در هفته ای که گذشت؛ نگاهی به گزارشات محیط زیستی در ایران

خبرگزاری هرانا – حق بر محیط زیست و مبانی فلسفی آن، از قواعد حقوق بشر و حقوق طبیعی نشأت گرفته شده است. ابتدایی ترین حق طبیعی انسان در این کره خاکی، «حق حیات» است. اما طی دهه های اخیر به دلیل استفاده بی رویه از منابع طبیعی، عدم نظارت و توجه به مباحث زیست محیطی و الگوهای صحیح، محیط زیست طبیعی به شدت دچار صدماتی شده است. گزارش پیش رو حاصل ثبت ۵۰ واقعه محیط زیستی ایران است که در هفته اخیر منتشر و به هدف آگاهی سازی گردآوری شده است.

حیات وحش

حیات‌ وحش به کلیه جانداران از قبیل پستانداران، پرندگان، خزندگان و دوزیستان و تمام گیاهانی گفته می‌شود که به صورت وحشی و طبیعی بدون دخالت یا کمک انسان بر روی کره زمین زندگی کرده و آب و خوراک خود را خود تأمین می‌کند. اما دخالت و تصرف انسان در زیستگاه های طبیعی و مصرف بی‌رویه منابع طبیعی بسیاری از گونه های حیاط وحش را در معرض انقراض قرار داده است.

مدیرکل حفاظت محیط زیست کهگیلویه و بویراحمد گفت: لاشه یک قلاده خرس قهوه‌ای چهار ساله شکار شده در مناطق آزاد شهرستان چرام از توابع جنوب استان کشف شد. با بررسی بالینی لاشه آثار شلیک گلوله بر روی بدن این حیوان مشخص شد که خرس براثر شلیک مستقیم اسلحه گلوله زنی تلف شده است .

همچنین رئیس اداره حفاظت از محیط زیست شهرستان اردکان از تلف شدن یک راس جبیر که از گونه‌های حمایت شده به حساب می‌آید در تصادف با خودرو خبر داد.

بازداشت و محکومیت متخلفان محیط زیستی

یکی از موضوعات مورد بحث محیط زیست مسئله حمایت از منابع طبیعی بوده و از سوی دیگر، حفاظت از جنگل‌ها، حیات وحش و جلوگیری از قاچاق چوب، شکار و صید بی رویه به عنوان بخشی از مقوله حفاظت از منابع طبیعی، و در نهایت حفظ محیط زیست تلقی می‌شود. بسیاری از حیوانات، به دلیل شکار غیرقانونی در معرض خطر قرار دارند.

طی یک هفته اخیر با تلاش محیط بانان و جنگل بانان، بیش از بیست و چهار تن چوب در استان های مازندران، آذربایجان غربی، اردبیل، گیلان و چهار محال و بختیاری ضبط و در این راستا نه نفر بازداشت شدند. همچنین طی این مدت بیش از سی و شش شکارچی غیرمجاز در استان های آذربایجان غربی، لرستان، خراسان رضوی، اصفهان، اردبیل، کهگیلویه و بویراحمد، آذربایجان شرقی، همدان، کرمانشاه، فارس، ایلام، یزد و قزوین بازداشت و به مراجع قضایی معرفی شدند.

در این راستا فرمانده یگان حفاظ محیط‌ زیست استان زنجان گفت: طی ۹ ماهه اول امسال ۱۸۹ فقره تخلف زیست محیطی در استان به وقوع پیوسته است که در این ارتباط ۲۲۵ متخلف دستگیر و به مراجع قضایی استان معرفی شدند.

همچنین از ابتدای سال تاکنون ۳۰۰ متخلف شکار و صید غیرمجاز در استان گیلان، ۲۴۵ شکارچی و صیاد متخلف در استان کردستان، ۷۱۸ متخلف در استان لرستان، ۹۶ متخلف در استان هرمزگان و ۸۲ شکارچی غیرمجاز خراسان جنوبی بازداشت شدند.

از سوی دیگر رییس اداره حفاظت محیط زیست اشنویه گفت: امسال ۷۰ مختلف صید و شکار با تلاش یگان حفاظت در حوزه استحفاظی این شهرستان شناسایی و دستگیر شده اند.

رئیس اداره حفاظت محیط‌ زیست جغتای نیز از بازداشت ۱۵ متخلف شکار در قالب پنج گروه طی دو ماه گذشته در زیستگاه‌های این شهرستان خبر داد.

دو شکارچی غیر مجاز توسط دادگاه عمومی بخش موسیان و دشت عباس به ساخت چهار باب آبشخور در مناطق دارای تنش آبی شهرستان دهلران محکوم شدند.

رییس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان نهاوند گفت: فردی که اقدام به شکار لاک پشت و جوجه تیغی کرده بود با حکم قاضی به تحمل بیش از چهار ماه حبس و پرداخت جریمه نقدی محکوم شد.

همچنین یک قاچاقچی چوب در مهاباد به پرداخت جزای نقدی محکوم شد.

حق تنفس و هوای پاک

براساس گزارش‌ها، سالانه تعداد پرشماری از شهروندان بر اثر آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند. این مشکل علتی جز سو مدیریت و عدم توجه به کنوانسیون‌ها و قراردادهای بین‌المللی در این زمینه ندارد.

طی هفته ای که گذشت شاخص کیفی هوا در شهرهای اصفهان ۱۶۸، مشهد ۱۱۰، آبادان ۱۵۳، اهواز ۱۷۰، شادگان ۱۵۵، شوشتر ۱۳۹، اراک ۱۳۳، شاهرود ۱۶۲، تهران ۱۶۲، تبریز ۱۳۵، ماهشهر ۱۵۵، سوسنگرد ۱۶۱، کارون ۱۳۰، هندیجان ۱۵۹، اندیمشک ۱۰۳، بهبهان ۱۲۸، ماهشهر ۱۴۸، قصرشیرین ۱۲۲، زیرکوه ۱۲۳ و سرخس ۵۰۰ ناسالم برای گروه های حساس، ناسالم برای تمام گروه ها، بسیار ناسالم و یا خطرناک اعلام شد.

گفتنی است، از مدتی قبل مازوت سوزی نیروگاه شازند آغاز شده است. نیروگاه شازند شبانه‌ روز ۴ میلیون لیتر مازوت می‌سوزاند که سهم قابل توجهی در آلودگی هوای اراک دارد.

شاخص کیفی هوا از صفر تا ۵۰ هوای پاک، ۵۱ تا ۱۰۰ هوای سالم، ۱۰۱ تا ۱۵۰ ناسالم برای گروه‌های حساس، ۱۵۱ تا ۲۰۰ ناسالم برای عموم، ۲۰۱ تا ۳۰۰ بسیار ناسالم و ۳۰۱ تا ۵۰۰ خطرناک است.

شاخص کیفی هوا ( Air Quality Index ) معیاری است که غلظت ترکیبات مختلف آلاینده موجود در هوا نظیر مونوکسید کربن، دی اکسید گوگرد، ترکیبات نیتروژن دار، اوزون و ذرات معلق ( ذرات کوچک‌تر از ۱۰ میکرومتر و ذرات کوچک‌تر از ۲.۵ میکرومتر) را که دارای حدود مجاز متفاوت با واحدهای مختلف است به یک عدد بدون واحد تبدیل می‌کند و وضعیت آلودگی هوا را نمایش می‌دهد.

به طور کلی جنگل‌ها در نتیجه عمل کربن گیری مرتباً گاز کربنیک هوا را که در اثر تنفس موجودات زنده و فعل و انفعالات شیمیایی و آلودگی های محیط زیست وارد هوا می‌شود جذب کرده و گاز اکسیژن را پس می‌دهد. از این رو باید مورد توجه ویژه ای قرار گیرند.

طی هفته گذشته شش هکتار از اراضی جنگلی سراوان رشت، یازده هکتار از عرصه های جنگلی شهرستان نور، دو هکتار از مناطق حفاظت شده ارسباران و بخشی از جنگلهای شهرستان ساری دچار حریق شدند.

فرمانده یگان حفاظت اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری مازندران منطقه ساری در خصوص علل آتش سوزی این منطقه گفت: بررسی های اولیه نشان می دهد سهل انگاری شکارچیان غیرمجاز عامل اصلی بروز آتش سوزی است.

فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان از وقوع ۲۰ فقره حریق در عرصه‌های جنگلی این استان طی ۱۵ روز اخیر خبر داد و گفت: این حریق‌ها به ۲۶ هزار مترمربع از اراضی جنگلی این استان شمالی خسارت وارد کرد.

از سوی دیگر، دستکم دو هکتار از نیزارهای تالاب دورگه سنگی نقده در آتش سوخت.

همچنین رئیس اداره حفاظت از محیط‌ زیست بروجرد از حریق در تالاب بیشه دالان خبر داد و گفت: حدود چهار هکتار از اراضی جنگلی تالاب بیشه دالان در حریق از بین رفت.

فقدان مدیریت بارش های حداقلی؛ خشکسالی و از بین رفتن منابع آبی

خشک‌سالی می‌تواند باعث عدم توازن در میزان آب و در نتیجه آن کمبود آب، نابودی گیاهان، کاهش عمق آب‌های سطحی و خاک مرطوب شود. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که تبخیر سطحی و تبخیر آب از گیاهان از حد معمول در مدت معین بیشتر شود. عدم مدیریت صحیح منابع آبی در کشور، اثرات جبران ناپذیر این مهم را عمیقتر میکند.

مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب مشهد گفت: طبق پیش بینی های انجام شده با تداوم خشکسالی های پیاپی، این کلان شهر در تابستان سال ۱۴۰۳ با کسری ۴۰ درصدی آب مواجه خواهد شد.

از سوی دیگر میزان بارش‌ها از ابتدای مهر ۱۴۰۲تا ۱۵ دی ماه نسبت به دوره بلندمدت ۴۰ درصد کاهش داشته، اما میزان خروجی آب از سدها ۲۱ درصد افزایش یافته است که همین امر و منفی شدن آب ورودی به سدها سبب کاهش حجم آب ۱۳ سد مهم و بزرگ کشور شده است.

از دیگر اخبار مرتبط با محیط زیست می توان به پلمب ۱۵ کوره غیرمجاز تولید ذغال در خمینی‌شهر اشاره کرد.