خبرگزاری هرانا – حق بر محیط زیست و مبانی فلسفی آن، از قواعد حقوق بشر و حقوق طبیعی نشأت گرفته شده است. ابتدایی ترین حق طبیعی انسان در این کره خاکی، «حق حیات» است. اما طی دهه های اخیر به دلیل استفاده بی رویه از منابع طبیعی، عدم نظارت و توجه به مباحث زیست محیطی و الگوهای صحیح، محیط زیست طبیعی به شدت دچار صدماتی شده است. گزارش پیش رو حاصل ثبت بیست و یک واقعه محیط زیستی ایران است که در هفته اخیر منتشر و به هدف آگاه سازی گردآوری شده است.
به گزارش خبرگزاری هرانا، ارگان خبری مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران، در هفته ای که گذشت دستکم هشت شکارچی غیرمجاز و قاچاقچی چوب بازداشت و به مراجع قضائی معرفی شدند. از سوی دیگر شاخص کیفی هوا در ۱۵ شهر ناسالم و خطرناک اعلام شد. همچنین یک راس بز کوهی در شهرستان قروه تلف شد. از دیگر اخبار مرتبط با محیط زیست میتوان به آتش سوزی منابع کشور و بحران پسماند و آلاینده های محیط زیستی اشاره کرد؛ در گزارش پیش رو به برخی از آنها پرداخته شده است.
آسیب رسانی به جنبه های مختلف محیط زیست در ایران کماکان ادامه دارد. از طرفی شهروندانی وجود دارند که به دلیل عدم آموزش یا نیازهای مالی دست به تخریب و آسیب رسانی به محیط زیست می زنند و از سوی دیگر نهادهای متولی در تلاش هستند تا از حجم این آسیب ها بکاهند، هر چند این تلاش ها قابل تقدیر است اما به نظر نمی آید میزان آن با شرایط محیط زیستی ایران تطبیق داشته باشد.
حیات وحش
حیات وحش به کلیه جانداران از قبیل پستانداران، پرندگان، خزندگان و دوزیستان و تمام گیاهانی گفته می‌شود که به صورت وحشی و طبیعی بدون دخالت یا کمک انسان بر روی کره زمین زندگی کرده و آب و خوراک خود را خود تأمین می‌کند. اما دخالت و تصرف انسان در زیستگاه های طبیعی و مصرف بی‌رویه منابع طبیعی بسیاری از گونه های حیاط وحش را در معرض انقراض قرار داده است.
در هفته ای که گذشت، رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان قروه از تلف شدن یک بز وحشی بر اثر خوردن پلاستیک خبر داد و گفت: پس از انجام ارزیابی اولیه و کالبدشکافی لاشه، توسط تیم دامپزشک، علت مرگ گونه انسداد معده و روده توسط کیسه پلاستیکی مشخص شد که همراه گیاه تغذیه کرده بود.
به گفته توفیق زارعی، این بز کوهی دارای یک جنین ماده هم در داخل شکم بوده که این اتفاق موجب از دست رفتن جنین نیز شد.
معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی اداره کل حفاظت محیط زیست لرستان اعلام کرد: از مجموع ۳۹۶ گونه مهره دار شناسایی شده در این استان ۱۲ گونه در معرض خطر انقراض و تهدید قرار دارند.
محمدنبی حسنوند بیان کرد: مهمترین این گونه ها در رده پستانداران آهو، کل و بز، قوچ و میش ارمنی هستند و به لحاظ وضعیت حفاظت در شرایط آسیب پذیر قرار دارند و از میان پرندگان می توان به کرکس مصری و بالابان اشاره کرد که این گونه ها نیز در خطر انقراض قرار دارند.
حسنوند افزود: در میان خزندگان لاک پشت فراتی با وضعیت حفاظتی در معرض خطر انقراض و لاک پشت مهلیز دار با وضعیت حفاظتی آسیب پذیر و سمندر لرستانی در میان دوزیستان با وضعیت در خطر انقراض و بحرانی قرار دارد و از میان ماهیان نیز کپور ماهی کور غار و سگ ماهی کور غار در وضعیت حفاظتی آسیب پذیر است.
بازداشت و محکومیت متخلفان محیط زیستی
یکی از موضوعات مورد بحث محیط زیست مسئله حمایت از منابع طبیعی بوده و از سوی دیگر، حفاظت از جنگل‌ها، حیات وحش و جلوگیری از قاچاق چوب، شکار و صید بی رویه به عنوان بخشی از مقوله حفاظت از منابع طبیعی، و در نهایت حفظ محیط زیست تلقی می‌شود. بسیاری از حیوانات، به دلیل شکار غیرقانونی در معرض خطر قرار دارند.
طی یک هفته اخیر با تلاش محیط بانان و جنگل بانان، دستکم ۲۵ تن چوب قاچاق در شهرهای مهاباد و همدان ضبط و در این راستا شش متهم بازداشت شدند. همچنین طی این مدت دستکم دو شکارچی غیرمجاز در شهرهای شیراز و تفت بازداشت و به مراجع قضایی معرفی شدند.
حق تنفس و هوای پاک
براساس گزارش‌ها، سالانه تعداد پرشماری از شهروندان بر اثر آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند. این مشکل علتی جز سو مدیریت و عدم توجه به کنوانسیون‌ها و قراردادهای بین‌المللی در این زمینه ندارد.
طی هفته ای که گذشت شاخص کیفی هوا در شهرهای شوشتر ۱۵۴، ماهشهر ۱۸۳، بهبهان ۱۳۱، هندیجان ۱۴۰، باقرشهر ۱۳۹، پاکدشت ۱۳۲، پیشوا ۱۰۲، زرند ۴۱۱، رفسنجان ۳۸۵، انار ۴۶۷، اهواز ۱۳۰، خرمشهر ۱۳۸، مسجدسلیمان ۱۳۵، رامهرمز ۱۰۴ و آبادان ۱۱۲ ناسالم برای گروه های حساس، ناسالم برای عموم و خطرناک اعلام شد.
شاخص کیفی هوا از صفر تا ۵۰ هوای پاک، ۵۱ تا ۱۰۰ هوای سالم، ۱۰۱ تا ۱۵۰ ناسالم برای گروه‌های حساس، ۱۵۱ تا ۲۰۰ ناسالم برای عموم، ۲۰۱ تا ۳۰۰ بسیار ناسالم و ۳۰۱ تا ۵۰۰ خطرناک است.
شاخص کیفی هوا (Air Quality Index) معیاری است که غلظت ترکیبات مختلف آلاینده موجود در هوا نظیر مونوکسید کربن، دی اکسید گوگرد، ترکیبات نیتروژن دار، اوزون و ذرات معلق (ذرات کوچک‌تر از ۱۰ میکرومتر و ذرات کوچک‌تر از ۲.۵ میکرومتر) را که دارای حدود مجاز متفاوت با واحدهای مختلف است به یک عدد بدون واحد تبدیل می‌کند و وضعیت آلودگی هوا را نمایش می‌دهد.
آتش سوزی
به طور کلی جنگل‌ها در نتیجه عمل کربن گیری مرتباً گاز کربنیک هوا را که در اثر تنفس موجودات زنده و فعل و انفعالات شیمیایی و آلودگی های محیط زیست وارد هوا می‌شود جذب کرده و گاز اکسیژن را پس می‌دهد. از این رو باید مورد توجه ویژه ای قرار گیرند.
در هفته ای که گذشت، دستکم سه فقره حریق در استان های کهگیلویه و بویراحمد، هرمزگان و خوزستان باعث از بین رفتن دستکم ۱۰۰۳ هکتار از منابع طبیعی این استان ها شد.
مدیرکل مدیریت بحران استان زنجان گفت: طی سال گذشته ۶۷ مورد آتش سوزی مراتع این استان به میزان ۳۹۲ هکتار به وقوع پیوست که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل آن افزایش ۶۳ درصدی را نشان می دهد.
از سوی دیگر، مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری لرستان اعلام کرد: ۱۲ درصد حریق های زاگرس در لرستان رخ می دهد و بیشترین مساحت حریق رخ داده متعلق به شهرستان پلدختر بوده است.
بنا بر اعلام مدیر جهاد کشاورزی باشت، ۳۵ هکتار از مزارع و باغ های این شهرستان امسال دچار آتش سوزی شده است. در این آتش سوزی ها پنج هکتار از باغ ها و ۳۰ هکتار از مزارع گندم این شهرستان دچار خسارت شدند.
بحران پسماند و آلاینده های محیط زیستی
رییس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان اسلامشهر از جمع آوری یک واحد آلاینده تفکیک ضایعات در این شهرستان خبر داد و گفت: طی بررسی شکایات واصله در حوزه استحفاظی شهرستان اسلامشهر در منطقه ده عباس یک واحد غیرمجاز فعال در زمینه جمع آوری و تفکیک ضایعات و پسماند سوزی، شناسایی و پس از پیگیری موضوع توسط کارشناسان این اداره، ضمن جلوگیری از پسماند سوزی‌های حاصله، این واحد غیر مجاز جمع آوری شد.
افزون بر این، مدیرکل دفتر پسماند سازمان حفاظت محیط زیست اعلام کرد که روزانه ۵۶ تا ۵۷ هزار تن پسماند در کشور تولید می‌شود که از این میزان ۱۱ تا ۱۲ درصد پلاستیک است.
به گفته مهدی خادم ثامنی، سالانه ۲۱ تن کیسه پلاستیکی فقط در میادین میوه و تره‌بار شهر تهران استفاده می‌شود که رقم بسیار بالایی است.
همچنین علیرضا رحمتی، رئیس اداره محیط زیست شهر تهران نیز اعلام کرده است که در سال ۱۴۰۰ روزانه نزدیک به ۵ هزار و ۱۱۷ تن، در سال ۱۴۰۱ حدود ۵ هزار و ۱۱۶ تن و سال ۱۴۰۲ نزدیک به ۵ هزار و ۴۶۳ تن پسماند عادی در کلانشهر تهران جمع‌آوری شده است.