این بخشی از روایت رسمی جمهوری اسلامی ایران است: «اقتصاد اسرائیل نابود شده و هتل‌ها خالی است. تمام گردشگران از اسراییل خارج شدند. رشد اقتصادی اسرائیل به منفی ۲۱ درصد رسیده و کشورشان در حال فروپاشی است.»

جمهوری اسلامی ایران تلاش دارد تا این گونه وانمود کند که اقتصاد اسرائیل بعد از حمله حماس و درگیری با ایران در بدترین شرایط خود قرار داد و این را یک پیروزی برای خود می‌داند.

اما سوال اساسی این است که وضع اقتصادی ایران بعد از افزایش تنش در هفته‌های اخیر با اسرائیل چگونه است؟

تنشی که از ساعت پنج بعد از ظهر ۱۳ فروردین ۱۴۰۳ با حمله اسرائیل به ساختمان کنسولگری ایران در دمشق و کشته شدن چند فرمانده سپاه شروع شده و با حمله اسرائیل به پایگاه نظامی در اصفهان به اوج خود رسیده، چه تاثیری بر اقتصاد ایران گذاشته یا در آینده می‌گذارد؟

دانشگاه استنفورد اخیرا در چندین طرح تحقیقاتی نشان داده که اقتصاد بیشترین تاثیر را از هر تنش سیاسی و بین‌المللی می‌پذیرد. هیچ کشوری هم در این تاثیرپذیری استثنا نیست، و توصیه کرده تنش‌ها را مهار کنید تا رشد اقتصادی داشته باشید.

تاثیرات آنی بر اقتصاد

صندوق بین‌المللی پول هم تاثیر تنش بین ایران و اسرائیل بر اقتصاد ایران را بالا ارزیابی کرده تا جایی که پیش‌بینی کرده که ادامه این روند برای اقتصاد ایران و لبنان خطرناک است.

همچنین، این صندوق درباره پیامدهای منفی گسترش درگیری‌ ایران و اسرائیل به کل منطقه برای اقتصاد جهان هشدار داد.

تاثیر تنش‌های سیاسی بین کشورها بر هر اقتصادی دو تاثیر آنی و درازمدت دارد.

بررسی خسارت طولانی مدت اقتصادی ناشی از تنش بین ایران و اسرائیل چندان ساده نیست. اما دستمان برای بررسی اثر آنی این تنش خالی نیست و برخی از نماگرها اطلاعات مناسبی به ما می‌دهند.

شاخص بورس در روزهای پرتنش، منفی بود تا جایی که سازمان بورس برای کنترل نوسان، بازار سهام را محدود کرد و اجازه نداد که قیمت هیچ سهمی بیش از یک درصد بالا و پایین شود. با این وجود به گزارش اقتصاد نیوز مبلغ سه هزار و ۶۰۰ میلیارد تومان پول نقد، به دلیل بالارفتن ریسک سیاسی، از بورس ایران خارج شد. با وجود کنترل نوسان قیمت سهام با نوسان یک درصدی، روز یکشنبه ۲۶ فروردین که ایران به اسرائیل حمله کرد، شاخص کل بورس تهران ۵۱ هزار واحد و در مجموع در روزهای بعد ۷۰ هزار واحد ریزش کرد.

قیمت انواع ارز هم در روزهای بعد از شروع تنش جهش کرد. در روز یکشنبه ۲۶ فروردین قیمت دلار در بازار آزاد ایران به رقم ۷۰ هزار تومان رسید که طی روزهای بعد عقب نشینی کرد. در همین روز قیمت سکه تمام جدید به ۴۵ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان رسید.

اما این درگیری بیشترین اثر را بر آسمان ایران و جهان گذاشت.

مارک زی، بنیانگذار شرکت «اوپی‌اس‌گروپ» به رویترز گفته از سال ۲۰۰۱ این بزرگترین اختلال در سفرهای هوایی بود. او گفت: «حریم هوایی ایران توسط خطوط هوایی بین اروپا و آسیا مورد استفاده قرار می‌گیرد و این شرکت‌ها به دو مسیر جایگزین مناسب، یا از طریق ترکیه یا از طریق مصر و عربستان سعودی محدود شدند.»

از طرف دیگر، فین‌ایر فنلاندی، شرکت هواپیمایی آلمانی لوفت‌هانزا، خطوط هوایی جنوبی چین و خط هوایی امارات پروازهای خود به ایران را لغو کردند.

سعید چلندری رئیس فرودگاه امام خمینی تهران گفته بود که این فرودگاه ۶۰ مسیر پروازی دارد که همه آنها از ۲۶ تا صبح ۲۷ فروردین لغو شده‌ بود.

بر اساس مطالعاتی که نشریه «امنیت حمل و نقل» در خصوص تعطیلی فرودگاه‌ها انجام داده، نشان می‌دهد که تعطیلی بیش از یک شبانه‌روز یک فرودگاه بین شش تا ۶۱ میلیون دلار بسته به اندازه، برای فرودگاه و خطوط مسافربری ضرر مالی دارد و اگر فرودگاهی این تعطیلی را زودتر به شرکت‌های هواپیمایی اطلاع رسانی نکند ضررها ممکن است که متوجه آن فرودگاه شود.

بازندگان اصلی

از سوی دیگر این تنش‌ها روی کسب و کارهای کوچک تاثیر گذاشت.

یکی از فعالان صنعت داروی گیاهی مستقر در تهران که با کشورهای اروپایی همکاری دارد، به بی‌بی‌سی فارسی گفت: «بعد از شروع تنش در نیمه فروردین امسال مراودات ما با شرکت‌های طرف قرارداد سخت‌تر شد. البته این موضوع جدیدی نیست، ولی این روزها شرایط بدتر شده است.»

او اضافه کرد: «ارتباط با مشتریان خارجی اینترنتی است و به دلیل سرعت پایین و مشکلات اینترنتی سخت شده است.»

با سرعت پایین اینترنت در ایران، فعالان حوزه آی‌تی بیشتر تحت تاثیر قرارگرفتند.

محمد، هیات مدیره یکی از کسب و کارهای اینترنتی به بی‌بی‌سی فارسی گفت: «جمهوری اسلامی زمان هر رخداد داخلی یا خارجی، بلافاصله سرعت اینترنت را به حداقل می‌رساند. به همین دلیل، این روزها وضعیت کسب و کار اینترنتی، پلتفرم‌ها و وب‌سایت‌ها خوب نیست.»

او معتقد است: « اتفاقات داخلی و همچنین بالا رفتن تنش با کشورهای خارجی نگرانی ما را زیاد کرده است. پیش‌بینی همکاران ما این است که تحریم‌ها بیشتر شده و استفاده از بسترهای مختلف و همچنین خرید سخت‌افزارهای مورد نیاز که الان با هر سختی شده، وارد می‌شوند تقریبا غیرممکن شود. این نگرانی به معنی بالارفتن ریسک کسب و کارهای ما شده است.»

این نگرانی برای بازرگانان هم وجود دارد.

یکی از اعضای اتاق بازرگانی ایران و عراق به بی‌بی‌سی فارسی گفت: «این اتفاقات، ریسک سیاسی را بالا برده و سبب کاهش سرمایه‌گذاری‌های داخلی و خروج سرمایه می‌شود. اگر سطح تنش بالاتر برود و امیدی به کم شدن آن نباشد قطعا فعالان اقتصادی و اقتصاد ایران بازنده اصلی این تنش‌ها خواهد بود.»

او اظهار امیدواری کرد که مقامات سیاسی درک درستی از اوضاع بحرانی اقتصاد ایران داشته باشند و سطح تنش را پایین بیاورند، وگرنه سقوط اقتصاد حتمی است.

تحریم‌های تازه

همان گونه که از نگرانی فعالان اقتصادی پیداست، بالاترین تاثیر تنش‌ها و اوج این بحران، تحریم‌هایی است که اقتصاد ایران را نشانه گرفته است.

جمهوری اسلامی به دلیل مسایل مختلفی مانند هسته‌ای، حقوق بشر، فعالیت‌های موشکی و غیره در گذشته تحریم شده ولی در دولت کنونی آمریکا فشارها به ایران کمتر شده است.

فایننشال تایمز گزارش کرده که صادرات نفت ایران رکورد شش ساله خود را شکست.

البته ۹۰ درصد از این صادرات به نوشته یورونیوز با منشا مالزی، با کشتی‌های چراغ خاموش، بدون پرچم ایران و ارائه تخفیف بالا به چین صورت می گیرد.

با این وجود، رییس جمهوری امریکا هفته گذشته طی بیانه ای اعلام کرد: «بعد از روی کار آمدن دولت من، آمریکا بیش از ۶۰۰ فرد و نهاد را تحریم کرده است، از جمله ایران و گروه‌های نیابتی این کشور، حماس، حزب الله، حوثی‌ها و کتائب حزب الله. من تیم خود، از جمله وزارت خزانه‌داری را موظف کرده‌ام تا همچنان به اعمال تحریم‌هایی که صنایع نظامی ایران را بیش از پیش تضعیف می‌کند، ادامه دهند».

در حال حاضر، کشورهای گروه هفت، دولت آمریکا، بریتانیا و اتحادیه اروپا اعلام کردند که تحریم‌هایی را علیه ایران اعمال می‌کنند.

وزارت خزانه‌داری آمریکا در روزهای اخیر تحریم‌های جدیدی علیه صنایع و شرکت‌های ساخت پهپاد وهمچنین پنج شرکت تامین کننده فولاد خوزستان را اعمال کرد.

البته اگر این تحریم‌ها صرفا برای صنایع موشکی و پهبادی ایران باشد، تاثیر اقتصادی بالایی ندارد ولی موضوع به همین جا ختم نشد.

واشنگتن‌پست بعد از اعمال تحریم‌های جدید آمریکا طی گزارشی نوشته یکی از گزینه‌های باقی‌مانده، تشدید تحریم‌ها علیه شرکت‌های چینی است که مقادیر زیادی نفت خام از ایران وارد می‌کنند و پول آن عملا راه تنفس مالی برای جمهوری اسلامی فراهم کرده است.

پیش‌تر جنت یلن، وزیر خزانه‌داری آمریکا گفته بود که ایالات متحده در روزهای آینده قصد دارد تحریم‌های جدیدی علیه ایران اعمال کند که می‌تواند منجر به کاهش ظرفیت صادرات نفت ایران شود.

مجلس نمایندگان آمریکا روز شنبه اول اردیبهشت، به همراه بسته کمک‌های خارجی به اوکراین، اسرائیل و تایوان به همراه چند لایحه، مجموعه‌ای از اقدامات تنبیهی علیه جمهوری اسلامی را نیز تصویب کرد.

علاوه بر این «قانون مهسا» برای دومین بار در قالب «قانون صلح قرن ۲۱» تصویب شد و باید به سنا برود و در صورت تصویب، تحریم‌ها شدت بیشتری پیدا می‌کنند.

به نوشته اکسیوس، تحریم‌های جدید حاوی این پیام است که «بیش از یک راه برای آسیب زدن» به حکومت جمهوری اسلامی ایران وجود دارد.

از: بی بی سی