خبرگزاری هرانا – حق بر محیط زیست و مبانی فلسفی آن، از قواعد حقوق بشر و حقوق طبیعی نشأت گرفته شده است. ابتدایی ترین حق طبیعی انسان در این کره خاکی، «حق حیات» است. اما طی دهه های اخیر به دلیل استفاده بی رویه از منابع طبیعی، عدم نظارت و توجه به مباحث زیست محیطی و الگوهای صحیح، محیط زیست طبیعی به شدت دچار صدماتی شده است. گزارش پیش رو حاصل ثبت چهل واقعه محیط زیستی ایران است که در هفته اخیر منتشر و به هدف آگاه سازی گردآوری شده است.
به گزارش خبرگزاری هرانا، ارگان خبری مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران، در هفته ای که گذشت دستکم ۵۶ شکارچی غیرمجاز و قاچاقچی چوب بازداشت و به مراجع قضائی معرفی شدند. از سوی دیگر شاخص کیفی هوا در ۱۶ شهر ناسالم اعلام شد. همچنین بیش از ۱۸۰ هکتار در استانهای مختلف طعمه حریق شدند. از دیگر اخبار مرتبط با محیط زیست میتوان به تداوم خشکسالی، فرونشست و مشکلات پسماند در مناطق مختلف اشاره کرد؛ در گزارش پیش رو به برخی از آنها پرداخته شده است.
آسیب رسانی به جنبه های مختلف محیط زیست در ایران کماکان ادامه دارد. از طرفی شهروندانی وجود دارند که به دلیل عدم آموزش یا نیازهای مالی دست به تخریب و آسیب رسانی به محیط زیست می زنند و از سوی دیگر نهادهای متولی در تلاش هستند تا از حجم این آسیب ها بکاهند، هر چند این تلاش ها قابل تقدیر است اما به نظر نمی آید میزان آن با شرایط محیط زیستی ایران تطبیق داشته باشد.
حیات وحش
حیات وحش به کلیه جانداران از قبیل پستانداران، پرندگان، خزندگان و دوزیستان و تمام گیاهانی گفته می‌شود که به صورت وحشی و طبیعی بدون دخالت یا کمک انسان بر روی کره زمین زندگی کرده و آب و خوراک خود را خود تأمین میکند. اما دخالت و تصرف انسان در زیستگاه های طبیعی و مصرف بی‌رویه منابع طبیعی بسیاری از گونه های حیاط وحش را در معرض انقراض قرار داده است.
در هفته ای که گذشت، یک بچه دلفین در دریای کیش به دلیل گیر افتادن در تور ماهیگیری جان خود را از دست داد.
رئیس اداره حفاظت و مدیریت حیات وحش اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی گفت: در اردیبهشت ماه امسال برای اولین‌بار در این استان دو نوع پرنده با نام‌های تلیله شکیل و تلیله بلوطی توسط محیط بان‌ها در منطقه گلیل و سرانی شهرستان شیروان دیده شدند.
ا،کارشناس دفتر مدیریت حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست گفت: ۵۰ گونه ایران در طبقه در خطر انقراض هستند. میش‌مرغ و یوزپلنگ آسیایی به مراتب وضعیت بدتری دارند. به‌گونه‌ای که حدود ۱۹ قطعه میش‌مرغ و ۲۵ فرد یوز در کشور شمارش شده‌اند.
از سوی دیگر، تصاویری از یک پلنگ مادر به همراه دو توله‌اش در جاده بیاره به سی سخت در دنا در شبکه های اجتماعی منتشر شد.
همچنین، سازمان محیط زیست تصاویری از تولد نخستین گور ایرانی در سال ۱۴۰۳ را در پارک ملی کویر نشان داد.
همچنین، دو قلاده گورکن (رودک) گرفتار شده در چاهی پنج متری در گودین تپه کنگاور که توسط سوداگران گنج حفاری شده بود، با اقدام به موقع و عملیاتی کارکنان محیط زیست این شهرستان نجات یافتند.
بازداشت و محکومیت متخلفان محیط زیستی
یکی از موضوعات مورد بحث محیط زیست مسئله حمایت از منابع طبیعی بوده و از سوی دیگر، حفاظت از جنگل‌ها، حیات وحش و جلوگیری از قاچاق چوب، شکار و صید بی رویه به عنوان بخشی از مقوله حفاظت از منابع طبیعی، و در نهایت حفظ محیط زیست تلقی می‌شود. بسیاری از حیوانات، به دلیل شکار غیرقانونی در معرض خطر قرار دارند.
طی یک هفته اخیر با تلاش محیط بانان و جنگل بانان، دستکم ۳ تن چوب قاچاق در شهر بوکان ضبط و در این راستا یک متهم بازداشت شدند. همچنین طی این مدت دستکم ۵۵ شکارچی غیرمجاز در شهرهای شیراز، تهران، اردبیل، زواره، شهرکرد، گیلانغرب، مشهد بازداشت و به مراجع قضایی معرفی شدند.
لازم به ذکر است، فرمانده یگان حفاظت کشور از مرگ صد و پنجاه و مصدومیت سیصد و هشتاد و شش محیط بان در راه حراست از مناطق تحت مدیریت محیط زیست کشور خبر داد.
محمد طالبی، دادستان عمومی و انقلاب شهرستان آمل از پلمب یک کارگاه چوب‌بری متخلف خبر داد و اظهار کرد: این کارگاه چوب‌بری به صورت مخفیانه و غیرقانونی اقدام به تبدیل چوب درختان جنگلی می‌کرد که پس از هماهنگی‌های انجام شده با مأموران پلیس آگاهی، در جریان بازدید از این کارگاه مخفی مقادیری چوب درختان جنگلی قاچاق از جنس راش شناسایی شد.
طالبی همچنین از توقیف نیسان حامل چوب درختان جنگلی قاچاق در باییجان بخش لاریجان و توقیف چوب درختان جنگلی قاچاق در سرخرود خبر داد و گفت: این اقدامات در راستای حفظ منابع طبیعی و مقابله با قاچاق چوب و بازرسی از کارگاه‌های چوب‌بری، مراکز دپو و خرید و فروش چوب انجام شد.
رئیس اداره محیط زیست مسجدسلیمان از دستگیری ۲ صیاد ماهی در پشت سد گتوند خبر داد.
در هفته ای که گذشت، فرمانده هنگ مرزی آستارا با یادآوری تشدید اقدامات کنترلی و مراقبتی در حوزه تحت مسوولیتش گفت که سه نفر صیاد غیر مجاز در حریم محدوده رودخانه مرزی این شهرستان دستگیر شدند.
رئیس محیط زیست گچساران از دستگیری ۳ صیاد در سد چمشیر خبر داد و گفت: ۵۰۰ قطعه ماهی به وزن۲۰۰ کیلو گرم از این صیادان متخلف کشف شد.
حق تنفس و هوای پاک
براساس گزارش‌ها، سالانه تعداد پرشماری از شهروندان بر اثر آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند. این مشکل علتی جز سو مدیریت و عدم توجه به کنوانسیون‌ها و قراردادهای بین‌المللی در این زمینه ندارد.
طی هفته ای که گذشت شاخص کیفی هوا در شهرهای کارون ۵۰۰، هندیجان ۱۶۱، اهواز ۱۴۵، بهبهان ۱۱۱، امیدیه ۱۴۸، ماهشهر ۱۵۸، مسجدسلیمان ۱۲۴، شادگان ۱۸۵، رامهرمز ۱۷۳، باقرشهر ۱۲۵، بهارستان ۱۰۵، رباط کریم ۱۰۵، ری ۱۳۷، اصفهان ۱۵۳، زنجان ۱۲۷ و لامرد ۱۴۵ ناسالم برای عموم اعلام شد.
معاون رییس جمهور و رییس سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به آخرین مطالعات کشور در راستای قانون هوای پاک گفت: میانگین غلظت ذرات معلق موجود در جو ایران ۶ برابر استاندارد جهانی(who) یعنی حدود ۳۰ میکروگرم بر سانتیمتر است. طبق بررسی های به طور متوسط ۲۶ هزار مرگ و میر منتسب به آلودگی هوا در کشور داریم.
رئیس اورژانس پیش بیمارستانی و دبیر مدیریت بحران دانشگاه علوم پزشکی زابل گفت: با شروع طوفان از ساعت ۶ صبح بیستم اردیبهشت ماه جاری بیست و یکم اردیبهشت ماه، ۳۲۴ نفر بیمار و مصدوم به اورژانس‌های پیش بیمارستانی، بیمارستانی و مراکز بهداشتی درمانی منطقه سیستان شامل پنج شهرستان زابل، زهک، هامون، هیرمند و نیمروز مراجعه و از خدمات درمانی و بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی زابل بهره‌مند شده‌اند.
شاخص کیفی هوا از صفر تا ۵۰ هوای پاک، ۵۱ تا ۱۰۰ هوای سالم، ۱۰۱ تا ۱۵۰ ناسالم برای گروه‌های حساس، ۱۵۱ تا ۲۰۰ ناسالم برای عموم، ۲۰۱ تا ۳۰۰ بسیار ناسالم و ۳۰۱ تا ۵۰۰ خطرناک است.
شاخص کیفی هوا (Air Quality Index) معیاری است که غلظت ترکیبات مختلف آلاینده موجود در هوا نظیر مونوکسید کربن، دی اکسید گوگرد، ترکیبات نیتروژن دار، اوزون و ذرات معلق (ذرات کوچک‌تر از ۱۰ میکرومتر و ذرات کوچک‌تر از ۲.۵ میکرومتر) را که دارای حدود مجاز متفاوت با واحدهای مختلف است به یک عدد بدون واحد تبدیل میکند و وضعیت آلودگی هوا را نمایش می‌دهد.
آتش سوزی
به طور کلی جنگل‌ها در نتیجه عمل کربن گیری مرتباً گاز کربنیک هوا را که در اثر تنفس موجودات زنده و فعل و انفعالات شیمیایی و آلودگی های محیط زیست وارد هوا می‌شود جذب کرده و گاز اکسیژن را پس می‌دهد. از این رو باید مورد توجه ویژه ای قرار گیرند.
در هفته ای که گذشت، دستکم هفت فقره حریق در استان های ایلام، خوزستان و کرمانشاه باعث از بین رفتن بیش از ۱۸۹ هکتار از منابع طبیعی این استان ها شد.
در این خصوص محمد رحمانی فرماندار آبدانان، گفت: بعد از ظهر روز چهارشنبه ۲۶ اردیبهشت‌ماه، حدود ۱۵۰ هکتار از مزارع کشاورزی و مراتع در بخش «کلات» دچار حریق شد.
همچنین سرپرست اداره محیط زیست شوشتر گفت: در ساعت ۱۷:۳۰ عصر روز دوشنبه بیست و چهارم اردیبهشت ماه، بخشی از مراتع منطقه حفاظت شده کرایی دچار آتش سوزی شد که با تلاش محیط بانان، آتش نشانان و نیروهای مردمی حریق مهار و خاموش شد.
در هفته ای که گذشت، چهار و نیم هکتار کشتزار گندم و مراتع در روستاهای «دولنگان» از توابع بخش قلعه شاهین و سرقلعه واقع در شهرستان سرپل ذهاب در غرب کرمانشاه طی ۲ روز در آتش سوخت.
از سوی دیگر، مدیرکل حفاظت محیط زیست خوزستان نیز با اشاره به آتش‌سوزی در روز ۲۱ اردیبهشت‌ماه در منطقه حفاظت‌شده پارک ملی کرخه بهبهان گفت: با تلاش محیط‌بانان پارک ملی کرخه، آتش سوزی به وسعت ۳۵ هکتار در منطقه مهار شد و تحت کنترل قرار گرفت.
فقدان مدیریت بارش های حداقلی؛ خشکسالی و از بین رفتن منابع آبی
رییس اداره مدیریت بحران سازمان جهاد کشاورزی خراسان‌شمالی با بیان اینکه خشکسالی چند سال اخیر به حدی بوده که موجب خشکی چشمه ها، قنات ها و یا کاهش آب های زیرزمین شده است و اگرچه بارش باران امسال از نظر پراکنش مناسب بود ولی تاثیر زیادی بر تقویت منابع آبی نداشته است، گفت: پدیده خشکسالی ۵۵ هزار میلیارد ریال از ابتدای ۱۴۰۲ تاکنون به بخش های مختلف کشاورزی استان خسارت زد. خراسان شمالی چهارمین سال پیاپی خشکسالی را رقم می زند و باران های اخیر نیز نتوانست این استان را نجات دهد.
رییس جهاد کشاورزی گرمسار با اشاره به اینکه پدیده خشکسالی در پنج سال گذشته به یک بحران جدی تبدیل شده است، گفت: سطح زیر کشت در این شهرستان طی این مدت ۳۰ درصد کاهش یافت.
محمد درویش فعال مطرح محیط زیست می گوید، مدیریت نادرست منابع آب در بالادست خوزستان باعث از بین رفتن ۶ میلیون نخل طی دو دهه شده است.
بحران فرونشست زمین در ایران
یکی از مسائلی که در اثر برداشت بی‌رویهٔ آب زیرزمینی رخ می‌دهد، فرونشست زمین است. امری که به گفته برخی از کارشناسان، عدم مدیریت آب های سطحی موجود توسط مسئولان متولی و نهایتا اقدام به برداشت بیش از حد از آبهای زیرزمینی، رشد به سزایی به آن می بخشد. نشست زمین باعث ایجاد شکاف‌های عمیق در سطح زمین، کج شدن لوله‌های چاه، خرابی ساختمان‌ها و نهایتا ایجاد تلفات جبران ناپذیر برای انسان ها و دیگر موجودات زنده می شود.
روز پنجشنبه بیست و هفتم اردیبهشت ماه، بر اثر نشست زمین، خسارت به منازل مسکونی، مشکلات اجتماعی و زیست محیطی برای اهالی منطقه ولیعصر تبریز ایجاد کرد.
بحران پسماند و آلاینده های محیط زیستی
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان یزد گفت: سه واحد آلاینده شن و ماسه را در جاده یزد مهریز که ضمن قرار داشتن در لیست صنایع آلاینده استان و علیرغم اخطارها، مهلت های داده شده نسبت به رفع آلودگی اقدام نکرده بودند، با حکم قضایی و هماهنگی واحد حقوقی پلمب شدند.
از سوی دیگر، محمد درویش، کارشناس محیط زیست، به ناکارآمدی سیستم جمع‌آوری زباله در تهران اشاره کرد و گفت استفاده از سطل‌های زباله در محله‌ها باعث شیوع عفونت، شیرآبه و تکثیر موش‌ها شده است. او افزود شهرداری تهران با ادامه روش‌های بدوی مدیریت پسماند، به آلودگی و بحران زاد و ولد موش‌ها دامن می‌زند. محل انباشت زباله در کهریزک پر شده و به جای تفکیک زباله‌ها، با ایجاد دریاچه‌های شیرابه، سلامت پرندگان و محیط زیست را تهدید می‌کنند.