کارشناس مرمت بناهای تاریخی: تاکنون هیچیک از مسئولان ابرکوه درباره دلایل تخریب آثار تاریخی این شهرستان پاسخگو نبودهاند
گزارشها نشان میدهد که در ادامه تخریب سازمانیافته بافت و آثار تاریخی شهرستان ابرکوه در استان یزد، چندین بنا و خانه تاریخی با مجوز رئیس میراث فرهنگی این شهر تخریب شدهاند و کنشگران میراث فرهنگی از مسئولان قوه قضاییه در استان یزد خواستهاند که «هدف و انگیزه» تخریب آثار باستانی شهرستان ابرکوه و روستاهای مجاور آن را بررسی کنند.
بر مبنای گزارشهای محلی درباره ادامه عملیات تخریب آثار تاریخی و باستانی ایران طی چند ماه گذشته در شهرستان ابرکوه، چندین خانه تاریخی در محلههای صاحبالزمان، جهانستان، درب قلعه و نبادان تخریب شدهاند.
کانال تلگرامی میراث خبر به نقل از اهالی این مناطق نوشت خانههایی که اداره کل میراث فرهنگی مجوز و دستور تخریب آنها را صادر کرد، سالم بودند و برخی از آنها به دوستان و اقوام نزدیک سرپرست اداره میراث فرهنگی ابرکوه تعلق داشتند.
الهه ایروانی، کارشناس ارشد مرمت بناهای تاریخی، سرپرست کنونی اداره میراث فرهنگی ابرکوه را «عامل اصلی» تخریب آثار باستانی و تاریخی این شهرستان طی ماههای اخیر دانست و در یادداشتی نوشت شواهدی وجود دارد که نشان میدهد بخشی از ماموریت سرپرست اداره میراث فرهنگی ابرکوه «تخریب» بافت تاریخی ارزشمند و «تجاوز» به حریم و عرصه آثار تاریخی این شهرستان است.
به گفته این کارشناس، تاکنون هیچیک از مسئولان ابرکوه درباره دلایل تخریب آثار تاریخی این شهرستان پاسخگو نبودهاند. ضمن اینکه اسنادی وجود دارد که آشکار میکند دستور تخریب خانههای تاریخی را میراث فرهنگی صادر کرده است.
اداره میراث فرهنگی ابرکوه در حالی مجوز تخریب خانههای تاریخی این شهرستان را صادر کرد که طبق بخشنامههای سازمانی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایعدستی، ادارات میراث فرهنگی شهرستانها نمیتوانند مجوز تخریب صادر کنند و تصمیمگیری درباره این موارد بر عهده شورای فنی استان است.
شهر تاریخی ابرکوه یا به زبان محلی ابرقو را که در مسیر جاده ابریشم واقع بود، یکی از کهنترین شهرستانهای استان یزد میدانند که آثاری تاریخی از دوره ساسانیان در پیش از اسلام تا چند دوره تاریخی نزدیکتر یعنی پهلوی را در خود جای داده است.
ابرکوه در جنوب غربی شهرستان تفت در استان یزد واقع شده و از شمال به شهرستان اشکذر در استان یزد و شهرضا در استان اصفهان، از شرق به شهرستان خاتم یزد و از غرب و جنوب به شهرستان آباده در استان فارس محدود است.
در ماههای اخیر کنشگران میراث فرهنگی بارها درباره تخریب هدفمند آثار و بناهای تاریخی و باستانی این شهرستان ابراز نگرانی کردهند. اواخر بهمن تصاویری از گنبد تاریخی سیدون در محله نبادان این شهرستان بیرون آمد که نشان میداد یک لوستر ۱۵۰ کیلوگرمی از سقف آن آویزان کردهاند. نصب این لوستر سنگین با ادعای افزایش جذابیت بصری فشاری مضاعف به گنبد تاریخی سیدون وارد میکند و باعث تخریب تدریجی آن میشود. تصویر دیگری از همین بنای تاریخی نیز مرمت غیراصولی بخشی از دیوارهای کاشی آن را نشان میداد. گنبد سیدون در فهرست آثار ملی ایران ثبت است و قدمت آن به قرن ششم هجری میرسد.
مرداد امسال نیز تخریب خانههای تاریخی در محلههای درب قلعه، صفاییه و مسجد حاج سیدحیدر ابرکوه خبرساز شد. برخی از این خانهها کنار دستکندها و خندقهای باستانی قرار داشتند و قدمتشان به بیش از ۱۰۰ سال میرسید.
حدود دو ماه قبل از آن نیز عوامل اجرایی شهرداری ابرکوه به بهانه جدولبندی و خیابانکشی، عملیات تخریب کوشک تاریخی عزتآباد در این شهرستان را آغاز کردند. کوشک تاریخی عزتآباد اواخر دوران قاجار و اوایل دوران پهلوی ساخته شد. بر مبنای روایتهای محلی، این بنا را شخصی به نام سالارنظام بنا کرد تا رونق اقتصادی را برای شهرستان ابرکوه به ارمغان بیاورد. طبق دستور سالارنظام، کارگران و کشاورزانی که در این منطقه زندگی میکردند، در باغ و قلعه عزتآباد ساکن میشدند. این کوشک از جاذبههای تاریخی شهرستان ابرکوه است.
آذرماه سال جاری، پس از تخریب خانه تاریخی بصیریها در ابرکوه، شماری از فعالان میراث فرهنگی این شهرستان در نامهای خطاب به هادی زارعزاده، فرماندار این شهرستان، مسئولیت او در حفاظت از آثار باستانی و بافت تاریخی را گوشزد کردند و درباره تخریب هدفمند میراث تاریخی ایران ابرکوه هشدار دادند.
شهرستان ابرکوه بیش از ۴۵۰ اثر تاریخی غیرمنقول دارد که ۱۵۰ اثر آن به علاوه بافت تاریخی شهرستان در فهرست میراث ملی ایران ثبت است. با این حال، تنها اثر تاریخی ابرکوه که حریم مشخص دارد، گنبد عالی است. به گفته فعالان میراث فرهنگی، بیشتر روستاهای این شهرستان نیز با وجود آثاری چون قلعهها و خانههای تاریخی به حال خود رها شدهاند.