعیات خود در سالن ۳۷ دادگاه استکهلم سوئد، شهادت شاهدان و شاکیان علیه خود در دادگاه سوئد را تأیید کرد و گفت که او همان حمید عباسی است و ناصریان (محمد مقیسه) رئیس او بوده است. او گفت از سال ۱۳۶۱ تا سال ۱۳۷۲ در زندان اوین بوده و گزارش‌ها درباره اعدام‌های تابستان سال ۶۷ «داستانی سرتاسر خیالی، توهمی و پوشالی، جعلی و غیرمستند» است.

نوری همچنین در دادگاه مدعی شد که در زمان اعدام‌های تابستان ۶۷ به دلیل تولد دخترش در هفتم مرداد همان سال در مرخصی بوده است.

حمید نوری گفت که «نمایندهٔ رسمی جمهوری اسلامی نیست و خدا او را انتخاب کرده است که بعد از ۳۳ سال بتواند نماینده ملت ایران باشد و به دروغ و تهمت نسبت به ملت ایران پاسخگو باشد».

او گفت «سخت‌ترین کار دنیا را باید انجام دهد» و می‌خواهد «نمایشنامه‌ای که در این ۳۳ سال ساخته شده» را «در دو دقیقه روی هوا» بفرستد.

حمید نوری همچنین حکومت جمهوری اسلامی و دستگاه قضایی آن را «مقدس» خواند و گفت «از این‌که در جریان دادگاه به روح‌الله خمینی، ابراهیم رئیسی، قاسم سلیمانی و اسدالله لاجوردی توهین شده، ناراحت شده است».

حمید نوری در دومین جلسه از دفاعیات خود در سالن ۳۷ دادگاه استکهلم سوئد، «فتوای آیت‌الله خمینی» درباره زندانیان سیاسی در سال ۱۳۶۷ را که براساس آن گروه موسوم به «هیئت مرگ» تشکیل و مأمور اجرای آن شد، انکار کرد. او همچنین گفت که «در ایران زندانی سیاسی نداریم».

او در این جلسه از دادگاه یک‌ساعت‌و نیم در دفاع از خود صحبت کرد و ازجمله شکنجه زندانیان را انکار و اعدام زندانیان را تأیید کرد و گفت که قطعاً آن زمان اعدام بود، حتی از سالنی که من بودم سالن یک، برای اعدام می‌بردند. او همچنین مجازات شلاق برای زندانیان را تأیید کرد و گفت که شلاق هنوز هم هست.

حمید نوری در سومین جلسه از دفاعیات خود گفت او تنها یک کارمند بوده و دستورات رئیسش را اجرا می‌کرده است. او همچنین گفت یک حمید عباسی دیگر در زندان رجایی‌شهر (گوهردشت) و سه حمید عباسی در زندان اوین حضور داشته‌اند اما هیچ توضیحی دربارهٔ این افراد نداد.

حمید نوری گفت به هیچ بندی در زندان رجایی‌شهر( گوهردشت) نرفته و در پاسخ به دادستان که درباره انتقال زندانیان از زندان قزل‌حصار و زندان اوین به رجایی‌شهر سؤال کرد، گفت که اطلاعی در این زمینه ندارد.

حمید نوری در ادامهٔ دفاعیات خود گورهای دسته‌جمعی در خاوران را انکار کرد. او خاوران را «دروغین» و «ساختگی خواند» و اضافه کرد تا زمانی که در ایران بود، در این مورد چیزی نشنیده و دربارهٔ خاوران بعد از دستگیری‌اش شنیده است.

او در عین حال تأیید کرد که جنازه اعدام‌شده‌ها را به خانواده‌های آن‌ها تحویل نمی‌دانند و گفت واحد اجرای احکام جنازه اعدامیانی که خانواده‌های آن‌ها ضوابط را رعایت نمی‌کردند پس نمی‌دانند و خودشان دفن می‌کردند.

حمید نوری در ششمین جلسه از دفاعیات خود گفت در سال‌هایی که در زندان کار می‌کرد، استخدام دادستانی انقلاب اسلامی تهران و عضو دادستانی بوده و در استخدام سازمان زندان‌ها،دادیار یا معاون دادیار نبوده است. او بار دیگر خواستار استعلام دادگاه از جمهوری اسلامی درباره زندانیان و اعدام‌شده‌ها شد و گفت که «باید استعلام شود ببینید این‌ها پدر و مادر داشته‌اند، کی بودند؟»

ادامۀ جلسات دادگاه

در ادامه دادگاه حمید نوری در استکهلم سوئد، امروز محمد خدابنده‌لویی به‌عنوان شاهد و شاکی گفت بینایی یک چشم خود را بر اثر ضرباتی که حمید نوری و ناصریان (محمد مقیسه) به او وارد کرده‌‌اند از دست داده است.

امروز رضا شمیرانی به‌عنوان شاهد گفت که حمید نوری در سال ۶۷ از زندان گوهردشت به زندان اوین منتقل شد. او گفت که بعد از مقطع اعدام‌ها، پاسدارهای معمولی دلایل متعدد می‌آوردند و می‌گفتند که در آن مقطع در مرخصی زایمان بودند یا همسرشان مریض بود و در زندان نبوده‌اند.

در جلسهٔ امروز دادگاه محمد زادشیر به‌عنوان شاهد گفت که حمید نوری را در کنار داود لشکری با فرغونی از طناب دار دیده است.

او همچنین گفت به دلیل ضرباتی که در بازجویی ها بر بیضه‌هایش وارد شده بود نیاز به درمان داشت و دو بار در همین زمینه او را به دادیاری برده‌اند و حمید عباسی (نوری) را بدون چشم‌بند دیده است. حمید نوری خود را به او حمید عباسی معرفی کرده و بار اول از او خواسته که در زندان همکاری اطلاعاتی کند و بار دوم به او گفته که باید لباس زندان بپوشد.

امروز رحمت علی‌کرمی که در ۱۷ سالگی بازداشت و ۱۰ سال زندانی بوده، به‌عنوان شاهد گفت که حمید نوری را در زندان های اوین و گوهردشت دیده است: «​نقشی که او آن‌جا داشت در اصل کمک دادیار بود یا کارهای دادیاری و مصاحبه‌ها برای آزادی را انجام می‌داد.»

در جلسهٔ امروز دادگاه، منوچهر اسحاقی به‌عنوان شاهد گفت در سال ۶۵ به اتفاق برادرانش از زندان قزل‌حصار به زندان گوهردشت منتقل شد و حمید نوری را بارها در زندان گوهردشت دیده است. او توضیح داد که یک روز (اوائل مرداد) که ناصریان (محمد مقیسه) و حمید نوری در هواخوری زندان زندانیانی را که از بند جهاد ناراضی بودند جدا کرده و با خود بردند. از این زندانیان تعداد کمی بعد دوباره به بند بازگشتند که ازجملهٔ آن‌ها محسن اسحاقی برادر او بوده است.

امروز مهرزاد دشتبانی به‌عنوان شاهد گفت که در زندان گوهردشت دو بار از سوی حمید نوری مورد ضرب‌و‌شتم قرار گرفت.

در جلسهٔ امروز دادگاه، رحمان درکشیده به‌عنوان شاهد گفت که حمید نوری هم‌محله‌ای او بوده و همان حمید عباسی است که در زندان گوهردشت در اعدام دسته‌جمعی زندانیان سیاسی در تابستان ۶۷ نقش داشت.

امروز جعفر یعقوبی به‌عنوان شاهد گفت که حمید نوری را در زندان گوهردشت دیده و از سوی هیئت مرگ مورد تفتیش عقاید قرار گرفته است.

امروز در دادگاه، جلال‌الدین سعیدی گفت که شاهد بوده حمید نوری در زندان از زندانیان مصاحبه تلویزیونی می‌گرفته است. او به عنوان شاهد گفت که شخصاً حمید نوری را در زندان گوهردشت به اتفاق ناصریان (محمد مقیسه) و داوود لشکری دیده، و به عنوان کسی که سال‌هاست پرتره نقاشی می‌کند، چهره‌ حمید نوری که او را «تهدید به مرگ کرده»، فراموش نمی‌کند.

امروز محمد ایزدجو شهادت داد که حمید نوری و داود لشکری چند زندانی را پیش از رفتن به اتاق هیئت مرگ از صف جدا کرده و برای اعدام برده‌اند. ایزدجو به‌عنوان شاهد گفت: «یک روز بعد از کشتارها ما را که از بند ۱۴ زنده مانده بودیم، بردند تا ساک و وسایل بچه‌های اعدام‌شده را جمع کنیم تا زندان‌بان‌ها به خانواده‌های آن‌ها تحویل بدهند.»

در جلسهٔ امروز، حمید اشتری، عضو سابق سازمان مجاهدین خلق، دادگاه شهادت داد که حمید نوری را در سال‌های ۱۳۶۶ و ۱۳۶۷ در زندان گوهردشت دیده است. اشتری به‌اتفاق ایرج مصداقی اولین شکایت را علیه حمید نوری ثبت کرده و از شاکیان اصلی حمید نوری است. او گفت که پیش از سفر حمید نوری به سوئد و بازداشت او، از طریق ایرج مصداقی در جریان این سفر قرار گرفته بود.

قاضی دادگاه حمید نوری در استکهلم سوئد روز چهارشنبه ۱۸ اسفند اعلام کرد که پرونده حمید نوری به اتهام نسل‌کشی ارتباطی ندارد و مدارک و سندهای لازم برای صدور حکم نسل‌کشی از نظر حقوقی وجود ندارد.

کنت لوئیس، وکیل مشاور تعدادی از شاکیان و شاهدان حمید نوری خواستار این شده بود که اتهام نسل‌کشی در پرونده حمید نوری لحاظ شود اما قاضی دادگاه گفت که تصمیم او قطعی است و حق شکایت وجود ندارد.

در ادامه برگزاری دادگاه حمید نوری در استکهلم سوئد، روز‌های سه‌شنبه و چهارشنبه، ۱۷ و ۱۸ اسفند حمید نوری و وکلایش، دفاع کردند. این دومین و آخرین مرحله از دفاعیات حمید نوری در این دادگاه بود هرچند که وکلای او دو روز در ماه خرداد قرار است از موکل خود دفاع کنند.

دادگاه حمید نوری روزهای ۱۱ و ۱۲ فروردین در استکهلم سوئد ادامه یافت و علیرضا اکبری‌سپهر شهادت داد که حمید نوری را هم در زندان اوین و هم در زندان گوهردشت دیده است.

آقای اکبری‌سپهر در دادگاه گفت که هنگام بازداشت همسرش ۸ ماهه باردار بوده و فرزندش در زندان اوین به دنیا آمده است. او همچنین گفت در زمان اعدام‌های دسته‌جمعی در تابستان ۱۳۶۷ در زندان گوهردشت از سوی حمید نوری درباره مسلمان بودن و نماز خواندن مورد سوال قرار گرفته است و از ترس مجازات اعدام گفته است که مسلمان است و نماز می‌خواند.

هشتادوششمین جلسهٔ دادگاه حمید نوری با جلسه بازجویی فوق‌العاده از متهم برگزار شد و موضوع بخش اعظم این جلسه مربوط به شماره‌‌تلفن‌های پاک‌شده از گوشی همراه متهم بود.

ین مدارک درست شب قبل از پرواز توسط حمید نوری از تلفن همراهش پاک شده بود اما کارشناسان سوئدی موفق به بازیابی بخشی از این مدارک شده‌اند.

در شماره تلفن‌های پاک شده از گوشی متهم چندین شماره مربوط به محافظان محمد مقیسه معروف به «ناصریان» به چشم می‌خورد. متهم در توضیح این موضوع گفت: «مقیسه رئیس من بود. برای ایشان محافظ گذاشتند که ترورش نکنند. من شماره مقیسه و ناصریان رئیس عزیزم را ندارم. به من نداده … چون من تلفنش را به همه می‌دادم. فهمید من تلفنش را به همه می‌دهم. دو تا خط موبایلش را عوض کرد و دیگر به من نداد. با محافظانش که می‌آمد، من تلفن محافظانش را می‌گرفتم. من از او زرنگ‌تر بودم.»

تقاضای صدور حکم حبس ابد

دادستانی سوئد روز پنج‌شنبه هشتم اردیبهشت برای حمید نوری، دادیار پیشین زندان گوهردشت کرج، تقاضای صدور حکم حبس ابد کرد. دادستانی سوئد این تقاضا را پس از ارائه آخرین دفاع دادستانی از کیفرخواست ارائه داد و او را به «جنایت جنگی» و «قتل عمدی» متهم کرد.

هنوز حکم دادگاه حمید نوری صادر نشده است و دادگاه او طی روزهای آینده با ارائه دفاعیات نهایی وی ادامه پیدا خواهد کرد.

در پی درخواست دادستانی سوئد مبنی بر صدور حکم حبس ابد برای حمید نوری، وزارت خارجه این کشور به شهروندان خود دربارهٔ سفر به ایران به‌دلیل «تغییرات در وضعیت امنیتی» هشدار داد.

وزارت خارجه ایران با احضار سفیر سوئد در تهران «مراتب اعتراض شدید» جمهوری اسلامی به برگزاری دادگاه حمید نوری و کیفرخواست دادستان این کشور را اعلام کرد و خواستار آزادی این متهم اعدام‌های تابستان ۶۷ شد.

دستیار وزیر و مدیرکل غرب اروپای وزارت خارجه ایران به ماتیاس لنتز، سفیر سوئد، گفت که فرایند دادگاه و بازداشت حمید نوری «کاملا غیرقانونی» و «تحت تاثیر اقدامات و القائات کذب و جعلی» سازمان مجاهدین خلق بوده است.

این مقام وزارت خارجه جمهوری اسلامی، دادگاه حمید نوری را «نمایش سیاسی» خوانده و خواستار آزادی دادیار پیشین زندان گوهردشت کرج شده است.

نودودومین جلسهٔ دادگاه حمید نوری برگزار شد. در جلسات امروز و فردا دفاعیه نهایی وکلای مدافع حمید نوری به دادگاه ارائه می‌شود. وکلای حمید نوری گفتند در این دادگاه «سیاسی‌کاری انجام شده و شاکیان و شاهدان علیه آقای نوری از این دادگاه استفاده کرده‌اند تا رژیم ایران را محکوم کنند».

خبرگزاری‌ ایسنا خبر داد که حکم اعدام احمدرضا جلالی، پژوهشگر دوتابعیتی زندانی، «به جرم جاسوسی» برای اسرائیل که به تأیید دیوان عالی کشور رسیده است، تا دو هفته دیگر اجرا می‌شود.

در پی انتشار خبر اعدام قریب‌الوقوع احمدرضا جلالی، دوتابعیتی زندانی در ایران، وزیر خارجه سوئد این تصمیم را محکوم کرد و خواستار آزادی این پژوهشگر ایرانی-سوئدی شد.

روزنامه سوئدی «آفتون‌بلادت» امروز نوشت یک مرد سوئدی سی و چند ساله که به همراه سایر سوئدی‌ها به سفری گردشگری به ایران رفته بود، اکنون در ایران بازداشت شده است.

این روزنامه همچنین نوشت این اقدام به «هشدار در مورد احتمال ربودن و محبوس کردن شهروندان سوئدی در ارتباط با برگزاری دادگاه حمید نوری در سوئد مربوط است».

سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت خارجه ایران، گفت ارتباطی بین پروندهٔ حمید نوری و احمدرضا جلالی وجود ندارد. این مقام جمهوری اسلامی با این حال هشدار داد که سوئد «فکر نکند که با این گروکشی‌ها موضوع و پرونده جلالی فراموش می‌شود».

سازمان عفو بین‌الملل در بیانیه‌ای حکومت جمهوری اسلامی را متهم کرد که احمدرضا جلالی، تبعه ایران و سوئد، را «گروگان» گرفته و به «مهره‌ای در یک بازی سیاسی بی‌رحمانه» تبدیل کرده است.

دولت سوئد برای دومین بار در کمتر از دو ماه به شهروندان خود دربارهٔ سفر به ایران هشدار داد و در بیانیه‌ای رسمی به شهروندان خود توصیه کرد به‌دلیل «شرایط امنیتی تا پیش از پایان دادگاهی که روابط دو کشور را تیره کرده است»، از «هرگونه سفر به ایران» خودداری کنند.

حسینعلی نیری، حاکم شرع جمهوری اسلامی در زمان وقوع اعدام‌های تابستان ۱۳۶۷ که به گفته شاهدان دادگاه حمید نوری ریاست گروه موسوم به «هیئت مرگ» را برعهده داشت، بار دیگر از انجام این اعدام‌ها دفاع، و اعدام‌شدگان را به تدارک «توطئه‌های جدید» متهم کرد.

در آستانه صدور حکم نهایی در پرونده حمید نوری در سوئد، کاظم غریب‌آبادی، معاون قوه قضاییه و دبیر ستاد حقوق بشر جمهوری اسلامی، در نامه‌ای به میشل باشله، کمیسر عالی حقوق بشر سازمان ملل، خواستار آزادی این متهم و «جبران خسارات معنوی و مادی» واردشده به او شد.

صدور حکم دادگاه

قاضی و هیئت منصفه دادگاه منطقه استکهلم، پس از ۹ ماه محاکمه و بررسی اسناد و مدارک، حکم حمید نوری متهم به دست داشتن در اعدام دسته‌جمعی زندانیان سیاسی در تابستان سال ۶۷ را اعلام و برای او حکم حبس ابد صادر کرد.

سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی اعلام حکم «حبس ابد» برای حمید نوری را «قویاً» محکوم کرد و گفت از نظر تهران این «حکمِ غیرقانونی» از اساس «مردود، مخدوش و غیرقابل قبول» است.

ناصر کنعانی همچنین سوئد را «در قبال خساراتی که به این دلیل بر روابط دوجانبه وارد می‌شود»، مسئول دانست.

سازمان عفو بین‌الملل با صدور بیانیه‌ای محکومیت حمید نوری در سوئد به دلیل ارتکاب جرایم مرتبط با کشتار ۶۷ را «گامی بی‌سابقه و تاریخی» در مسیر تحقق عدالت در حق بازماندگان و خانواده‌های قربانیان این اعدام‌ها در ایران توصیف کرد.

دیانا الطحاوی، معاون دفتر خاورمیانه و شمال آفریقای عفو بین‌الملل، گفت که «این پیامی صریح، اگرچه دیرهنگام» به مقامات ایران است که «مرتکبین جنایات علیه بشریت نمی‌توانند از عدالت بگریزند».

خانم الطحاوی با استناد به صدور این حکم بی‌سابقه علیه یک مقام جمهوری اسلامی در دادگاهی اروپایی، سایر کشورها را نیز به اعمال اصل صلاحیت قضایی جهانی فراخواند تا از این طریق، «سایر مقامات سابق و فعلی در ایران را که شواهدی مبنی بر دست داشتن‌ آن‌ها در جنایات گذشته و جاری علیه بشریت وجود دارند، از جمله ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهوری ایران، را تحت تحقیقات کیفری قرار دهند».

وزارت امور خارجه ایران اعلام کرد که کاردار سفارت سوئد را احضار و مراتب اعتراض رسمی خود را نسبت به «بیانیهٔ رسانه‌ای و رأی صادره از سوی دادگاه ناحیه استکهلم سوئد علیه آقای حمید نوری شهروند ایرانی زندانی در آن کشور» اعلام کرده است.

کمیسر عالی حقوق بشر سازمان ملل و گزارشگر ویژه حقوق بشر در امور ایران از صدور حکم محکومیت حمید نوری استقبال کردند.

میشل باشله، کمیسر عالی حقوق بشر سازمان ملل، تصریح کرد که کشورها می‌بایست با اتکا به اصل صلاحیت قضایی جهانی خلأ موجود برای پاسخگویی در جرایم جدی و تضمین حقیقت و عدالت را پر کنند.

جاوید رحمان، گزارشگر ویژه حقوق بشر در امور ایران، نیز اعلام کرد روند دادگاه و حکم صادرشده را یک رویداد تاریخی و نقطه‌عطفی رو به جلو در راستای «دستیابی به حقیقت و عدالت در فصلی تاریک از تاریخ ایران است».

حسین شریعتمداری، نماینده رهبر جمهوری اسلامی در روزنامهٔ کیهان، محکوم شدن حمید نوری در دادگاهی در سوئد به‌جرم همکاری در اعدام‌های سال ۱۳۶۷ جمهوری اسلامی را «جنایت هولناکِ» سوئد خواند و نوشت: «چرا باید اتباع آن کشور‌ها در ایران از امنیت کامل برخوردار باشند؟»

نماینده علی خامنه‌ای در روزنامه کیهان حمید نوری را صرفاً یکی از کارکنان قوه قضائیه معرفی کرد که در سال ۶۷ هزاران زندانی سیاسی را «محاکمه و مجازات کرده است».

وزارت خارجه جمهوری اسلامی خبر داد که سفیر ایران در سوئد را برای «مشورت» دربارهٔ اعتراض به حکم حمید نوری به تهران فرا خوانده است.

معاون بین‌الملل قوه قضائیه ایران در پیامی سوئد را تهدید کرد که این کشور «برای اصلاح رفتار خود زمان زیادی ندارد». کاظم غریب‌آبادی نوشت «ایران بیکار نخواهد نشست» و جمهوری اسلامی در واکنش به محکومیت حبس ابد برای حمید نوری «چندین گزینه روی میز دارد».

وزیر خارجه ایران در دیدار با سفیر سوئد در تهران خواستار «تبرئه کامل و آزادی فوری» حمید نوری شد و رای دادگاه سوئدی علیه او را «غیرقانونی» و «غیرقابل قبول» خواند.

وزارت اطلاعات جمهوری اسلامی از بازداشت یک تبعهٔ‌ دیگر سوئد در ایران به اتهام «جاسوسی» خبر داد، اما جزئیاتی از هویت او اعلام نکرد.

محمدجعفر منتظری، دادستان کل کشور، در نامه‌ای به همتای سوئدی خود، خواستار تجدیدنظر در پرونده قضایی حمید نوری و آنچه او «رفتارهای غیرقانونی» علیه این زندانی ایرانی خوانده است، شد.

دورۀ فرجام‌خواهی حمید نوری

جلسات دادگاه بررسی تقاضای فرجام حمید نوری روز چهارشنبه ۲۱ دی در استکهلم، پایتخت سوئد، آغاز شد.

دو روز پس از آزادی اسدالله اسدی، دیپلمات محکوم به تروریسم در بلژیک، معاون امور بین‌الملل و حقوق بشر وزارت دادگستری جمهوری اسلامی اعلام کرد که تلاش‌هایی نیز برای آزادی حمید نوری، از متهمان اعدام‌های تابستان ۱۳۶۷ در جریان است و «امیدواریم بتوانیم به زودی خبر خوبی در پرونده حمید نوری برای مردم کشورمان داشته باشیم».

مسعود ستایشی، سخنگوی قوه قضائیه جمهوری اسلامی، اعلام کرد «پیگیری‌های مجدانه» برای آزاد کردن حمید نوری ادامه دارد.

مسعود ستایشی، سخنگوی قوه قضائیه جمهوری اسلامی، بازداشت یک دیپلمات سوئدی در ایران را تأیید کرد.

سخنگوی قوه قضائیه در پاسخ به پرسشی درباره اینکه دولت سوئد هفته گذشته اعلام کرده که یک شهروند این کشور بیش از یک سال است که در ایران بازداشت شده، گفت: «این تبعه سوئدی جرایمی را در سرزمین جمهوری اسلامی ایران مرتکب شده که بر اساس آن جرایم رسیدگی‌های مقدماتی صورت گرفته و وی با قرار قانونی به زندان اعزام شده است.»

او نامی از این شهروند سوئدی نبرد، اما سوئد و کمیسیون اروپا روز ۱۳ شهریور تأیید کردند که یک شهروند سوئدی به نام یوهان فلودِروس که کارمند دستگاه دیپلماسی اتحادیه اروپا است، بیش از ۵۰۰ روز است که در ایران زندانی است.

وزارت خارجه سوئد اعلام کرد که دولت این کشور خواستار آزادی فوری یوهان فلودروس، کارمند سوئدی اتحادیهٔ اروپا، شده که در تهران زندانی است. سوئد بازداشت این شهروند خود را «غیرقانونی و خودسرانه» توصیف کرده است.

نرگس محمدی، برندهٔ جایزه نوبل صلح که در زندان اوین محبوس است، در نامه‌ای به نخست‌وزیر سوئد به نقش ابراهیم رئیسی در اعدام زندانیان سیاسی در تابستان سال ۶۷ اشاره کرد و برگزاری دادگاه حمید نوری در استکهلم را «یکی از بزرگ‌ترین نمادهای عدالت برای ایران» توصیف کرد.

تأیید حکم حبس ابد در دادگاه تجدیدنظر

دادگاه تجدیدنظر در سوئد رأی نهایی خود در پرونده حمید نوری، دادیار سابق زندان گوهردشت، را عصر روز سه‌شنبه ۲۸ آذر، اعلام و حکم حبس ابد او را تأیید کرد.

حمید نوری معروف به «حمید عباسی»، دادیار سابق زندان گوهردشت، به دو اتهام اصلی «جنایت جنگی از نوع بین‌المللی» و «قتل عمد» در سوئد به مدت ۹ ماه محاکمه شد.

او سرانجام در تیرماه سال ۱۴۰۱ به‌دلیل مشارکت در اعدام دسته‌جمعی زندانیان سیاسی در تابستان سال ۶۷ به حبس ابد محکوم شد؛ حکمی که وکلای او در سوئد برایش درخواست تجدیدنظر دادند.

دادگاه تجدیدنظر در بیانیه‌ای اعلام کرد که حکم این متهم ۶۲ ساله که پارسال به‌دلیل نقض شدید قوانین بشردوستانهٔ بین‌المللی و قتل صادر شده بود، «در بخش‌های مهمی» تأیید شده است.

بیش از ۴۵۰ دادخواه، هنرمند و فعال مدنی و سیاسی ایرانی در واکنش به تأیید حکم حبس ابد حمید نوری در دادگاه تجدید نظر سوئد، در بیانیه‌ای اعلام کردند این محاکمه «پرونده‌ای را گشوده که در آن آمران و عاملان اصلی این کشتار معرفی شده‌اند».

آن‌ها با اشاره به تلاش بازماندگان و خانواده‌های قربانیان کشتار زندانیان سیاسی در روند این محاکمه اعلام کردند: «تأیید حکم محکومیت حمید نوری شکست بزرگی برای جمهوری اسلامی است.»

ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت خارجه ایران، گفت جمهوری اسلامی حکم حمید نوری و تأیید آن را «از اساس غیرقابل قبول می‌داند و به‌شدت آن را محکوم می‌کن» و از «تمامی امکانات» خود برای آزادی این مقام قضایی سابق استفاده خواهد کرد.

از: رادیو فردا

 

خروج از نسخه موبایل