خبرگزاری هرانا – حق بر محیط زیست و مبانی فلسفی آن، از قواعد حقوق بشر و حقوق طبیعی نشأت گرفته شده است. ابتدایی ترین حق طبیعی انسان در این کره خاکی، «حق حیات» است. اما طی دهه های اخیر به دلیل استفاده بی رویه از منابع طبیعی، عدم نظارت و توجه به مباحث زیست محیطی و الگوهای صحیح، محیط زیست طبیعی به شدت دچار صدماتی شده است. گزارش پیش رو حاصل ثبت ۳۹ واقعه محیط زیستی ایران است که در هفته اخیر منتشر و به هدف آگاهی سازی گردآوری شده است.
به گزارش خبرگزاری هرانا، ارگان خبری مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران، در هفته ای که گذشت ۳۴ شکارچی غیرمجاز و قاچاقچی چوب بازداشت و به مراجع قضائی معرفی شدند. از سوی دیگر شاخص کیفی هوا دستکم در ۲۱ شهر ناسالم و خطرناک اعلام شد. از دیگر اخبار مرتبط با محیط زیست میتوان به تداوم خشکسالی در مناطق مختلف اشاره کرد؛ در گزارش پیش رو به برخی از آنها پرداخته شده است.
آسیب رسانی به جنبه های مختلف محیط زیست در ایران کماکان ادامه دارد. از طرفی شهروندانی وجود دارند که به دلیل عدم آموزش یا نیازهای مالی دست به تخریب و آسیب رسانی به محیط زیست می زنند و از سوی دیگر نهادهای متولی در تلاش هستند تا از حجم این آسیب ها بکاهند، هر چند این تلاش ها قابل تقدیر است اما به نظر نمی آید میزان آن با شرایط محیط زیستی ایران تطبیق داشته باشد.
حیات وحش
حیات وحش به کلیه جانداران از قبیل پستانداران، پرندگان، خزندگان و دوزیستان و تمام گیاهانی گفته می‌شود که به صورت وحشی و طبیعی بدون دخالت یا کمک انسان بر روی کره زمین زندگی کرده و آب و خوراک خود را خود تأمین میکند. اما دخالت و تصرف انسان در زیستگاه های طبیعی و مصرف بی‌رویه منابع طبیعی بسیاری از گونه های حیاط وحش را در معرض انقراض قرار داده است.
در هفته ای که گذشت، رییس اداره حفاظت محیط زیست سبزوار از بازداشت یک شکارچی غیرمجاز که اقدام به شکار ۲ راس آهو در یکی از روستاهای این شهرستان کرده بود خبر داد.
افزون بر این، به گزارش همشهری آنلاین، فردی اقدام به کشتن یک قلاده خرس قهوه‌ای کرده و تصاویر آن را در فضای مجازی منتشر کرده است. در این گزارش به مکان وقوع این حادثه اشاره ای نشده است.
بازداشت و محکومیت متخلفان محیط زیستی
یکی از موضوعات مورد بحث محیط زیست مسئله حمایت از منابع طبیعی بوده و از سوی دیگر، حفاظت از جنگل‌ها، حیات وحش و جلوگیری از قاچاق چوب، شکار و صید بی رویه به عنوان بخشی از مقوله حفاظت از منابع طبیعی، و در نهایت حفظ محیط زیست تلقی می‌شود. بسیاری از حیوانات، به دلیل شکار غیرقانونی در معرض خطر قرار دارند.
طی یک هفته اخیر با تلاش محیط بانان و جنگل بانان، دستکم ۶۹ تن چوب قاچاق در استان های آذربایجان غربی، لرستان، چهارمحال و بختیاری، مازندران، اصفهان و کرمانشاه ضبط و در این راستا چهارده متهم بازداشت شدند. همچنین طی این مدت دستکم ۲۰ شکارچی غیرمجاز در استان های آذربایجان غربی، قزوین، خراسان رضوی، اصفهان، فارس و تهران بازداشت و به مراجع قضایی معرفی شدند.
مدیرکل حفاظت محیط زیست لرستان گفت: در هنگام دستگیری شکارچیان در منطقه حفاظت شده، یک قبضه اسلحه شکاری به همراه دو لاشه گراز، مقادیری فشنگ و سایر ادوان شکار ضبط و با تشکیل پرونده به مقام قضایی ارجاع داده شدند.
به گفته وی: از ابتدای سال جاری تا پایان آذرماه ۲۴۵ متخلف شکار و صید در استان دستگیر و تحویل مقامات قضایی شده اند.
افزون بر این، رییس اداره حفاظت محیط زیست گناباد از کشف تاکسیدرمی سه راس آهوی ایرانی، یک راس قوچ “اوریال” و یک راس “پازن”، یک بهله عقاب طلایی، لاشه یک بهله “بالابان” و پوست یک حلقه مار افعی از منزل یک متهم در این شهرستان خبر داد. به گفته وی متهم با تشکیل پرونده به مقام قضایی ارجاع داده شد.
علاوه بر این، رییس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان لامرد گفت: با تلاش محیط بانان دو قبضه سلاح غیر مجاز سیمینوف و یک لاشه شکار میش وحشی آبستن از شکارچیان در این شهرستان کشف و ضبط شد. به گفته وی شکارچیان با تشکیل پرونده به مقام قضایی ارجاع داده شدند.
حق تنفس و هوای پاک
براساس گزارش‌ها، سالانه تعداد پرشماری از شهروندان بر اثر آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند. این مشکل علتی جز سو مدیریت و عدم توجه به کنوانسیون‌ها و قراردادهای بین‌المللی در این زمینه ندارد.
طی هفته ای که گذشت شاخص کیفی هوا در شهرهای مشهد ۱۱۲، سمنان ۱۱۳، تهران ۱۲۵، قروین ۱۲۳، ماهشهر ۱۶۱، سوسنگرد ۱۶۷، اصفهان ۱۳۱، مشهد ۱۲۸، اراک ۱۴۷، شوشتر ۱۶۲، هندیجان ۱۷۴، بجنورد ۱۰۵ و نهبندان ۱۱۰ ناسالم برای گروه های حساس، ناسالم برای تمام گروه ها، بسیار ناسالم و یا خطرناک اعلام شد.
از سوی دیگر در هفته ای که گذشت، شاخص کیفی هوا در شهرهای کارون، بیرجند، سرایان، شوش و اهواز ۵۰۰ و در شهرهای خرمشهر ۳۹۸، آبادان ۳۴۹ و شادگان ۳۳۹ در وضعیت خطرناک قرار گرفت.
افزون بر این، دبیر کارگروه اضطرار آلودگی هوای استان خوزستان روز چهارشنبه بیست و هفتم دی ماه، از تعطیلی مدارس در شهرهای اهواز، کارون، شوش به دلیل قرار گرفتن هوای این شهرها در وضعیت خطرناک خبر داد.
علاوه بر این، رئیس اداره امور آزمایشگاه های اداره کل محیط زیست استان مرکزی گفت: شمار روزهای ناسالم در شهر اراک از ابتدای سال تاکنون ۱۱۹ روز بوده است.
لازم به ذکر است، طی هفته های اخیر نیز جمعی از شهروندان ساکن شهرستان اراک، در اعتراض به استفاده از سوخت مازوت در نیروگاه شازند و آلودگی هوا در این شهر طی چند مرتبه، دست به تجمع و راهپیمایی زدند.
شاخص کیفی هوا از صفر تا ۵۰ هوای پاک، ۵۱ تا ۱۰۰ هوای سالم، ۱۰۱ تا ۱۵۰ ناسالم برای گروه‌های حساس، ۱۵۱ تا ۲۰۰ ناسالم برای عموم، ۲۰۱ تا ۳۰۰ بسیار ناسالم و ۳۰۱ تا ۵۰۰ خطرناک است.
شاخص کیفی هوا ( Air Quality Index ) معیاری است که غلظت ترکیبات مختلف آلاینده موجود در هوا نظیر مونوکسید کربن، دی اکسید گوگرد، ترکیبات نیتروژن دار، اوزون و ذرات معلق ( ذرات کوچک‌تر از ۱۰ میکرومتر و ذرات کوچک‌تر از ۲.۵ میکرومتر) را که دارای حدود مجاز متفاوت با واحدهای مختلف است به یک عدد بدون واحد تبدیل میکند و وضعیت آلودگی هوا را نمایش می‌دهد.
فقدان مدیریت بارش های حداقلی؛ خشکسالی و از بین رفتن منابع آبی
خشکسالی می‌تواند باعث عدم توازن در میزان آب و در نتیجه آن کمبود آب، نابودی گیاهان، کاهش عمق آب‌های سطحی و خاک مرطوب شود. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که تبخیر سطحی و تبخیر آب از گیاهان از حد معمول در مدت معین بیشتر شود. عدم مدیریت صحیح منابع آبی در کشور، اثرات جبران ناپذیر این مهم را عمیقتر میکند.
در هفته ای که گذشت، داریوش مختاری، کارشناس حوزه آب با هشدار نسبت به نابودی آبخوان‌ها و منابع آبی گفت: در حال حاضر به طور خوشبینانه ۴۰ درصد آسیبی که به جغرافیای ایران وارد شده قابل بازگشت نیست. ما برای اهدافی کوتاه و گذرا هم رودخانه‌ها را خشکاندیم و ناچار شدیم چاه‌ها را عمیقتر حفر کنیم. در نتیجه انبوهی از سیاست های نادرست کاری با آبخوان ها کردیم که امروز شاهد فرونشست در اکثر دشت های کشور از جمله اصفهان و مرودشت هستیم.
به گزارش برخی از منابع رسمی، در حال حاضر دستکم ۱۳ سد مهم کشور درصد پرشدگی زیر ۲۰ درصد دارند؛ در واقع بیش از ۸۰ درصد ظرفیت مخازن این سد‌ها خالی است.
افزون بر این، معاون توسعه و پیش‌بینی هواشناسی استان گلستان به خشکسالی شدید این استان در سه سال متوالی اشاره کرد و گفت: گلستان از مهر ماه سال ۱۳۹۹ تا مهر ماه سال جاری گرفتار خشکسالی متوالی و شدید بوده است. از طرفی در ۱۵ سال گذشته نیز این استان در اکثر سال‌ها گرفتار خشکسالی بوده است.
علاوه بر این، مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان تهران گفت: این استان چهارمین سال خشکسالی را پشت سر می‌گذارد و حجم مخازن سدهای آن نیز به ۴۰۲ میلیون مترمکعب کاهش یافته است.
از سوی دیگر،مدیر عامل شرکت آب و فاضلاب مشهد اعلام کرد: خشکسالی های مداوم و کاهش بارندگی در سال های اخیر منجر به افت شدید منابع آبی شهرستان مشهد شده و هم اکنون ذخایر آبی این شهر بسیار محدود است.
بحران پسماند و آلاینده های محیط زیستی
به گزارش ایسنا، “کَشَف‌رود” که از رودهای باستانی خراسان است، به‌دلایلی چون ساخت و سازهای غیراصولی، سدهای متعدد، خشکسالی و برداشت بی‌رویه خشک شده است. با این حال، بخشی از کشف‌رود به محل تخلیۀ فاضلاب‌های شهری، بیمارستانی و صنعتی مشهد تبدیل شده و وضعیت آن را بحرانی کرده است.
در این گزارش آمده است، روزانه ۳۰۰ تانکر فاضلاب در کشف رود تخلیه می‌شود که دو سوم آن فاضلاب بیمارستانی است. طی بیست سال اخیر، پساب های شیمیایی باعث آلودگی سطح گسترده‌ای از زمین های منطقه شده و پمپاژ آب به زمین های کشاورزی از داخل آب های آلوده رودخانه نیز همچنان ادامه دارد.
از سوی دیگر، مدیر کل دفتر مدیریت پسماند سازمان حفاظت محیط زیست گفت: روزانه ۵۶ هزار تن پلاستیک در کشورمان تولید می‌شود که آسیب بسیار گسترده ای را به طبیعت وارد میکند. به گفته وی، ۷۰ درصد آن پسماند تر و ۳۰ درصد باقی مانده پسماندهای خشک هستند.
علاوه بر این، رئیس حفاظت محیط زیست شهرستان کاشان گفت: سه مورد پلمب صنایع آلاینده صورت گرفت و ۲ واحد صنعتی به صورت دائمی تعطیل شد. همچنین پس از صدور ۱۶۱ اخطاریه زیست محیطی برای صنایع آلاینده، ۳۴ پرونده نیز برای متخلفان تشکیل شده است.
افزون بر این، استاندار آذربایجان غربی با بیان اینکه دفن زباله از نظر زیست محیطی مشکل داشته و به خاک و آب های زیرزمینی آسیب جدی وارد میکند گفت: روزانه بیش از ۲ هزار تن زباله در آذربایجان غربی تولید شده که از این مقدار ۶۵۰ تن زباله سهم شهرستان ارومیه است. ساماندهی موضوع پسماند به ویژه در ارومیه ضروری بوده و بی تفاوتی نهاد های مسئول ترک فعل محسوب می‌شود.