طالبان: گرامیداشت شب یلدا «حرام» و «گناه» است

وزارت امر به معروف و نهی از منکر طالبان یکشنبه، سوم دی (۲۴ دسامبر)، مدعی شد که گرامیداشت شب یلدا از نگاه دین اسلام، «حرام» و «گناه» است و این مناسبت نباید تجلیل شود.  

در بیانیه این وزارتخانه آمده است که تجلیل از شب یلدا در اسلام «هیچ جایگاهی» ندارد، و افزوده است: «در اسلام جشنی به‌ نام شب یلدا وجود ندارد. دوم اینکه رسول‌الله می‌فرماید هر کس خود را به قومی شبیه کند، از همان قوم است.» 

در این بیانیه گرامیداشت شب یلدا «اسراف بی‌جا» توصیف، و تاکید شده است که هزینه تجلیل این شب بین افراد نیازمند توزیع شود. 

در بخش دیگری از بیانیه وزارت امر به معروف و نهی از منکر طالبان آمده است: «پس بر همه مسلمانان واجب شرعی است که از بزرگداشت اینگونه موارد که در اسلام جایگاهی ندارد، پرهیز کنند و احکام شریعت اسلامی را سرلوحه اعمال خود قراردهند، و صله رحم را به روزها و شب‌های خاص محدود نکنند.» 

این وزارتخانه در ادامه افزوده است که ماموران آن در دیدار با برخی از ساکنان استان سمنگان، بر «نادرست» بودن تجلیل از شب یلدا که «جایگاه شرعی» ندارد، توصیه کردند. 

طالبان سرکوب و اختناق شدیدی در افغانستان حاکم کرده‌اند و از همه شهروندان این کشور می‌خواهند که از نگرش «طالبانی» و «بنیادگرایانه» این گروه پیروی کنند، اما هنوز نتوانسته‌اند سنت‌های فرهنگی را ریشه‌کن کنند و بسیاری از شهروندان همچنان برخی مراسم‌ و جشن‌های فرهنگی و ملی را برگزار می‌کنند. 

با این حال، بر خلاف دوران حکومت پیشین افغانستان، در حاکمیت طالبان از شب یلدا و بسیاری از مناسبت‌های مشابه در فضای عمومی تجلیل نمی‌شود و گرامیداشت این مناسبت به حصار خانه‌ها محدود شده است.   

شب یلدا در افغانستان بیشتر به شب «چله» (محفف «چهله») معروف است. شب چله از غروب آفتاب ۳۰ آذر (آخرین روز پاییز) تا طلوع آفتاب یکم دی (نخستین روز زمستان) تجلیل می‌شود. خانواده‌های افغان شب یلدا را با دورهمی‌های خانوادگی و دوستانه و صرف میوه‌های رایج فصلی، از جمله هندوانه و انار، و نیز شیرینی و آجیل خشک برگزار می‌کنند و در آن‌ها به خواندن شاهنامه و قصه‌گویی می‌پردازند. 

آگاهان فرهنگی می‌گویند که شب یلدا در حوزه تمدنی نوروز، پیش از ظهور دین اسلام گرامی داشته می‌شده است و به همین دلیل، جزو آیین‌های فرهنگی مردمان این حوزه است و هیچ «ضدیتی» با اسلام ندارد . طالبان گرامیداشت عید نوروز هم ممنوع اعلام کرده‌اند.  

شب یلدا در آثار شماری از شاعران و آهنگسازان افغانستان نیز تجلیل شده است. امیرجان صبوری، آوازخوان صاحب‌نام افغان، ترانه‌ای به نام «شب یلدا» دارد.  

یونسکو، نهاد آموزشی، علمی و فرهنگی سازمان ملل، شب یلدا (چله) را زیر عنوان «میراث فرهنگی ناملموس مشترک ایران وافغانستان» ثبت کرده است.  

طالبان پس از دو دهه جنگ و خونریزی، در اوت ۲۰۲۱ وارد کابل شدند و در یکی از نخستین اقدام‌ها، ساختمان وزارت امور زنان را به اداره امر به معروف و نهی از منکر تبدیل کردند. 

وزارت امر به معروف و نهی از منکر طالبان به نقض حقوق‌بشر و مداخله در زندگی خصوصی شهروندان افغانستان متهم است. این وزارتخانه را خالد حنفی، از چهره‌‌های تندرو طالبان، مدیریت و رهبری می‌کند. گفته می‌شود که حنفی روابط نزدیکی با ملا هیبت‌الله آخوندزاده، رهبر طالبان، دارد و به همین دلیل، هیچ‌گونه محدودیتی بر فعالیت‌هایش وضع نشده است.    

وزارت امر به معروف و نهی از منکر طالبان  اجازه دارد بر تمام نهادهای حکومتی این رژیم نظارت کند و مداخله آن در تمام بخش‌های حکومت طالبان مشهود است.  بیم آن می‌رود که این وزارتخانه با تکیه بر حمایت رهبران طالبان، هر روز بیش‌ازپیش در امور شخصی مردم مداخله کند.    

امر به معروف و نهی از منکر در دوران نخست رژیم طالبان در نیمه دوم دهه ۹۰ میلادی نیز نهادی مقتدر و ترسناک به‌شمار می‌رفت. گزارش‌ها حاکی از آن است که «ماموران این وزارتخانه مردم را با زور چوب‌دستی به نماز جماعت می‌بردند و زنانی را که بدون همراهی محرم شرعی از خانه بیرون می‌آمدند، شلاق می‌زدند.»