خبرگزاری هرانا – حق بر محیط زیست و مبانی فلسفی آن، از قواعد حقوق بشر و حقوق طبیعی نشأت گرفته شده است. ابتدایی ترین حق طبیعی انسان در این کره خاکی، «حق حیات» است. اما طی دهه های اخیر به دلیل استفاده بی رویه از منابع طبیعی، عدم نظارت و توجه به مباحث زیست محیطی و الگوهای صحیح، محیط زیست طبیعی به شدت دچار صدماتی شده است. گزارش پیش رو حاصل ثبت ۴۶ واقعه محیط زیستی ایران است که در هفته اخیر منتشر و به هدف آگاهی سازی گردآوری شده است.
به گزارش خبرگزاری هرانا، ارگان خبری مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران، در هفته ای که گذشت دستکم ۸۰ شکارچی غیرمجاز و قاچاقچی چوب بازداشت و به مراجع قضائی معرفی شدند. از سوی دیگر شاخص کیفی هوا در ۱۹ شهر ناسالم و خطرناک اعلام شد. همچنین بر اساس گزارشات منتشر شده امسال ایران وارد چهارمین سال خشکسالی شده است. از سوی دیگر طی هفته گذشته بیش از یک هکتار جنگل در سه استان طعمه حریق شدند. از دیگر اخبار مرتبط با محیط زیست میتوان به تداوم خشکسالی و فرونشست در مناطق مختلف اشاره کرد؛ در گزارش پیش رو به برخی از آنها پرداخته شده است.
آسیب رسانی به جنبه های مختلف محیط زیست در ایران کماکان ادامه دارد. از طرفی شهروندانی وجود دارند که به دلیل عدم آموزش یا نیازهای مالی دست به تخریب و آسیب رسانی به محیط زیست می زنند و از سوی دیگر نهادهای متولی در تلاش هستند تا از حجم این آسیب ها بکاهند، هر چند این تلاش ها قابل تقدیر است اما به نظر نمی آید میزان آن با شرایط محیط زیستی ایران تطبیق داشته باشد.
حیات وحش
حیات وحش به کلیه جانداران از قبیل پستانداران، پرندگان، خزندگان و دوزیستان و تمام گیاهانی گفته میشود که به صورت وحشی و طبیعی بدون دخالت یا کمک انسان بر روی کره زمین زندگی کرده و آب و خوراک خود را خود تأمین میکند. اما دخالت و تصرف انسان در زیستگاه های طبیعی و مصرف بی‌رویه منابع طبیعی بسیاری از گونه های حیاط وحش را در معرض انقراض قرار داده است.
در هفته ای که گذشت، تصویری از وضعیت بغرنج یک شیر در باغ وحش مشهد منتشر شد که با واکنش های متعدد کاربران شبکه های اجتماعی همراه بود.
بازداشت و محکومیت متخلفان محیط زیستی
یکی از موضوعات مورد بحث محیط زیست مسئله حمایت از منابع طبیعی بوده و از سوی دیگر، حفاظت از جنگل‌ها، حیات وحش و جلوگیری از قاچاق چوب، شکار و صید بی رویه به عنوان بخشی از مقوله حفاظت از منابع طبیعی، و در نهایت حفظ محیط زیست تلقی میشود. بسیاری از حیوانات، به دلیل شکار غیرقانونی در معرض خطر قرار دارند.
طی یک هفته اخیر با تلاش محیط بانان و جنگل بانان، دستکم ۱۹ تن چوب قاچاق در استان های چهارمحال و بختیاری، گیلان، مازندران و همدان ضبط و در این راستا ۶ متهم بازداشت شدند. همچنین طی این مدت دستکم ۷۴ شکارچی غیرمجاز در استان های هرمزگان، البرز، اردبیل، کرمانشاه، آذربایجان غربی، مازندران، ایلام، خراسان شمالی، لرستان و تهران بازداشت و به مراجع قضایی معرفی شدند.
افزون بر این رییس اداره حفاظت محیط زیست نقده گفت: ۷۰۰ متر تور ماهیگیری و ۴۰ قطعه ماهی صید شده از متخلفان در رودخانه گدار این شهرستان کشف و ضبط شد.
حق تنفس و هوای پاک
براساس گزارش‌ها، سالانه تعداد پرشماری از شهروندان بر اثر آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند. این مشکل علتی جز سو مدیریت و عدم توجه به کنوانسیون‌ها و قراردادهای بین‌المللی در این زمینه ندارد.
طی هفته ای که گذشت شاخص کیفی هوا در شهرهای قزوین ۱۵۶، مشهد ۱۰۵، تهران ۱۲۹، شادگان ۱۶۱، خرمشهر ۱۵۸، ماهشهر ۱۵۴، دشت آزادگان ۱۵۴، اندمیشک ۱۵۷، اهواز ۱۶۰، آبادان ۱۴۲، دزفول ۱۱۵، تبریز ۱۲۲، مسجد سلیمان ۱۵۲، شاهرود ۱۱۸، اصفهان ۱۲۴، کوت عبدالله ۲۹۱، رامهرمز ۱۱۱، سوسنگرد ۱۲۲ و هندیجان ۱۴۱، برای گروه های حساس، ناسالم برای تمام گروه ها، بسیار ناسالم و یا خطرناک اعلام شد.
از سوی دیگر رئیس اداره محیط زیست، سلامت و ایمنی شهرداری مشهد گفت: از ابتدای سال تاکنون شاخص کیفیت هوای شهر مشهد ۹۲ روز بیش از حد مجاز گزارش شده است، از این تعداد ۸۰ روز ناسالم برای گروه‌های حساس، ۹ روز ناسالم برای تمامی افراد و ۳ روز بسیار ناسالم است، این در حالی است که طی سال گذشته، ۷۳ روز ناسالم برای گروه‌های حساس و ۶ روز ناسالم برای تمامی افراد بوده است.
همچنین تهران از ابتدای سال ۱۰ روز هوای پاک، ۲۱۴ روز هوای قابل قبول، ۹۴ روز هوای ناسالم برای گروه‌های حساس جامعه و ۱۲ روز هوای ناسالم برای همه افراد داشته است.
شاخص کیفی هوا از صفر تا ۵۰ هوای پاک، ۵۱ تا ۱۰۰ هوای سالم، ۱۰۱ تا ۱۵۰ ناسالم برای گروه‌های حساس، ۱۵۱ تا ۲۰۰ ناسالم برای عموم، ۲۰۱ تا ۳۰۰ بسیار ناسالم و ۳۰۱ تا ۵۰۰ خطرناک است.
شاخص کیفی هوا ( Air Quality Index ) معیاری است که غلظت ترکیبات مختلف آلاینده موجود در هوا نظیر مونوکسید کربن، دی اکسید گوگرد، ترکیبات نیتروژن دار، اوزون و ذرات معلق ( ذرات کوچک‌تر از ۱۰ میکرومتر و ذرات کوچک‌تر از ۲.۵ میکرومتر) را که دارای حدود مجاز متفاوت با واحدهای مختلف است به یک عدد بدون واحد تبدیل میکند و وضعیت آلودگی هوا را نمایش می‌دهد.
به طور کلی جنگل‌ها در نتیجه عمل کربن گیری مرتباً گاز کربنیک هوا را که در اثر تنفس موجودات زنده و فعل و انفعالات شیمیایی و آلودگی های محیط زیست وارد هوا میشود جذب کرده و گاز اکسیژن را پس می‌دهد. از این رو باید مورد توجه ویژه ای قرار گیرند.
طی هفته گذشته، بیش از یک هکتار از جنگل های استان های چهارمحال و بختیاری، گیلان و مازندران طعمه حریق شدند.
فقدان مدیریت بارش های حداقلی؛ خشکسالی و از بین رفتن منابع آبی
خشکسالی میتواند باعث عدم توازن در میزان آب و در نتیجه آن کمبود آب، نابودی گیاهان، کاهش عمق آب‌های سطحی و خاک مرطوب شود. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که تبخیر سطحی و تبخیر آب از گیاهان از حد معمول در مدت معین بیشتر شود. عدم مدیریت صحیح منابع آبی در کشور، اثرات جبران ناپذیر این مهم را عمیقتر میکند.
طی هفته گذشته خبرگزاری ایرنا خبر داد: میزان ذخایر آبی سدهای تهران نسب به شرایط نرمال ۳۳۱ میلیون متر مکعب کسری دارند. همچنین وضعیت بارش‌های کشور از ابتدای سال آبی جاری تا ۲۰ بهمن در همسنجی با دوره بلندمدت ۵۴ ساله ۴۰ درصد کاهش دارد.
از سوی دیگر، احد وظیفه، رئیس مرکز ملی اقلیم و سرپرست بحران خشکسالی سازمان هواشناسی کشورگفت: ما در سال چهارم خشکسالی هستیم و اساسا اثرات سه سال گذشته هم همچنان پابرجاست. مردم در چند سال اخیر مجبور شده اند که از آب‌های زیرزمینی برای مصارف خانگی، کشاورزی و صنعت استفاده کنند.
ایلنا در گزارشی نوشت: در حالی که جنگل‌های هیرکانی از معدود عرصه‌های جنگلی در سراسر جهان محسوب می‌شوند که از دو عصر یخبندان جان سالم به در برده‌اند، نگرانی ای از سوی برخی کارشناسان و فعالان محیط زیست مطرح شده است که تداوم روند توسعه ناپایدار در شمال کشور موجب شود که طی ۵۰ سال آینده مساحت این جنگل‌ها حدود نصف مقدار کنونی شود.
از سوی دیگر مدیرعامل شرکت آب منطقه ای استان قزوین گفت: در دشت قزوین با توجه به آماری که از سال ۷۸ تا به امروز داریم سطح آب زیرزمینی حدود ۳۰ متر افت پیدا کرده است. همچنین مدیرکل مدیریت بحران استان قزوین با اشاره به فرونشست در دشت قزوین گفت: میزان فرونشست دشت قزوین سالانه ۱۷ سانتی‌متر است و قزوین به غیر از مناطق کوهستانی خود با پدیده فرونشست روبرو است.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان کرمانشاه بیان کرد: ۱۳ شهر از جمله کرمانشاه، جوانرود، هرسین، کنگاور و کرندغرب از شهرهای دارای تنش آبی در استان هستند.
در گزارشی دیگر در خصوص فرونشت زمین، رئیس مرکز زلزله نگاری و فرونشست مرکز تحقیقات راه مسکن و شهرسازی گفت: ۶ استان گلستان، کرمان، قم، البرز، تهران و همدان در معرض فرونشست ۲۰ سانتی متر قرار دارند.
همچنین مدیر امور منابع آب شهرستان‌های گرمسار و آرادان گفت: خشکسالی‌های متوالی و برداشت بی رویه و اضافه از ظرفیت در منطقه، خسارت جدی برای سفره‌های آب زیرزمینی داشته است، به طوری که سالانه ۷۵ سانتی‌متر در شهرستان های گرمسار و آرادان افت سفره‌های آب زیرزمینی ثبت شده که این میزان د ایوانکی یک و نیم متر گزارش شده است.
بحران پسماند و آلاینده های محیط زیستی
طی هفته گذشته، رویداد ۲۴ ویدئویی از وضعیت اسفناک مدیریت زباله در جزیره هرمز را منتشر کرد.
در ویدیوی مذکور به وضوح دیده میشود که زباله ها در حجم قابل توجهی در یک مکان روی یکدیگر انباشته شده که علاوه بر جلوه نامناسب بصری، نشان دهنده عدم مدیریت جمع آوری زباله از سوی نهادهای مربوطه است. همچنین شیرابه های تولید شده از این زباله ها میتواند بر سلامت ساکنین منطقه تاثیر بگذارد.