مریم دهکردی
با وقوع انفجارهای کرمان در چهارمین سالگرد کشته شدن «قاسم سلیمانی»، نظرات متفاوت و گسترده‌ای از سوی کاربران شبکه‌های اجتماعی منتشر شد. بسیاری از کاربران و چهره‌های شناخته شده مدنی و سیاسی بر این باور بودند که این اقدام «کار خودشان» است. شماری هم‌داستان با روایت حاکمیت، انفجارها را یکی از ده‌ها اقدام تروریستی «دشمنان نظام» می‌دانستند و برخی از شهروندان می‌گفتند کشته‌شدگان از هواداران حکومت و قاتل معترضان عادی در خیابان‌های تهران بوده‌اند و این اتفاق برایشان اندوهی به‌همراه ندارد.
مدت کوتاهی بعد از گسترش واکنش‌ها، شماری از کاربران حامی حکومت اقدام به افشای اطلاعات کاربران ناشناسی کردند که نظراتشان به باور آن‌ها، «هتاکی به شهدا و قاسم سلیمانی» توصیف می‌شد.
حالا یک هفته بعد از این اتفاق، گزارش‌هایی از بازداشت کاربرانی که به انفجارهای کرمان واکنش‌های انتقادی و طنز داشته‌اند، شنیده می‌شود.
***
کتلت و میرزاقاسمی مصداق «توهین به شهدای نظام»
چند روز پیش از وقوع انفجارها در کرمان، خبر کشته شدن «سید رضی موسوی»، از فرماندهان بلندپایه سپاه قدس در رسانه‌ها منتشر شد. «ایران‌وایر» در همان روزها مطلع شد که «دکتر محمد شجاع»، فوق‌تخصص شناخته شده قلب کودکان در بجنورد، با اتهاماتی همچون «جریحه‌دار کردن احساسات پاک مردم» و «هتاکی به ساحت مقدس شهدا» بازداشت شده است.
یکی از نزدیکان محمد شجاع به ایران‌وایر می‌گوید: «محمد شجاع چند روز بعد با قرار یک وثیقه سنگین از زندان به‌صورت موقت و تا زمان تشکیل دادگاه آزاد شده است، اما باتوجه به هجمه‌ای که علیه ایشان ایجاد شد و برخورد امنیتی که به‌دلایل واهی با او شد، فعلا در فضای عمومی شهر حاضر نمی‌شود.»
ماجرا چه بود؟
هم‌زمان با کشته شدن سید رضی موسوی از فرماندهان سپاه قدس در جریان حمله اسراییل به دمشق، دکتر محمد شجاع، از غذایی که در خانه پخته بود تصویری منتشر کرد. بشقابی از کتلت، یکی از غذاهای محبوب ایرانی به‌همراه مخلفات و بعد در استوری حساب اینستاگرامش نوشت: «امشب در آپارتمان ما بوی کتلت پیچیده.»
فرد آگاهی که با ایران‌وایر گفت‌وگو کرده است می‌گوید: «تنها در فاصله چند ساعت بعد از انتشار این پست، ماموران به مطلب و منزل آقای شجاع ریختند و بعد از تفتیش، او را همراه خود بردند. آقای شجاع، فرد شناخته شده‌ای در بجنورد است. حامیان حکومت معتقد بودند که او با انتشار تصویر کتلت، به قاسم سلیمانی و سید رضی موسوی هتاکی کرده است. از کی تا حالا انتشار تصویر غذا در قانون جرم است؟ چطور برداشت خودشان را به‌عنوان فکت و قانون مورد استناد آزار یک شهروند قرار می‌دهند، به‌شکلی که بعد از آزادی حتی نتواند از خانه بیرون برود؟»
پیش‌از این در جریان سالگرد قاسم سلیمانی نیز، «نواب ابراهیمی»، آشپز و بلاگر ایرانی، به‌دلیل آموزش پخت کتلت و میرزاقاسمی بازداشت شده بود.
تداوم بازداشت‌ها بعد از انفجارهای کرمان
براساس اطلاعات رسیده به ایران‌وایر، طی هفته گذشته دست‌کم سه دانشجو و یک استاد دانشگاه در شهرهای مختلف ایران به‌دلیل «انتشار مطالب انتقادی درباره مراسم بزرگداشت قاسم سلیمانی در شهر کرمان»، به دست نیروهای وزارت اطلاعات بازداشت شده‌اند.
«مهدی سعادتی»، دانشجو دانشگاه علوم پزشکی صدوقی، یکی از اولین کسانی است که به‌عنوان بازداشت شده به‌اتهام «توهین به کشته‌شدگان مراسم قاسم سلیمانی» معرفی شد.
مهدی سعادتی ۲۵ سال دارد و روز ۱۴دی۱۴۰۲، تنها یک روز بعد از انفجارهای کرمان، به دست ماموران اطلاعات سپاه یزد بازداشت شده است. او در یک تماس کوتاه پس از اعلام خبر بازداشت خود، گفته که اتهام او را «حمایت از صهیونیسم و توهین به شهدای حادثه تروریستی کرمان» اعلام کرده‌اند.
بررسی‌ها نشان می‌دهد که آقای سعادتی صاحب یک اکانت ناشناس به نام «یک عدد زاده آسیا» در شبکه «ایکس» بوده و هویت او توسط حامیان حکومت موسوم به «ارزشی‌های توییتر»، افشا شده است.
دادسرای عمومی و انقلاب یزد، این شخص را به ارتباط با اسراییل متهم کرده و اعلام کرد که او «توییتی توهین‌آمیز در خصوص شهدای کرمان منتشر کرده است.» در اطلاعیه دادسرای انقلاب یزد آمده که پرونده این فرد «هتاک» به کمیته انضباطی دانشگاه علوم پزشکی ارسال شده و تا تعیین تکلیف نهایی، اجازه حضور در دانشگاه را نخواهد داشت.
مهدی سعادتی دو روز بعد از انتشار خبر بازداشت خود متنی منتشر کرد و گفت که آزاد شده و در مدت زمان بازداشت «هیچ برخورد نامناسب و خشونت‌آمیزی توسط نیروهای امنیتی با او نشده است.»
براساس اطلاع ایران‌وایر، «محسن خرم‌بخت»، شهروند اهل خوزستان و رزیدنت بیماری‌های داخلی در مرکز آموزشی درمانی فیروزگر تهران، به دست نیروهای امنیتی بازداشت و به مکانی نامعلوم منتقل شده است.
«عارف شریف‌سلطانی»، مهندس عمران و شهروند اهل چالوس به‌دلیل انتشار مطالبی انتقادی درباره انفجارهای کرمان توسط حامیان حکومت شناسایی و اطلاعات شخصی و شغلی او افشا شد. او حالا در زندان نوشهر است و حساب کاربری او در توییتر نیز از دسترس خارج شده است.
«امیر راه‌پیکر» دیگر دانشجو بازداشت شده در هفته گذشته با اتهامات مشابه است. او دانشجو دانشگاه صنعتی اصفهان است و ۱۶دی۱۴۰۲ به دست نیروهای اطلاعات سپاه اصفهان بازداشت و به زندان این شهر منتقل شده است. او از داشتن وکیل محروم است. گفته می‌شود که این دانشجوی کُرد، تحت فشار یک چهره شناخته شده حامی حکومت در حساب کاربری ایکس تحت فشار قرار گرفته تا علیه خود اعتراف اجباری کند.
سازمان حقوق‌بشری «هه‌نگاو»، روز ۱۵دی از بازداشت «سورنا علی‌پور»، شهروند اهل شیراز و دانشجو دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان به‌دلیل انتقاد از برگزاری مراسم خونین سال‌مرگ قاسم سلیمانی خبر داد.
علت بازداشت این دانشجو نیز انتشار یک متن کوتاه در شبکه اجتماعی (ایکس)، در نقد مشارکت سازماندهی‌شده حکومت ایران در مراسم سال‌مرگ قاسم سلیمانی عنوان شده است.
برخی از منابع آگاه تایید کرده‌اند خانم علی‌پور توسط ماموران حراست دانشگاه محل تحصیل خود بازداشت و احتمالا به نهادهای امنیتی تحویل داده شده و به او اعلام شده که تا اطلاع ثانوی، از حضور در کلاس محروم است.
این شهروند بازداشت شده نیز در حساب ایکس به‌صورت ناشناس می‌نوشته و هویت او توسط حامیان حکومت افشا شده است.
کانال تلگرامی «خبرنامه امیرکبیر»، از بازداشت یک استاد دانشگاه آزاد قروه به نام «شاهین غفوری» نیز خبر داده است.
براساس این گزارش، شاهین غفوری اهل دهگلان است و توسط نیروهای وزارت اطلاعات در همین شهر بازداشت و به مکانی نامعلوم منتقل شده است.
ایران‌وایر مطلع شده است که در شهر شوش واقع در استان خوزستان نیز یک کارمند دولت به‌دلیل آنچه «اهانت به شهدای کرمان و قاسم سلیمانی» خوانده می‌شود، توسط ماموران امنیتی بازداشت و به زندان دزفول منتقل شده است.
چند نفر تاکنون بازداشت شده‌اند؟
گزارش‌های منتشر شده در رسانه‌های مختلف حاکی از آن است که شمار بازداشت‌شدگان به‌اتهام «اهانت به قاسم سلیمانی و کشته شدگان انفجارها در کرمان»،از آنچه در رسانه‌ها گفته شده بسیار بیشتر است.
خبرگزاری «هرانا» در گزارشی نوشته است که تا روز ۱۹دی، دست‌کم ۷۶ کاربر فضای مجازی در نقاط مختلف ایران به‌دلیل «اظهارنظر درباره قاسم سلیمانی و انفجارهای کرمان» بازداشت شده‌اند.
این گزارش همچنین تاکید می‌کند بیش از ۱۰۸ کاربر فضای مجازی به همین اتهامات به مراجع قضایی احضار شده و ۵۳۷ صفحه مجازی مسدود و دو مرکز کسب‌و‌کار در مازندران و خراسان جنوبی هم پلمب شدند.
در اغلب این بازداشت‌ها، حامیان حکومت در کانال‌های تلگرامی و حساب‌های کاربری متعدد تلگرام هویت فردی دست‌کم ۲۸ شهروند را افشا کرده و به این شیوه شناسایی و بازداشت آن‌ها را برای نهادهای امنیتی تسهیل کردند.
هرانا در گزارش خود نوشته است که بیشتر افراد بازداشت شده در اصفهان دستگیر شده‌اند. این رسانه شمار افراد بازداشت شده به‌اتهام توهین به کشته‌شدگان کرمان در اصفهان را ۳۵ تن اعلام کرده و نوشته است پس از اصفهان، خراسان جنوبی با دستگیری ۹ تن، در رتبه دوم قرار دارد.
تهدیدهای امنیتی علیه شهروندان ادامه دارد
«رامین پاشایی»، معاون پلیس فتا، روز شنبه ۱۶دی۱۴۰۲ در گفت‌وگو با خبرگزاری حکومتی «فارس»، از شناسایی ۵۰۰ صفحه اینترنتی «توهین‌کننده به شهدای کرمان» خبر داد و گفت گردانندگان این صفحات «شناسایی، تحت پایش سایبری و احضار» شدند. او در عین حال اضافه کرد که صاحبان برخی از این حساب‌های کاربری بعد از گرفتن «تذکر» متعهد شده‌اند «محتوای مجرمانه» خود را حذف کنند.
بعضی رسانه‌های نزدیک به سپاه نیز گزارش دادند تعدادی از شهروندان در تهران، یزد، بوشهر، سمنان و خراسان شمالی، به‌دلیل آنچه «توهین به قاسم سلیمانی و مراسم سالگرد او» عنوان شده، بازداشت شده‌اند.
دو روز بعد از این اظهارنظرها، «غلامحسین محسنی اژه‌ای»، رییس قوه‌قضاییه، گفت اشخاصی که در شبکه‌های اجتماعی محتوای مخالفت با جمهوری اسلامی تولید می‌کنند، «هم‌صدا با دشمن و همکار داعش» هستند.
او تاکید کرد که دادستان‌ها با پرونده این افراد، «با قید فوریت» برخورد کنند. پیش‌از او نیز «محمد موحدی آزاد»، دادستان کل کشور، به همه دادستان‌های عمومی و دادگاه‌های انقلاب دستور داده بود تا «با تولید، انتشار و بازنشر محتوای کذب و خلاف قانون و دارای وصف مجرمانه» در برخی رسانه‌ها و فضای مجازی «قاطعانه» برخورد کنند.
«مرتضی مطیعی»، نماینده رهبر جمهوری اسلامی در استان سمنان نیز مدعی شد افرادی که در ماجرای کرمان به جمهوری اسلامی «تهمت زدند» و گفتند این اتفاق‌ها کار «نظام» بوده است، «پیروان شیطان» هستند.
در نهاد دانشگاه نیز دانشجویان و اساتیدی که در واکنش به انفجارهای کرمان پست انتقادی در رسانه‌های اجتماعی منتشر کردند، توسط سخنگو وزارت علوم، تحقیقات و فن‌آوری، به «اخراج از دانشگاه» تهدید شدند.
حقوق ما
«موسی برزین‌خلیفه‌لو»، حقوق‌دان و مشاور ایران‌وایر در امور حقوقی، در پاسخ به این پرسش که قوه‌قضاییه جمهوری اسلامی و نهادهای امنیتی بر چه اساسی کاربران را به‌اتهام «توهین به کشته‌شدگان کرمان» بازداشت یا تحت تعقیب قرار می‌دهند، می‌گوید: «آنچه به‌عنوان توهین در قوانین آمده، باید به‌صورت مشخص فردی خاص یا گروهی خاص را در بر بگیرد و صراحتا با الفاظ رکیک و فحش استفاده شده باشد. همچنین فرد باید عمدی هم داشته باشد. اینکه شهروندان از عبارتی مثل ساندیس‌خور یا کتلت استفاده می‌کنند، در تعاریف حقوق کیفری، ناسزا و توهین عرفی محسوب نمی‌شوند.»
به گفته این حقوق‌دان، اتهام برخی کاربران این بوده که عملکرد حاکمیت در حفظ امنیت را زیر سوال برده و گفته‌اند شماری از شهروندان کم برخوردار و فقیر را برای «غذا و شیرینی» پخش کردن به محل برده و نهادهای امنیتی این اظهارنظر را مصداق «تبلیغ علیه نظام» در نظر گرفته‌اند.
موسی برزین خلیفه در ادامه این توضیح تاکید می‌کند: «این اتهام هم نادرست است. تبلیغ علیه نظام باید علیه مبانی باشد. این موضوع کاملا امنیتی است. قاسم سلیمانی و سپاه خط قرمزهای نظام است و در واقع از ابزارهای قوه‌قضاییه برای سرکوب شهروندان استفاده می‌شود که به هیچ قیمتی از خط قرمزهای حاکمیت عبور نکنند.»