خبرگزاری هرانا – آنچه در پی می‌آید گزارش ماهانه و اجمالی از وضعیت حقوق بشر در ایران در دوره زمانی اسفند ماه ۱۴۰۲ است که به همت نهاد آمار، نشر و آثار مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران تهیه شده است، این گزارش، تصویری گسترده و تکان‌دهنده از نقض حقوق بشر در ابعاد مختلف ارائه می‌دهد. از اجرای حکم اعدام تا نقض آزادی‌های فردی و اجتماعی، از خشونت نظامی و قضایی تا مشکلات کارگری و اعتراضات، همگی نشان‌دهنده چالش‌های جدی در زمینه رعایت حقوق بشر در ایران هستند. این گزارش همچنین بر میزان بالای اعدام‌ها، بازداشت‌ها، و محکومیت‌های سنگین بر اساس اتهامات مختلف تاکید دارد و نشان می‌دهد که این رویدادها در سراسر کشور گسترده‌اند.
خلاصه اجرایی
در طول اسفند ۱۴۰۲، شاهد گستره‌ای از نقض‌های حقوق بشر در سراسر ایران بودیم. با ارزیابی‌های دقیق و گزارش‌های دریافتی، مجموعاً صدها مورد نقض حقوق بشر شناسایی و ثبت شده است که شامل نقض حقوق زندانیان، آزادی بیان، حق تحصیل، حقوق کودک، خشونت‌های خانگی، خشونت مبتنی بر جنسیت، بهداشت و محیط زیست، حقوق کار، و خشونت نظامی و قضایی می‌شود.
یافته‌های کلیدی این گزارش عبارت‌اند از:
⚫️ اجرای حکم اعدام در مواردی که فرآیندهای عدالتی منصفانه رعایت نشده است.
⚫️ سرکوب گسترده آزادی بیان و بازداشت‌های خودسرانه.
⚫️ نقض گسترده حق تحصیل از طریق تعلیق دانشجویان.
⚫️ خودکشی‌های ناشی از فشار و ناامیدی در بین کودکان و نوجوانان.
⚫️ افزایش نگران‌کننده قتل‌های ناموسی و خشونت علیه زنان.
⚫️ تداوم نقض حقوق کار و شرایط کاری ناعادلانه.
⚫️ استفاده بی‌رویه از زور توسط نیروهای انتظامی و امنیتی.
دوره گزارش‌دهی این گزارش ماه اسفند ۱۴۰۲ است و تعداد کل موارد نقض گزارش شده بیانگر یک وضعیت نگران‌کننده و فوریت برای توجه جامعه بین‌المللی و دولت ایران به این مسائل است.
مقدمه
هدف از تهیه و انتشار این گزارش، افزایش آگاهی و فراهم آوردن شواهد مستدل برای تاثیرگذاری بر سیاست‌گذاری‌ها و اقدامات ملی و بین‌المللی به منظور مقابله با نقض حقوق بشر در ایران است. مجموعه فعالان حقوق بشر بر این باور است که نظارت دقیق و مستمر بر وضعیت حقوق بشر و انتشار گزارش‌هایی از این دست، زمینه‌ساز ایجاد تغییر و پاسخگویی در برابر نقض‌های رخ داده است. از این رو، ما بر اهمیت اطلاع‌رسانی مستقل و دقیق تاکید داریم تا از طریق آگاهی‌بخشی و فشارهای بین‌المللی، شاهد بهبود وضعیت حقوق بشر در ایران باشیم.
تحلیل تفصیلی نقض بشر
حق حیات (اعدام)
تعریف اجمالی: حق اساسی هر فرد برای داشتن زندگی، بدون تهدید به مرگ به دست دیگران یا دولت است. این حق شامل حمایت از افراد در برابر اعمالی است که می‌تواند منجر به مرگ غیرقانونی شود، از جمله قتل عمد، مرگ‌های ناشی از نادیده گرفتن معیارهای ایمنی، و اعدام‌های بدون دادرسی منصفانه است.
گزارش تخلفات: هرانا در اسفند ۱۴۰۲، ۲۹ مورد گزارش را ثبت کرد که شامل ۱۷ اجرای حکم، ۱۲ مورد محکومیت و تایید حکم اعدام است. اسفند ماه با دستکم ۱۷ مورد اعدام همچنان بازگو کننده نقض حق حیات در دستگاه قضایی جمهوری اسلامی ایران است.
نمونه‌ها:
🔲 حکم یک زندانی که پیشتر به اتهام “اقدام علیه امنیت کشور از طریق تلاش برای انفجار در یک مجتمع وابسته به صنایع وزارت دفاع در اصفهان” به اعدام محکوم شده بود، به اجرا درآمد.
🔲 زنی در ارومیه بابت اتهام قتل کودک چهار ساله خود توسط دادگاه کیفری یک استان آذربایجان غربی به اعدام محکوم شد.
🔲 مردی در تهران که پیشتر از بابت اتهام قتل دو نفر در روستای سعید آباد از توابع پیشوا بازداشت شده بود، با حکم دادگاه کیفری تهران به دو بار اعدام محکوم شد.
🔲 متهم به قتل یک وکیل دادگستری در شاهرود که پیشتر توسط دادگاه کیفری سمنان به اعدام در ملاعام محکوم شده بود، در دیوان عالی کشور تایید شد
تأثیر: نقض حق حیات می‌تواند پیامدهای ویرانگری برای جامعه داشته باشد، از جمله ایجاد حس ناامنی و بی‌ثباتی. این نقض‌ها می‌توانند به فرهنگ خشونت دامن بزنند و اعتماد عمومی به دستگاه‌های حکومتی و قضایی را کاهش دهند. هنگامی که حق حیات تضمین نمی‌شود، افراد ممکن است در سایه هراس از بهره برداری از حقوق دیگر خود خودداری کنند.
آزادی اندیشه و بیان
آزادی بیان: حق ابراز آزادانه اندیشه و عقاید از طریق گفتار، نوشتار و سایر اشکال ارتباط بدون ترس از انتقام یا مجازات قانونی است.
گزارش تخلفات: هرانا در این ماه، ۱۰۲ مورد نقص آزادی بیان را ثبت کرد که شامل ۸۲ مورد بازداشت، صدور ۵۴۹ ماه حبس برای ۳۶ شهروند، ۲۲ مورد احضار به مراجع قضایی و محاکمه ۳۴ نفر است.
نمونه ها:
🔲 ساسان چمن آرا به سه ماه حبس و پرداخت بیست میلیون تومان جزای نقدی در حق صندوق دولت، شروین حاجی پور به سه سال و هشت ماه حبس، دو سال ممنوعیت خروج از کشور و دیگر مجازات ها محکوم شدند.
🔲 علی نورانی، فرزاد محمودپور و خبات ویسی جهت اجرای حکم حبس بازداشت و روانه زندان های اوین، نقده و مریوان شدند.
🔲 میلاد آرمون، علیرضا کفایی، امیرمحمد خوش‌اقبال، علیرضا برمرز پورناک، سید محمدمهدی حسینی، حسین نعمتی، مهدی ایمانی و نوید نجاران در شعبه پانزدهم دادگاه انقلاب تهران محاکمه شدند.
🔲 شماری از شهروندان در شهرستان خاش، در اعتراض به ممانعت نیروهای امنیتی از بازدید مولوی عبدالحمید از مناطق سیل زده و گروهی از معلولان با حضور در نمایشگاه مطبوعات در اعتراض به اجرای ماده بیست و هفتم قانون اساسی توسط دولت در تهران دست به تجمع زدند.
تاثیر: این نقض‌ها نه تنها صدای افراد را سرکوب می‌کند، بلکه فضایی از ترس ایجاد کرده و مانع از بحث‌های آزاد و انتقادی می‌شود که برای یک جامعه سالم ضروری است.
زندان
حقوق زندانیان: تضمین کرامت و حقوق اساسی افراد زندانی، از جمله دسترسی به درمان مناسب و عدالت. این شامل حمایت از زندانیان در برابر شکنجه، بی‌عدالتی و شرایط نامناسب نگهداری است.
گزارش تخلفات: هرانا در این ماه، ۱۰۹ مورد نقص حقوق را در بخش زندانیان ثبت کرد که شامل ۲۹ مورد بی خبری از سرنوشت بازداشت شده، ۸۱ مورد بلاتکلیفی، ۶ مورد خودکشی زندانی، ۱۷ مورد عدم دسترسی به وکیل، ۱۴ مورد عدم رسیدگی پزشکی و ۱۵ مورد مرخصی استعلاجی است.
نمونه ها:
🔲 مسیب رئیسی یگانه در زندان اوین، شاهین گله داری در زندان ارومیه و سهیل حق بین در زندان لاکان رشت دست به خودکشی زدند.
🔲 مرتضی پروین در زندان اوین، مصطفی رمضانی در زندان قزلحصار کرج و کامران قاسمی در زندان ارومیه دست به اعتصاب غذا زدند.
🔲 مصطفی تاجزاده، در زندان اوین و سجاد زارع در زندان عادل آباد شیراز به صورت تنبیهی به سلول انفرادی منتقل شدند.
🔲 وحید بنی عامریان در زندان اوین، یکتا فهندژ سعدی در زندان عادل آباد شیراز و محمد حسین سپهری در زندان وکیل آباد مشهد در بازداشت و بلاتکلیفی بسر میبرند.
تأثیر: نقض حقوق زندانیان می‌تواند به تضعیف حاکمیت قانون و اعتماد به نهادهای عدالت منجر شود. این نقض‌ها می‌توانند بر سلامت و بهبود زندانیان تأثیر منفی گذارده و چشم‌انداز بازگشت موفقیت‌آمیز آنها به جامعه را کاهش دهند.
اقلیت های ملی
حقوق اتنیک ها: حفاظت از اقلیت‌های قومی یا اتنیک ها در برابر تبعیض و ارتقاء حقوق برابر برای آنها. این شامل حفظ فرهنگ، زبان و هویت آنها است.
گزارش تخلفات: هرانا در این ماه، ۱۷ مورد نقص را در بخش اقلیت های ملی و مذهبی ثبت کرد که شامل بازداشت، محاکه و احضار است.
نمونه ها:
🔲 جلسه بازپرسی بهزاد خدابنده لو، فعال ترک (آذربایجانی) روز دوشنبه چهاردهم اسفندماه در شعبه سوم بازپرسی دادسرای عمومی و انقلاب میاندوآب برگزار شد. وی در پایان این جلسه با تودیع وثیقه آزاد شد.
🔲 جلال دهقانی، فعال ترک (آذربایجانی) با دریافت ابلاغیه ای به دادسرای عمومی و انقلاب شهرستان تبریز احضار شد.
تأثیر: تضعیف حقوق اقلیت‌های قومی یا اتنیک ها منجر به افزایش تنش‌ها و درگیری‌های اجتماعی می‌شود. نادیده گرفتن این حقوق می‌تواند به حاشیه‌رانی و تشدید نابرابری‌های اجتماعی منجر شود.
آزادی مذهب
حقوق اقلیت‌های مذهبی: تأمین آزادی مذهبی و حمایت از افراد برای پیروی از اعتقادات مذهبی خود بدون ترس از تبعیض یا آزار.
گزارش تخلفات: هرانا در این ماه، ۹ مورد نقص را در این بخش ثبت کرد که شامل ۱ مورد عدم تحویل پیکر، ۳ محکومیت، ۲۶ محاکمه، صدور ۱۹۲ ماه حبس و ۱ مورد تخریب قبور است.
نمونه ها:
🔲 پیکر اسفندیار غضنفری، شهروند بهایی در تهران برای برگزاری مراسم خاکسپاری به خانواده‌اش تحویل داده نشد.
🔲 انیسا فنائیان، شهروند بهائی، توسط دادگاه انقلاب سمنان به شانزده سال حبس، پرداخت جزای نقدی، محرومیت از حقوق اجتماعی و مصادره اموال محکوم شد.
🔲 جلسه دادگاه احمد نعیمی، جمال قدیرزاده، ایمان رشیدی، ویدا احراری، مژگان بصیری، شکوفه بصیری، کامیاب راعی و عارف نعیمی شهروندان بهائی در شعبه دو دادگاه انقلاب یزد برگزار شد.
🔲 در این ماه، قبور دستکم ۳۰ شهروند درگذشته بهائی در گورستان جمعی خاوران تهران به وسیله ادوات راهسازی تخریب شدند.
تأثیر: نقض حقوق اقلیت‌های مذهبی می‌تواند به ایجاد جدایی و دشمنی در جامعه منجر شود، باعث از بین رفتن تساهل و همزیستی می‌شود و زمینه‌ساز درگیری‌های مذهبی می‌گردد.
حق تحصیل
حق تحصیل: دسترسی برابر و فراگیر به آموزش با کیفیت برای همه افراد، بدون تبعیض. این حق همچنین شامل دسترسی به آموزش ابتدایی رایگان و اجباری است.
گزارش تخلفات: هرانا در این ماه، ۷ مورد نقص را در این بخش ثبت کرد که ۱۲ مورد تعلیق از تحصیل را شامل می شود.
نمونه ها:
🔲 در این ماه، ویدیویی از جشن فارغ التحصیلی دانشجویان دانشکده علوم ورزشی دانشگاه اصفهان در فضای مجازی منتشر شد. روابط عمومی این دانشگاه در واکنش به این ویدیو، اطلاعیه ای صادر کرد و از برخورد با دانشجویان حاضر در این ویدیو توسط کمیته انضباطی دانشگاه خبر داد.
🔲 سپهر راثی، دبیر کل انجمن و دانشجوی مقطع کارشناسی ارشد رشته مهندسی هوافضا در دانشگاه خواجه نصیر تهران به دو ترم منع موقت از تحصیل محکوم شد.
تأثیر: محرومیت از آموزش می‌تواند بر رشد اقتصادی و اجتماعی جامعه تأثیر منفی گذارد، فقر را تشدید کند و مانع از رسیدن افراد به پتانسیل کامل خود شود. آموزش نقش کلیدی در توسعه شهروندان آگاه و مسئول دارد.
حق کودک
حق سلامت و امنیت کودکان: اطمینان از حمایت و حفاظت کودکان از هرگونه آزار، بهره‌کشی و خطرات بهداشتی.
گزارش تخلفات: هرانا در این ماه، ۱۸ مورد نقص را در بخش حقوق کودک ثبت کرد که شامل ۳ مورد بازداشت، ۱ مورد قتل و ۲ مورد خودکشی است.
نمونه ها:
🔲 یک پسر سیزده ساله در بانه از طریق حلق آویز کردن اقدام به خودکشی کرد و به زندگی خود پایان داد.
🔲 در این ماه، متین رازیان، نوجوان هفده ساله در سقز و ماردین گاگشی، نوجوان پانزده ساله در پیرانشهر بازداشت شدند.
🔲 برخلاف تعهدات بین المللی ایران تحت عنوان الحاق به پیمان نامه حقوق کودک و بخش عدم به کارگیری کودکان در امور نظامی، ۱۲۶ تن از دانش آموزان مدارس شهر سردشت زیدون بهبهان و تعدادی از کودکان و نوجوانان شهرستان دهلران و دویست دانش آموز پسر شهرستان پاکدشت به اردوی موسوم به “راهیان نور” در مناطق عملیات جنوبی کشور اعزام شدند.
تأثیر: عدم تأمین سلامت و امنیت کودکان می‌تواند تأثیرات ماندگاری بر رشد و توسعه آنها داشته باشد، مانع از دستیابی به پتانسیل کامل آنها شود و به چرخه‌های فقر و بی‌عدالتی دامن بزند.
قتل های ناموسی
قتل‌های ناموسی: حفاظت از افراد، به ویژه زنان و دختران، در برابر خشونت و قتل به بهانه‌های ناموسی و حفظ حیثیت خانوادگی.
گزارش تخلفات: هرانا در این ماه ۴ مورد قتل زنان ناشی از خشونت خانگی یا قتل ناموس را ثبت کرد.
نمونه ها:
🔲 زنی به همراه فرزندش در تهران توسط همسرش به آتش کشیده شد و پس از انتقال به بیمارستان جان خود را از دست داد. متهم پس از این واقعه، اقدام به خودسوزی کرده و هم اکنون در بیمارستان بستری است.
🔲 مردی در کرمانشاه با استفاده از سلاح گرم همسر، مادر و برادر همسرش را به قتل رساند. متهم پس از این واقعه متواری شده است.
تأثیر: قتل‌های ناموسی نه تنها جان افراد را می‌گیرند بلکه نشان‌دهنده عمیق‌ترین سطوح تبعیض جنسیتی هستند، ترس و محدودیت‌های شدیدی بر زنان و دختران تحمیل می‌کنند و به نقض فراگیر حقوق بشر منجر می‌شوند.
خشونت خانگی
خشونت‌های خانگی: پیشگیری از خشونت در خانه و محافظت از قربانیان آن. شامل حمایت قانونی و اجتماعی برای زنان، کودکان و سایر اعضای آسیب‌پذیر خانواده است.
گزارش تخلفات: هرانا در این ماه ۳ مورد قتل زنان ناشی از خشونت خانگی را ثبت کرد.
نمونه ها:
🔲 مادری در خرم آباد کودک ده ساله خود را که دارای معلولیت جسمی و ذهنی بود به قتل رساند. متهم هم اکنون در بازداشت بسر میبرد.
🔲 یک زن در ارومیه توسط همسر سابق خود با استفاده از سلاح گرم به قتل رسید. وی از سالها قبل تحت خشونت خانگی توسط همسر سابقش بوده است.
تأثیر: خشونت خانگی می‌تواند پایه‌های اساسی خانواده و جامعه را تضعیف کند، باعث آسیب‌های جسمی و روانی بلندمدت بر قربانیان شود و الگوهای خشونت‌آمیز را برای نسل‌های آینده تکرار کند.
زنان
خشونت مبتنی بر جنسیت: خشونت علیه فرد به دلیل جنسیت او یا خشونت که عمدتاً بر افراد با جنسیت خاص تأثیر می‌گذارد.
گزارش تخلفات: علاوه بر نقض های سیستماتیک ناشی از وجود قوانین تبعیض آمیز، هرانا در این ماه، ۱۰ مورد نقص را در این بخش ثبت کرد که شامل ۳ مورد بازداشت زنان معترض، ۱ مورد احضار به دادگاه، ۲ مورد محکومیت به جزای نقدی و پلمپ ۲ محل کسب در رابطه با حجاب اجباری است.
نمونه ها:
🔲 اخیرا ویدیویی از درگیری یک روحانی با یک زن در یکی از درمانگاه های قم منتشر شد که نشان میداد این روحانی در حالی که زن مذکور نوزاد بیمار خود را در آغوش گرفته بود، مخفیانه از وی با تلفن همراه خود تصویربرداری کرده است. اقدامی که اعتراض زن حاضر در صحنه را به همراه داشت.
🔲 ماهور احمدی، بازیگر و دختر احمدرضا احمدی، شاعر ایرانی اعلام کرد که به اتهام حضور زنان در معابر و انظار عمومی بدون رعایت حجاب شرعی در مراسم خاکسپاری پدرش، توسط شعبه ۱۰۹۹ دادگاه کیفری دو تهران به جزای نقدی بدل از ده روز حبس تعزیری محکوم شده که نهایتا با پرداخت جریمه نقدی پرونده مختومه شده است.
🔲 تسنیم، خبرگزاری نزدیک به نهادهای امنیتی از بازداشت دو زن در تهران به دلیل انتشار ویدیویی با محتوای رقص در یکی از خیابان های این شهر خبر داد.
🔲 در ضمن، مدیر بازرسی و نظارت بر اصناف خراسان رضوی از پلمب یک فروشگاه لباس زیر زنانه در مشهد به دلیل آنچه “تبلیغات هنجار شکنانه و استفاده از فروشنده مرد” عنوان کرد، خبر داد.
تأثیر: این نقض می‌تواند منجر به آزار و اذیت فیزیکی، جنسی، روانی یا رنج، از جمله تهدید، اجبار و محرومیت خودسرانه از آزادی، چه در ملاء عام و چه در زندگی خصوصی شود. این امر نابرابری جنسیتی را تداوم می‌بخشد، مانع توسعه می‌شود و می‌تواند منجر به آسیب‌های جسمی و روانی بلندمدت شود.
بهداشت و محیط زیست
بهداشت و محیط زیست: در معرض قرار دادن ناعادلانه جوامع در برابر خطرات زیست‌محیطی و انکار حق دسترسی به منابع طبیعی، اغلب بر اساس نژاد یا وضعیت اجتماعی و اقتصادی.
گزارش تخلفات: هرانا در این ماه، ۱۸ مورد نقص را در بخش بهداشت و محیط زیست ثبت کرد که شامل ۴ مورد تخریب منابع طبیعی، ۱۱۳ مورد حیوان آزاری، ۱۲ مورد آلودگی محیط زیستی، ۱ مورد مجروح شدن محیط بان است.
نمونه ها:
🔲 روز یکشنبه ششم اسفند ماه، یک محیط بان در منطقه حفاظت شده دنا، در پی تیراندازی شکارچیان متخلف مصدوم شد.
🔲 در ضمن، روز سه شنبه یکم اسفندماه، گروهی از شهروندان ساکن اراک، در اعتراض به آلودگی هوای این شهر تجمع کردند.
🔲 حق بر محیط زیست و مبانی فلسفی آن، از قواعد حقوق بشر و حقوق طبیعی نشأت گرفته شده است. ابتدایی ترین حق طبیعی انسان در این کره خاکی، «حق حیات» است. اما طی دهه های اخیر به دلیل استفاده بی رویه از منابع طبیعی، عدم نظارت و توجه به مباحث زیست محیطی و الگوهای صحیح، محیط زیست طبیعی به شدت مورد صدمه واقع شده است. هرانا در این حوزه گزارشاتی از هفته اول، دوم، سوم و چهارم با هدف آگاهی سازی گردآوری کرده است.
تاثیر: بی‌عدالتی زیست‌محیطی می‌تواند منجر به مشکلات بهداشتی، نابرابری‌های اقتصادی و ناآرامی‌های اجتماعی شود. این امر به طور نامتناسبی جوامع به حاشیه رانده شده را تحت تاثیر قرار می‌دهد، نابرابری‌ها را تشدید می‌کند و آنها را از حق داشتن محیط زیستی سالم و ایمن محروم می‌کند.
حقوق کار
حقوق کار: نقض حقوق کارگران، از جمله شرایط کاری ناایمن، دستمزد ناعادلانه، ساعات کاری غیرمنطقی و انکار حق سازماندهی و چانه‌زنی جمعی.
گزارش تخلفات: هرانا در این ماه، ۲۱۳ مورد نقص را در بخش کارگران و اصناف ثبت کرد که شامل ۱۹ مورد مرگ به دلیل نبود ایمنی در محیط کار و ۲۶ مورد مصدومیت کارگر و همچنین ۱۳۲ مورد تجمع است.
نمونه ها:
🔲 مصدومیت دو کارگر از جمله یک زن کارگر در تبریز و مرگ یک معدنچی در معدن مس سونگون اشاره کرد.
🔲 کارگران اداره آب و فاضلاب شوش، کارگران پیمانکاری مجتمع‌های گاز پارس جنوبی، کارکنان اجرائیات شهرداری اهواز، کارگران پیمانکاری شرکت ملی حفاری ایران و کشاورزان در خرم آباد و شماری از بازنشستگان مخابرات در شهرهای مختلف دست به تجمع زدند.
🔲 کارگران ام دی اف هفت تپه و نیروهای فنی و مهندسی طرح و بازرسی ایستگاه پمپاژ آب چابهار دست به اعتصاب زدند.
🔲 انوش عادلی، محمود صدیقی پور، عزیز قاسم زاده، تیمور باقری کودکانی، طهماسب سهرابی، غلامرضا اکبرزاده باغبان، علی نهالی، محمدجواد سعیدی، جهانبخش لاجوردی و یدالله بهارستانی فعالین صنفی معلمان استان گیلان توسط دادگاه انقلاب رشت هر یک به تحمل دو سال و یک روز حبس و مجازات تکمیلی محکوم شدند.
تاثیر: نقض حقوق کار می‌تواند منجر به استثمار، فقر و نابرابری شود. این امر سلامت، عزت نفس و توانایی کارگران برای حمایت از خود و خانواده‌شان را تضعیف می‌کند.
خشونت نظامی و امنیت شهروندان
استفاده بیش از حد پلیس یا مرزبانی از زور و سلاح: اطمینان از اینکه نیروهای اجرایی قانون در استفاده از زور متناسب و مسئولانه عمل کنند، به منظور حفاظت از حقوق شهروندان.
گزارش تخلفات: هرانا در این ماه، ۴۱ گزارش از نقص را دراین بخش ثبت کرد که شامل ۴ مورد مرگ کولبر، ۵۸ مورد مجروحیت کولبر، ۲ مورد مرگ سوختبر، ۱ مورد زخمی شدن سوختبر، ۲ مورد قتل شهروندان و ۱ مورد زخمی شدن شهروندان بر اثر تیراندازی نیروهای امنیتی است.
نمونه ها:
🔲 در اسفندماه، یک شهروند با هویت نگار کریمیان ۲۱ ساله، در پی تیراندازی بی ضابطه نیروهای انتظامی در الیگودرز جان خود را از دست داد.
🔲 رئوف قادری در مناطق مرزی بانه و دستکم ۲۱ کولبر در مناطق مرزی نوسود در پی تیراندازی نیروهای نظامی زخمی و یا کشته شدند.
🔲 به علاوه، روز چهارشنبه دوم اسفندماه، یک سوختبر در شهرستان سراوان در پی تیراندازی نیروهای نظامی زخمی شد.
تأثیر: استفاده بی‌رویه از زور توسط پلیس یا مرزبانی می‌تواند به نقض گسترده حقوق بشر منجر شود، اعتماد عمومی به نهادهای اجرایی قانون را کاهش دهد و منجر به نارضایتی و ناآرامی‌های اجتماعی شود. این عملکردها ضرورت بازبینی در رویه‌ها و آموزش‌های نیروهای اجرایی را نشان می‌دهد.
واکنش های دولتی و نهادی
در پاسخ به افزایش نقض حقوق بشر گزارش‌شده در اسفند ۱۴۰۲، موضع رسمی و اقدامات دولت ایران و نهادهای آن متفاوت بوده است، هرچند عمدتاً در رسیدگی به ریشه‌های مشکلات یا تضمین پاسخگویی ناکافی بوده‌اند.
در پاسخ به گزارش کمیته حقیقت یاب شورای حقوق بشر سازمان ملل که همزمان با روز جهانی زن منتشر شد و خشونت‌های جنسیتی و بازداشت‌های خودسرانه در جریان اعتراضات سراسری ۱۴۰۱ در ایران را مورد توجه قرار داد، دولت ایران و نهادهای مرتبط با آن واکنش‌های مختلفی نشان دادند. ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران، با رد این گزارش، آن را به تحریف واقعیت‌ها و سازماندهی دروغ‌پردازی‌ها متهم کرد و ادعا کرد که انتشار این گزارش تلاشی برای انتقام‌جویی از ملت ایران توسط آمریکا و برخی از کشورهای اروپایی است.
کمیته ویژه ریاست جمهوری ایران نیز با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرد که نهادهای حاکمیتی ایران، از جمله دستگاه‌های انتظامی، امنیتی و قضایی، در مواجهه با اعتراضات به شکل مسئولانه‌ای عمل کرده‌اند. این کمیته مدعی شد که در جریان اعتراضات، ۲۰۲ نفر کشته شده‌اند که بیشتر این افراد از نیروهای امنیتی بوده یا در جریان حمله به پایگاه‌های نظامی جان باخته‌اند و تقریباً ۳۴ هزار نفر دیگر با تشکیل پرونده مواجه شده‌اند.
ستاد حقوق بشر جمهوری اسلامی ایران نیز در واکنش به این گزارش، آن را “فاقد وجاهت قانونی و حقوقی” توصیف کرده و اعلام داشت که کمیته بر اساس اطلاعات غیرقابل راستی‌آزمایی و با هدف پیشبرد اهداف سیاسی کشورهای غربی، گزارشی جانبدارانه تهیه کرده است.
در همین حال، نگرانی‌هایی نیز از داخل دولت ایران در مورد وضعیت بهداشت و درمان و اقتصاد کشور مطرح شده است. زهرا ساعی، دیپلمات وزارت خارجه، نسبت به کوتاهی در تصویب افزایش حقوق و دستمزد کارگران متناسب با تورم انتقاد کرد و بر ضرورت تقویت ارتباطات بین‌المللی برای بهبود وضعیت اقتصادی تاکید نمود. این اظهارات نشان‌دهنده نگرانی‌های داخلی در مورد وضعیت معیشتی شهروندان و ضرورت اصلاحات اقتصادی و بهداشتی در کشور است.
واکنش های بین المللی
در پی انتشار گزارش‌ها و بیانیه‌های نگران‌کننده از سوی کمیته حقیقت یاب شورای حقوق بشر سازمان ملل و شورای حقوق بشر، جامعه بین‌المللی واکنش‌های متفاوتی را نشان داده است. این گزارش‌ها، که خشونت‌های جنسیتی، بازداشت‌های خودسرانه، و سرکوب گسترده اعتراضات مسالمت‌آمیز را مورد بررسی قرار داده‌اند، بسیاری از کشورها و نهادهای بین‌المللی را بر آن داشته تا نسبت به اوضاع حقوق بشر در ایران واکنش نشان دهند.
کانادا، در یک اقدام نمادین و همزمان با روز جهانی زن، دو چهره مطرح ایرانی را به دلیل ایفای نقش در نقض حقوق بشر و سرکوب زنان در اعتراضات سراسری ۱۴۰۱ تحریم کرد. وزیر امور خارجه کانادا، ملانی جولی، این تحریم‌ها را بخشی از هفدهمین مجموعه تحریم‌های اعمالی علیه ایران پس از مرگ مهسا امینی عنوان کرده است.
ایالات متحده آمریکا نیز با محکومیت شدید، حکم حبس علیه شروین حاجی پور، خواننده و ترانه‌سرای ایرانی، را که برای قطعه “برای” و در پاسخ به اعتراضات سراسری دستگیر شده بود، اعلام داشت. سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا، متیو میلر، این محکومیت را نشان‌دهنده تلاش‌های مستمر حکومت ایران برای سرکوب آزادی بیان دانست.
علاوه بر این، جلسه شورای حقوق بشر سازمان ملل که در ۲۸ اسفند برگزار شد، صحنه‌ای برای محکومیت گسترده نقض حقوق بشر در ایران بود. نمایندگان کشورهای مختلف در این نشست، نقض حقوق زنان، سرکوب معترضان و افزایش آمار اعدام‌ها را محکوم کردند. جاوید رحمان، گزارشگر ویژه سازمان ملل، نیز از عدم همکاری مقام‌های ایران با سازمان ملل انتقاد کرده و خواستار پایان دادن به حجاب اجباری و بازداشت‌های ناعادلانه شد.
این واکنش‌ها نشان‌دهنده نگرانی عمیق جامعه بین‌المللی از وضعیت حقوق بشر در ایران است و بر لزوم اقدامات فوری و مؤثر برای مقابله با نقض حقوق بشر در این کشور تأکید دارد.
نتیجه گیری
گزارش ماهانه مرکز آمار مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران در اسفند ۱۴۰۲، چشم‌اندازی نگران‌کننده از وضعیت حقوق بشر در ایران را ارائه داده است. شاهد نقض گسترده حقوق از جمله اجرای حکم اعدام بدون رعایت دادرسی منصفانه، سرکوب آزادی بیان، بازداشت‌های خودسرانه، نقض حق تحصیل، خودکشی کودکان و نوجوانان، خشونت‌های خانگی و ناموسی علیه زنان، نقض حقوق کارگران و استفاده بی‌رویه از زور توسط نیروهای امنیتی بوده‌ایم. این گزارش بر اساس شواهد موثق و گزارش‌های دقیق، تصویری واضح از الگوهای نقض حقوق بشر و تأثیر عمیق آن بر جامعه ایران را به نمایش می‌گذارد.
نتایج به‌دست آمده بر ضرورت اقدامات فوری و مؤثر بین‌المللی و داخلی برای رسیدگی به این نقض‌ها و حمایت از قربانیان تأکید می‌کنند. از جمله یافته‌های کلیدی، افزایش موارد خشونت نظامی و قضایی، به‌ویژه علیه زنان و اقلیت‌ها، نگرانی‌های عمیقی را در مورد تعهد ایران به رعایت حقوق بشر بین‌المللی ایجاد می‌کند. این گزارش بر اهمیت ایجاد تغییر از طریق مکانیزم‌های نظارتی مستقل، افزایش آگاهی عمومی، و فشارهای بین‌المللی به منظور ارتقاء حقوق بشر و حاکمیت قانون در ایران تأکید دارد.
در نهایت، این گزارش ماهانه نه تنها به عنوان یک اسناد تاریخی از وضعیت حقوق بشر در ایران عمل می‌کند بلکه به عنوان یک فراخوان عملی برای همه ذینفعان به منظور اتخاذ اقدامات فوری و مسئولانه در جهت بهبود وضعیت حقوق بشر در ایران محسوب می‌شود.