ایندیپندنت فارسی
کنشگران محیط زیست می‌گویند سد فینسک تالاب‌ها را خشک می‌کند و نرخ فرسایش خاک را افزایش می‌دهد
احداث سد فینسک در شهرستان سنگسر (مهدی‌شهر) استان سمنان که دولت ابراهیم رئیسی بر آبگیری آن پافشاری می‌کند، علاوه بر اینکه به نابودی بخش زیادی از جنگل‌های هیرکانی و زمین‌های کشاورزی منجر می‌شود، گورستان باستانی مرسین چال را زیر آب خواهد برد.
یافته‌های باستان‌شناسان در فصل چهارم کاوش‌های گورستان مرسین چال که به‌تازگی و برای نخستین بار گزیده‌ای از آن‌ها در موزه ملی ایران رونمایی شد، آشکار می‌کند که پیشینه این گورستان در حوضه آبگیر سد فینسک به دوران هخامنشیان و اشکانیان بازمی‌گردد.
بر مبنای گزارش خبرگزاری ایسنا، کاوش‌های باستان‌شناسی گورستان تاریخی مرسین چال نخستین بار در فاصله سال‌های ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۸ انجام شد و از آن زمان تاکنون چهار فصل باستان‌شناسی در این منطقه صورت گرفته است که سرپرستی فصل دوم را مهرداد ملک‌زاده بر عهده داشته و سومین فصل کاوش هم بر عهده محمدرضا نعمتی و عطا حسن‌پور بوده است. چهارمین فصل کاوش هم به سرپرستی نعمتی در سال ۱۴۰۱ انجام شد که اکنون نتیجه و یافته‌های آن برای نخستین بار در موزه ملی ایران به نمایش گذاشته شده است.
با وجود اینکه باستان‌شناسان با استناد به یافته‌های ارزشمند چهار فصل کاوش باستان‌شناسی تاکید کرده‌اند که ادامه کاوش‌ها در این منطقه ضرورت دارد، مسئولان استان سمنان بدون هیچ تغییری از جدیت در اجرای پروژه سد فینسک سخن می‌گویند. ساخت این سد سال ۱۳۸۹ با ادعای تامین آب شرب استان سمنان و در حالی آغاز شد که کارشناسان میراث فرهنگی و محیط‌زیست درباره پیامدهای آن بسیار هشدار داده بودند.
ملیات ساخت سد فینسک سال ۱۳۹۱ به پایان رسید. حدود دو سال قبل از آن، این پروژه از سازمان حفاظت محیط‌زیست مجوز بهره‌برداری گرفته بود. در آذرماه ۱۴۰۱، پس از خشک شدن ۱۵ هزار هکتار از پهنه آبی میانکاله، سازمان حفاظت محیط‌زیست اعلام کرد بهره‌برداری از پروژه فینسک منتفی است و چنانچه قرار باشد سدی هم احداث شود، باید جای آن تغییر کند. اتفاقی که هرگز نیفتاد و اصرار برای بهره‌برداری از این سد ادامه یافت.
با ادامه پافشاری‌ها برای احداث این سد، سیدمحمود حسینی‌پور، استاندار مازندران، روز ۲۲ دی به‌صراحت اعلام کرد که احداث سد فینسک به‌طور کامل منتفی شده است و دیگر سدی با این نام وجود ندارد. او همچنین گفت که بخشی از آب موردنیاز مازندران از مناطق بالادست در منطقه فینسک تامین خواهد شد اما یک روز پس از انتشار این خبر، سید محمدرضا هاشمی، استاندار سمنان، گفت که سد فینسک «تمام مجوزهای زیست‌محیطی و ردیف‌های اعتباری» را دارد و اجرای این طرح «بدون هیچ‌گونه تغییر و با جدیت» دنبال خواهد شد.
خبرگزاری دولتی ایرنا هم روز دهم فروردین در گزارشی، اخذ مجوز ماده ۲۳ آب‌رسانی از سد مخزنی فینسک به سمنان و سنگسر را «از دستاوردهای ارزشمند» دولت سیزدهم خواند و ادعا کرد که انتقال آب از سد فینسک از «مطالبات دیرینه مردم» استان سمنان بوده و دولت سیزدهم آن را «به صورت جدی پیگیری کرده است.
کنشگران میراث فرهنگی می‌گویند با آبگیری سد فینسک، گورستان باستانی مرسین چال که در مخزن سد قرار دارد، برای همیشه زیر آب می‌رود. فعالان حوزه آب و محیط‌زیست هم هشدار داده‌اند که بهره‌برداری از این سد صنایع استان‌های شمالی ایران را از بین می‌برد، تالاب‌ها و پهنه‌های آبی را خشک می‌کند و نرخ فرسایش خاک و مهاجرت‌های اقلیمی را افزایش می‌دهد.
به گفته حنیف رضا گلزار، کارشناس ارشد آب و خاک، وزارت نیرو که متولی مدیریت منابع آبی کشور است، «سد فینسک را به دلیل فقدان مطالعات تکمیلی گردن نمی‌گیرد» و با وجود اینکه سازمان بازرسی کل کشور در گزارشی مفصل، مطالعات تکمیلی روی این سد را خواستار شده است، مافیای آب و سدسازی با پشتوانه یکی از نمایندگان مجلس بر احداث این سد پافشاری می‌کند.
این فعال محیط‌زیست گفت که وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی باید با ورود به این موضوع طبق وظیفه‌اش از عرصه‌های تاریخی و باستانی صیانت کند.
پیش‌تر محمد درویش، فعال و پژوهشگر محیط‌زیست، هشدار داد که با راه‌اندازی سد فینسک دست‌کم ۴۰ هکتار از جنگل‌های هیرکانی و ۴۰۰ هکتار اراضی کشاورزی زیر آب می‌رود. همچنین حق‌آبه شش هزار هکتار از شالیزارهای مازندران قطع و در منطقه حفاظت‌شده پرور گسست اکولوژیکی ایجاد می‌شود و در نهایت نیز مردم ۲۵ روستای منطقه باید مهاجرت کنند.
درویش در ادامه افزود: «چنین سازه فاجعه‌باری را اگر حتی مجانی هم برای ما می‌ساختند، نباید زیر بار می‌رفتیم، اما تاسف‌بارتر آنکه چند هزار میلیارد تومان هم قرار است هزینه شود تا چند ۱۰ هزار میلیارد تومان خسارت به کشور وارد شود.»
به گفته این کارشناس حوزه آب، مخزن سد فینسک در منطقه حفاظت‌شده حیات‌وحش است و اگر این سد راه‌اندازی شود، آنجا پدیده‌ای به نام گسست اکولوژیک ایجاد می‌شود و حیات‌وحش آسیب جدی می‌بیند.
در حالی که هشدارها درباره بهره‌برداری از سد فینسک ادامه دارد، استاندار سمنان خبر داد که برای اجرای انتقال آب از خزر ۱۵ هزار میلیارد تومان به شکل «علی‌الحساب» فراهم کرده است.
او همچنین گفت که رئیس سازمان برنامه‌وبودجه مجوز آبگیری سد را به وزارت نیرو ابلاغ کرده و اعتبارات آن نیز در سفر ابراهیم رئیسی به استان سمنان اختصاص داده شده است. به گفته استاندار سمنان، این اعتبارات «جذب و هزینه شده‌اند».
تنها در یک مورد، ابراهیم رئیسی پاییز ۱۴۰۰ در سفر به استان سمنان ۸۰ میلیارد تومان به ادامه ساخت این سد اختصاص داد. این مبلغ علاوه بر پول‌هایی است که قبل و بعد از آن تخصیص داده شده بودند. این به معنای آن است که رئیس دولت جمهوری اسلامی میلیاردها ریال از بودجه عمومی را صرف احداث پروژه‌هایی می‌کند که خسارت‌های فرهنگی، زیست‌محیطی و اجتماعی برای مردم به بار می‌آورد.