خبر رسمی کشته شدن ۲۴ دانش‌آموز در کرمان به دلیل بمب‌گذاری در مراسم چهارمین سال‌مرگ کشته شدن «قاسم سلیمانی»، فرمانده پیشین نیروی «قدس»، شاخه برون‌مرزی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی همراه شد با اعلام خبری مبنی بر این که شماری از این دانش‌آموزان بدون حضور والدین و در قالب اردویی تحت عنوان «زائر بهشت» به این مراسم برده شده بودند.
هم‌زمان، کاربران «ارزشی» در شبکه‌های اجتماعی خود با پخش گفت‌وگوهای خانوادههای برخی از این کودکان کشته شده، تلاش کردند این کودکان را عاشق «مکتب قاسم سلیمانی» و منتظر «شهادت» در راه او معرفی کنند.
واکنش کاربران شبکه‌های مجازی به کشته شدن کودکان و دانش‌آموزانی در بمب‌گذاری کرمان که «داعش» آن را برعهده گرفت اما با این سوال همراه بود که طی سه دهه گذشته، چندین دانش‌آموز به بهانه شرکت در اردوی تفریحی در ایران کشته شده‌اند؟
بررسی آمار رسانه‌های داخل ایران در مورد تعداد دانش‌آموزان کشته شده در اردوهای دانش‌آموزی «راهیان نور» از ابتدای شکل‌گیری آنها تا امسال به طور تقریبی ۱۰۲ نفر را شامل می‌شود. شماری از دانش‌آموزان هم آسیب‌های جدی دیده و دچار نقص عضو شده‌اند.
***
فاجعه بمب‌گذاری در کرمان و کشته شدن دست‌کم ۲۴ کودک و دانش‌آموز بار دیگر این پرسش را مطرح می‌کند که مسوولیت حفظ جان دانش‌آموزان در اردوهای دانش‌آموزی با کیست؟
در حادثه بمب‌گذاری کرمان اما سوالات کلیدی‌تری نیز مطرح است؛ چرا اصولا کودکان باید در چنین گردهمایی‌های سیاسی و ایدئولوژیکی حضور پیدا کنند؟ چرا با وجود اعتراف مقامهای مسوول دولتی مبنی بر اطلاع از بمب‌گذرای و خنثی‌کردن تعدادی از بمب‌ها، مراسم چهارمین سال‌مرگ کشته شدن قاسم سلیمانی لغو نشد؟ چرا برنامه دانش‌آموزی اردوی زائر بهشت ملغی نشده و از حضور کودکان جلوگیری نشده بود؟
«مهدی بخشی»، دادستان کرمان گفته است قبل از برگزاری مراسم چهارمین سال‌مرگ کشته شدن قاسم سلیمانی، نیروهای امنیتی ۱۶ بمب که قدرت آنها از جلیقه‌های عامل انتحاری بیشتر بوده را شف کرده بودند.
او گفته است: «با توجه به این که خبرهایی بوده که گروه‌های مختلف، از جمله داعش و منافقین می‌خواهند اقداماتی انجام بدهند، علاوه بر دوستان اطلاعات و اطلاعات سپاه، حتی ارتش تا چند کیلومتر ریزپرنده‌ها را رصد می‌کرد و سگ‌های ویژه کشف مواد منفجره حضور داشتند.»
مهدی بخشی همین‌طور گفته است دو «عامل انتحاری» دیگر به همراه جلیقه‌های انتحاری که قصد انجام «عملیات تروریستی» دیگری در مراسم «تشییع شهدای سانحه تروریستی» ساخته شده بودند ،قبل از مراسم بازداشت شدنه‌اد.
کمی بعد اما سپاه «ثارالله» در این استان، این سخنان دادستان کرمان را تکذیب و اظهارات این مقام دولتی را «شایعه» و «دروغ‌پردازی» خواند.
«موسی برزین خلیفه‌لو»، وکیل دادگستری و حقوق‌دان می‌گوید: «اگر این تعداد بمب را خنثی کرده‌اند، نشان‌دهنده وجود خطری در این مراسم بوده است که باید کل مراسم را لغو می‌کردند. اعلام چنین خبرهایی و حتی تکذیب بعدی آنها باورپذیر نیست ولی بر اساس همین گفته مقامهای رسمی، برگزاری این مراسم اصلا صحیح نبوده است. هر انسان عاقلی می‌داند بعد از خنثی کردن۱۶ بمب، به ادعای خودشان، یک خطر خیلی قریب‌الوقوع و جدی وجود دارد و این احتمال هست که بمب‌های دیگری هم در محوطه برگزاری مراسم باشد. هر کشوری در دنیا بود، حتی با احتمال وجود یک بمب، به طور حتم مراسم را لغو می‌کرد.»
این حقوق‌دان اضافه می‌کند: «در صورت صحت این ادعا، استانداری و وزارت کشور مسوولیت کیفری در قبال این فاجعه دارند، چون استانداری‌ها با همکاری نیروی انتظامی و وزارت کشور، مسوول بررسی مسایل امنیتی برگزاری چنین مراسمی هستند. چنین اتفاقی، سهل‌انگاری بسیار جدی تلقی می‌شود و در بحث جرایم ورود می‌کند و قابل پی‌گرد است، چون قتل شهروندان در اثر سهل‌انگاری ماموران انتظامی رخ داده است.»
کانال «شورای هماهنگی تشکل‌های صنفی فرهنگیان ایران» در بیانیه‌ای که در همین رابطه منتشر کرده، دانش‌آموزان کرمانی را قربانی سیاست‌های تبلیغاتی آموزش و پرورش عنوان کرده و نوشته است: «مستنداتی که به کانال شورای هماهنگی تشکل‌های صنفی فرهنگیان ایران رسیده است، نشان می‌دهد که حضور اکثر دانش‌آموز جان‌باخته با برنامه‌ریزی مدارس و اداره آموزش و پرورش و بدون حضور اولیای آنها انجام شده است.»
آیا اردوهای‌دانش‌آموزی اید‌ئلوژیک برچیده می‌شوند؟
«پریوش»، یک معلم بازنشسته اهل کرمان است که سال‌‌ها در مقطع ابتدایی در مدارس پسرانه تدریس کرده است. او به «ایران‌وایر» می‌گوید: «تا زمانی که من در آموزش و پرورش خدمت می‌کردم، اردوهای راهیان نور و اردوهای زیارتی برای دانش‌آموزان الویت نبودند. در مورد اردوی زائر بهشت هم بنابر اطلاعاتی که از همکارانم دریافت کرده‌‌ام، تلاشی برای پرشورتر کردن و استفاده تبلیغاتی از کودکان در مراسم قاسم سلیمانی بوده است. ولی خانوادههای خیلی کمی اجازه شرکت به فرزندان خود را داده بودند. اغلب خانواده‌ها اجازه شرکت به فرزندان خود را در این مراسم نداده و بیشتر خانوادههای به اصطلاح حکومتی و مکتبی فرزندان خود را به اردو فرستاده بودند. واقعیت این است که در چنین اردوهایی، بیشتر هم دانش‌آموزان خانوادههای فقیر شرکت داده می‌شوند.»
به گفته این معلم بازنشسته آموزش و پرورش، با این که در سال‌های گذشته کودکان بسیاری با شرکت در اردوهای مدرسه، از جمله اردوهای راهیان نور کشته شده یا آسیب جدی دیده‌اند ولی هیچ اراده‌ای برای برچیدن این اردوهای تبلیغاتی وجود ندارد.
راهیان نور، اردوی اجباری
راهیان نور نام سلسله اردوهایی است که در اواخر دهه ٧٠ به شکل پراکنده ولی متمرکز برای جذب دانشجویان از سوی تشکل‌های دانشجویی بعضی دانشگاه‌ها شکل گرفتند. اما با شروع دهه ٨٠، در کنار فراگیر شدن در دانشگاه‌ها و بسیج مساجد، اردوهای دانش‌آموزی را نیز نشانه رفتند؛ اردوهایی که جان کودکان بسیاری را ستانده‌اند.
تعداد مشخص کشته‌شدگان اردوهای راهیان نور و بودجه‌ای که در اختیار دارند، حتی در وب‌سایت آن نیز مدون و مشخص نیست.
به مرور در سال‌های اخیر مشخص شده است که برگزاری اردوهای راهیان نور برای دانش‌آموزان، یک همکاری و برنامه مشترک بین بسیج، سپاه و وزارت آموزش و پرورش بوده است.
با تصویب «شورای عالی وزارت آموزش‌وپرورش» در سال ۱۳۹۰، بخشی از نمره درس «آمادگی دفاعی» که بین هشت تا ١٠ نمره متغیر است، به شرکت در اردوهای راهیان نور تعلق می‌گیرد. این طرح با هدف ترغیب دانش‌آموزان برای شرکت در این اردوها مصوب شد و وزارت آموزش‌وپرورش با همکاری ستاد مرکزی راهیان نور، برگزاری این اردوها را برای دانش‌آموزان دختر و پسر مقطع متوسطه آغاز کرد.
یکی از دردناک‌ترین حوادث مربوط به دانش‌آموزان، کشته شدن ۲۶ دانش‌آموز دختر در واژگونی اتوبوس راهیان نور در مهر ۱۳۹۱ است.
«شیرزاد عبداللهی»، کارشناس آموزش همان سال در یک مقاله تحلیلی در «خبرآنلاین» با عنوان «اعزام دانش‌آموزان به اردوهای راهیان نور را متوقف کنید»، نوشت: «هر سال از مهر تا اسفند بیش از یک میلیون دانش‌آموز دوره متوسطه در قالب کاروان‌های راهیان نور به نوار مرزی استان خوزستان و شهرهای دهلران و مهران در استان ایلام اعزام می‌شوند و این کاروان‌ها را حدود یک‌صد هزار فرهنگی همراهی می‌کنند.»
او با طرح این سوال که مسوولیت حفظ جان دانش‌آموزان در اردوهای راهیان نور با کیست، برخی حوادث این اردوها را چنین مستند کرد: «سال ۱۳۹۰، در چندین تصادف مرگبار تعدادی از دانش‌آموزان کشته و زخمی شدند. در فروردین ماه سال ۹۰، اتوبوس کاروان راهیان نور در مسیر بافت ـ جیرفت واژگون شد و ۱۱ تن از دانش‌آموزان دختر جان خود را از دست دادند. در این حادثه ۱۲ نفر نیز زخمی شدند. در بهمن ماه سال ۱۳۹۰، اتوبوس کاروان راهیان نور اعزامی از خراسان رضوی در گردنه زالیان بروجرد واژگون شد که در جریان این حادثه، سه نفر کشته و ۱۰ نفر زخمی شدند. اتوبوس راهیان نور شاهرود که با ۴۸ سرنشین در حال بازگشت از مناطق جنوبی کشور بود، در ۴۰ کیلومتری گرمسار به سمنان واژگون شد. در این حادثه یک دانش‌آموز و یک دبیر کشته، دو نفر دیگر هم دچار قطع عضو از ناحیه دست، یک نفر مرگ مغزی و یک دانش‌آموز تخلیه چشم شدند. مرگ ۲۶ دانش‌آموز در یک حادثه، فاجعه بارترین اتفاقی است که در جریان برگزاری اردوهای راهیان نور رخ داده است.»
پس از این یادداشت شیرزاد عبداللهی و مستند کردن آن‌چه بر سر دانش‌آموزان بازدید کننده آمده است، نه تنها این اردوها متوقف نشدند بلکه هم‌چنان دانش‌آموزان دیگری قربانی شدند.
یکی دیگر از دل‌خراش‌ترین این حوادث، تصادف اتوبوس راهیان نور دختران دانش‌آموز در ۲۱ آذر ۱۳۹۶ در مسیر خوزستان بود. به گزارش خبرگزاری‌های داخل ایران، هشت نفر از ۳۹ نفر دانش‌آموز داخل آن اتوبوس کشته شدند.
رییس پلیس راه کشور همان زمان در گفت‌وگو با «شبکه خبر» اعلام کرد این اتوبوس از شهرستان نظرآباد استان البرز راهی خوزستان شده بود و در حال تردد در کمربندی شهر سوسنگرد با یک وانت تصادف کرد و از جاده خارج شد.
تنها سه ماه پیش از این حادثه نیز با واژگونی یک اتوبوس دیگر حامل دختران دانش‌آموزان هرمزگانی اردوی راهیان نور، ۹ نفر کشته شدند که هفت نفر از آنها دانش‌آموز بودند. ۳۴ نفر از این دانش‌آموزان به دلیل شدت جراحات، در بیمارستان بستری شدند که حال چهار نفر از آنها وخیم اعلام شد.
در پی آن حادثه، «محمود واعظی»، رییس دفتر «حسن روحانی»، رییس جمهوری وقت ایران گفت روحانی از وزیر آموزش و پرورش خواسته است شیوه‌نامه‌های مربوط به اردوهای دانش‌آموزی در اسرع وقت اصلاح شوند.
دلیل عمده حوادث ایجاد شده برای کاروان‌های راهیان نور، خستگی راننده و یا فرسودگی ناوگان حمل و نقل دانش‌آموزان مطرح شده است.
بر همین اساس، «تقی مهری»، رییس پلیس راهنمایی و رانندگی وقت سال ۱۳۹۱ گفت برای اردوی راهیان نور که عازم بازدید مناطق جنگی هستند، شیوه‌نامه جدید تعیین شده است و آموزش و پرورش هم می‌تواند بر اساس توصیه‌های پلیس، آیین‌نامه‌ای برای کاروان‌های دانش‌آموزی تهیه کند.
یکی از اعضای «کانون صنفی معلمان» که نام او برای امنیت عنوان نمی‌شود، می‌گوید:«تهیه آیین‌نامه برای کاروان‌های راهیان نور دردی از مشکلات دانش‌آموزان در سال‌های گذشته دوا نکرده است. دانش‌آموزان نه در محیط مدرسه ایمن هستند، نه در اردوهای تفریحی و حتی مذهبی، چون هیچ یک از اصول ابتدایی حفظ امنیت کودکان رعایت نمی‌شوند و والدین هم یا از ترس یا از ناآگاهی، حقوق کودکان خود را مطالبه نمی‌کنند.»
در سال‌های اخیر جدای از حوادث جاده‌ای مربوط به اردوهای راهیان نور، دانش‌آموزان بسیاری به دلیل غیرایمن بودن مدارس جان خود را از دست داده‌اند.
از: ایران وایر