خبرگزاری هرانا – حق بر محیط زیست و مبانی فلسفی آن، از قواعد حقوق بشر و حقوق طبیعی نشأت گرفته شده است. ابتدایی ترین حق طبیعی انسان در این کره خاکی، «حق حیات» است. اما طی دهه های اخیر به دلیل استفاده بی رویه از منابع طبیعی، عدم نظارت و توجه به مباحث زیست محیطی و الگوهای صحیح، محیط زیست طبیعی به شدت دچار صدماتی شده است. گزارش پیش رو حاصل ثبت ۳۶ واقعه محیط زیستی ایران است که در هفته اخیر منتشر و به هدف آگاه سازی گردآوری شده است.
به گزارش خبرگزاری هرانا، ارگان خبری مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران، در هفته ای که گذشت دستکم پانزده شکارچی غیرمجاز بازداشت و به مراجع قضائی معرفی شدند. از سوی دیگر شاخص کیفی هوا در ۹ شهر ناسالم و خطرناک اعلام شد. از دیگر اخبار مرتبط با محیط زیست میتوان به آتش سوزی منابع طبیعی کشور، بحران فرونشست و بی توجهی به حیات وحش اشاره کرد؛ در گزارش پیش رو به برخی از آنها پرداخته شده است.
آسیب رسانی به جنبه های مختلف محیط زیست در ایران کماکان ادامه دارد. از طرفی شهروندانی وجود دارند که به دلیل عدم آموزش یا نیازهای مالی دست به تخریب و آسیب رسانی به محیط زیست می زنند و از سوی دیگر نهادهای متولی در تلاش هستند تا از حجم این آسیب ها بکاهند، هر چند این تلاش ها قابل تقدیر است اما به نظر نمی آید میزان آن با شرایط محیط زیستی ایران تطبیق داشته باشد.
حیات وحش
حیات وحش به کلیه جانداران از قبیل پستانداران، پرندگان، خزندگان و دوزیستان و تمام گیاهانی گفته می‌شود که به صورت وحشی و طبیعی بدون دخالت یا کمک انسان بر روی کره زمین زندگی کرده و آب و خوراک خود را خود تأمین میکند. اما دخالت و تصرف انسان در زیستگاه های طبیعی و مصرف بی‌رویه منابع طبیعی بسیاری از گونه های حیاط وحش را در معرض انقراض قرار داده است.
روزنامه همشهری در گزارشی عنوان کرد که سال‌هاست بودجه‌های مربوط به طرح ایمن‌سازی جاده تردد یوزپلنگ ایرانی به‌صورت قطره‌چکانی اختصاص می‌یابد. اخیراً معاون محیط طبیعی سازمان حفاظت محیط‌زیست اعلام کرده است که پنجاه میلیارد تومان برای فنس‌کشی جاده عباس‌آباد اختصاص یافته است. با این حال، هیچ نشانی از اختصاص بودجه در لایحه بودجه ۱۴۰۳ دیده نمی‌شود.
در این گزارش آمده است: این در حالی است که ۲۰ میلیارد تومانی که وزارت راه سال گذشته پس از تلف شدن یک ماده یوزپلنگ باردار، برای ایمن‌سازی این جاده متعهد شده بود، هنوز به جایی نرسیده است. طرح فنس‌کشی جاده مرگ از سال ۱۳۹۴ مطرح است و مشاهده مکرر یوزها در خارج از زیستگاه اصلی‌شان، لزوم اجرایی شدن این طرح را بیشتر میکند.
همچنین، جمیل حمیدی، رئیس اداره محیط زیست شهرستان دهگلان، اعلام کرد که یک کفتار راه‌راه در محور دهگلان به بلبان آباد بر اثر برخورد با یک وسیله نقلیه سواری تلف شده است. به گفته حمیدی؛ کفتارها با تغذیه از لاشه جانوران تلف‌شده، نقش مهمی در پاک‌سازی و تعادل اکوسیستم داشته و از انتشار بیماری در طبیعت جلوگیری می‌کنند و به همین دلیل به‌عنوان رفتگران طبیعت شناخته می‌شوند.
بازداشت و محکومیت متخلفان محیط زیستی
یکی از موضوعات مورد بحث محیط زیست مسئله حمایت از منابع طبیعی بوده و از سوی دیگر، حفاظت از جنگل‌ها، حیات وحش و جلوگیری از قاچاق چوب، شکار و صید بی رویه به عنوان بخشی از مقوله حفاظت از منابع طبیعی، و در نهایت حفظ محیط زیست تلقی می‌شود. بسیاری از حیوانات، به دلیل شکار غیرقانونی در معرض خطر قرار دارند.
طی یک هفته اخیر با تلاش محیط بانان و جنگل بانان، دستکم پانزده شکارچی غیرمجاز در شهرهای گچساران، اقلید، اردستان و پاوه بازداشت و به مراجع قضایی معرفی شدند.
در هفته این که گذشت؛ مامورین یگان حفاظت پارک ملی دنا پس از شناسایی هویت متخلفی در یکی از روستاهای شهرستان دنا با هماهنگی مراجع قضایی و انتظامی بخشی از لاشه ۲ راس کل شکار شده را کشف و ضبط کردند و برای فرد متخلف پرونده قضایی تشکل دادند.
همچنین؛ سید حسن فراهانی، رئیس اداره پارک‌های ملی خجیر و سرخه حصار، از دستگیری یک گروه صیاد غیرمجاز در پارک ملی خجیر خبر داد. وی اعلام کرد که از متخلفان یک رشته دام و ۵۴ قطعه ماهی کشف و ضبط شد و این افراد پس از تشکیل پرونده به مراجع قضایی معرفی شدند.
از سوی دیگر؛ ماموران یگان حفاظت محیط زیست مازندران از شکارچیان غیرمجاز ۱۳ قبضه سلاح شکاری کشف و ضبط کردند. روابط عمومی اداره کل حفاظت محیط زیست مازندران اعلام کرد که طی گشت‌زنی در شهرهای محمودآباد، آمل، و ساری، ۱۳ قبضه سلاح شکاری و تعدادی فشنگ از شکارچیان غیرمجاز کشف شد. همچنین در فریدونکنار، ماموران ۲ رشته تور سالیک را از رودخانه‌ها جمع‌آوری کردند. در گزارش اداره کل حفاظت محیط زیست مازندران آمده است که متخلفان پس از تشکیل پرونده به مراجع قضایی معرفی شدند.
افزون بر این؛ سرپرست اداره کل حفاظت محیط زیست استان کرمانشاه اعلام کرد که با تلاش ماموران یگان حفاظت استان، ۲ بهله پرنده شکاری از قاچاقچیان و صیادان غیرقانونی در پناهگاه حیات وحش بیستون کشف و ضبط شد. سعید دزفولی‌نژاد افزود که در نتیجه چندین شبانه‌روز عملیات کمین و شناسایی، یگان حفاظت پناهگاه حیات وحش بیستون موفق به دستگیری یک اکیپ قاچاقچی پرندگان شکاری در این منطقه شد.
همچنین؛ رئیس محیط زیست شهرستان قروه اعلام کرد: در سال گذشته، بیش از ۵۰ پرونده تخلفات زیست‌محیطی با ۶۰ متخلف کشف و شناسایی شدند. توفیق زارعی این تخلفات را شامل تصرف و تخریب اراضی ملی، قطع درخت، آلودگی، و شکار غیرمجاز دانست. وی از تشکیل پرونده‌های قضایی و صدور حکم‌های سبز نیز به منظور حفاظت از محیط زیست خبر داد.
علاوه بر این؛ مدیرعامل جمعیت هلال احمر استان بوشهر از سقوط یکی از کارکنان محیط‌بانی در منطقه کوهستانی بیرمی خبر داد.
مدیرعامل جمعیت هلال احمر استان بوشهر با بیان اینکه محل حادثه در نقطه‌ای صعب‌العبور بوده و همچنین فاصله زمانی چند ساعته تا پایگاه امداد کوهستان، شرایط آسیب‌دیدگی و امکان دسترسی و پیمایش به محل حادثه را سخت کرده است، گفت: هماهنگی جهت اعزام بالگرد جمعیت هلال احمر صورت گرفته و تیم امداد کوهستان پایگاه خاییز تنگستان تا لحظاتی دیگر به محل سقوط محیط‌بان دسترسی پیدا می‌کنند. ایزدپناه افزود: طبق اطلاعات اولیه فرد حادثه‌دیده از چند ناحیه دچار مولتی تروما (شکستگی از چند ناحیه) شده است.
از سوی دیگر، فرمانده یگان حفاظت محیط زیست کشور گفت: تاکنون ۱۲۱ محیط‌بان را در حال انجام وظیفه از دست داده‌ایم. همچنین نزدیک به ۳۷۹ نفر از محیط‌بان‌های کشور دچار مصدومیت‌های مادام‌العمر شده‌اند اما همچنان در حال خدمت هستند. جمشید محبت‌خانی در ادامه با اشاره به اینکه ۸۰ درصد از ساختمان‌های محیط‌بانی از لحاظ ساختمان و تجهیزات فرسوده هستند، افزود: برابر چارت سازمانی ما باید نزدیک به هشت هزار محیط‌بان داشته باشیم، اما اکنون تقریباً چهار هزار نیرو در کل کشور داریم.
حق تنفس و هوای پاک
براساس گزارش‌ها، سالانه تعداد پرشماری از شهروندان بر اثر آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند. این مشکل علتی جز سو مدیریت و عدم توجه به کنوانسیون‌ها و قراردادهای بین‌المللی در این زمینه ندارد.
طی هفته ای که گذشت شاخص کیفی هوا در شهرهای اصفهان ۱۴۱، زنجان ۱۲۳، شهر نکا ۱۱۷، بجنورد ۱۰۷، تهران ۱۰۴، اهواز ۱۲۸، شوشتر ۱۰۶ و ماهشتر ۱۲۴، ناسالم برای گروه های حساس، ناسالم برای عموم اعلام شد.
براساس اعلام سامانه پایش کیفی هوای کشور، وضعیت هوا در ایستگاه پتروشیمی مسجدسلیمان با شاخص ۲۴۴ میکروگرم بر مترمکعب به رنگ بنفش درآمد و در وضعیت بسیار ناسالم قرار گرفت.
شاخص کیفی هوا از صفر تا ۵۰ هوای پاک، ۵۱ تا ۱۰۰ هوای سالم، ۱۰۱ تا ۱۵۰ ناسالم برای گروه‌های حساس، ۱۵۱ تا ۲۰۰ ناسالم برای عموم، ۲۰۱ تا ۳۰۰ بسیار ناسالم و ۳۰۱ تا ۵۰۰ خطرناک است.
شاخص کیفی هوا (Air Quality Index) معیاری است که غلظت ترکیبات مختلف آلاینده موجود در هوا نظیر مونوکسید کربن، دی اکسید گوگرد، ترکیبات نیتروژن دار، اوزون و ذرات معلق (ذرات کوچک‌تر از ۱۰ میکرومتر و ذرات کوچک‌تر از ۲.۵ میکرومتر) را که دارای حدود مجاز متفاوت با واحدهای مختلف است به یک عدد بدون واحد تبدیل میکند و وضعیت آلودگی هوا را نمایش می‌دهد.
آتش سوزی
به طور کلی جنگل‌ها در نتیجه عمل کربن گیری مرتباً گاز کربنیک هوا را که در اثر تنفس موجودات زنده و فعل و انفعالات شیمیایی و آلودگی های محیط زیست وارد هوا می‌شود جذب کرده و گاز اکسیژن را پس می‌دهد. از این رو باید مورد توجه ویژه ای قرار گیرند.
در هفته ای که گذشت، بیش از پانصد هکتار از منابع طبیعی استان های، خوزستان، کرمانشاه، گلستان، کهگیلویه و بویراحمدف لرستان و ایلام دچار حریق شده و از بین رفتند.
لازم به ذکر است، علی ملکی آهنگران، فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی کشور، درباره حریق جنگل‌ها در تابستان اظهار داشت که بر اساس آمارهای اخیر، ۹۸ درصد از حریق‌ها ناشی از عوامل انسانی است، که ۹۴ درصد از آنها سهوی و ۴ درصد عمدی بوده‌اند. او ادامه داد که از نظر گونه‌شناسی، ۸۰ درصد از حریق‌ها سطحی بوده و ۱۸ درصد طبیعی، در حالی که ۲ درصد دیگر نامعلوم مانده‌اند. از نظر سطح پوشش گیاهی، ۵۰ درصد حریق‌ها در مراتع، ۳۱ درصد در جنگل‌های طبیعی و مابقی در جنگل‌های بذرپاش رخ داده است.
همچنین، فرماندار کنگاور اظهار داشت که بارش‌های مناسب فصل زمستان و اوایل بهار و افزایش رویش گیاهان، مراتع این شهرستان را در فصل گرم سال آسیب‌پذیر کرده به گونه‌ای که بر اساس آخرین بررسی‌ها ۱۵ نقطه در کنگاور مستعد آتش‌سوزی است.
فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی کشور هم از فعال‌سازی ۱۰ پایگاه اطفای حریق در کشور خبر داد و مدعی شد: به‌منظور شناسایی ۶۶۵ نقطه بحرانی در استان‌ها، ۱۱ پهپاد فانتوم ۴ برای ارزیابی حریق‌ها و همچنین ۱۱ سبد حمل هوایی آب به استان‌ها واگذار شده است.
بخش زیادی از مراتع و جنگل‌های کهگیلویه و بویراحمد، به‌ویژه در شهرهای باشت، گچساران و کهگیلویه، در روزهای اخیر دچار آتش‌سوزی و نابودی شده است. رسانه‌های رسمی گزارش داده‌اند که کمبود محسوس تجهیزات اطفای حریق بیش از هر زمان دیگری در استان محسوس بود.
در جریان این آتش سوزی ها، یک قرقبان در شهرستان گچساران و یک همیار محیط زیست در شهرستان باشت طی عملیات های اطفا حریق منابع طبیعی دچار مصدومیت شدند.
فقدان مدیریت بارش های حداقلی؛ خشکسالی و از بین رفتن منابع آبی
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان تهران با اشاره به مشکلات پارک جنگلی چیتگر از جمله کمبود آب که باعث آفت‌زدگی درختان شده است، مدعی شد: برای حل این مشکلات، برنامه‌های مختلفی در نظر گرفته شده است. یکی از این برنامه‌ها، آبرسانی به این پارک همچنین انجام اقدامات لازم برای مبارزه با آفت‌ها به‌خصوص سوسک پوست‌خوار است.
در این رابطه میزان به گزارش میزان نوشت: در پی انتشار اخباری در فضای مجازی درباره خشکاندن درختان منطقه چیتگر، دادستان تهران با ورود به موضوع، دستور پیگیری و انجام اقدامات را صادر کرد.
بحران فرونشست زمین در ایران
یکی از مسائلی که در اثر برداشت بی‌رویهٔ آب زیرزمینی رخ می‌دهد، فرونشست زمین است. امری که به گفته برخی از کارشناسان، عدم مدیریت آب های سطحی موجود توسط مسئولان متولی و نهایتا اقدام به برداشت بیش از حد از آبهای زیرزمینی، رشد به سزایی به آن می بخشد. نشست زمین باعث ایجاد شکاف‌های عمیق در سطح زمین، کج شدن لوله‌های چاه، خرابی ساختمان‌ها و نهایتا ایجاد تلفات جبران ناپذیر برای انسان ها و دیگر موجودات زنده می شود.
روز چهارشنبه ۱۶ خرداد ۱۴۰۳، عضو شورای بخش سیاخ دارنگون شیراز ، ایجاد فرونشست در جاده سیاخ دارنگون در جنوب غرب شیراز را اعلام کرد. مدیر مرکز زمین شناسی و اکتشافات معدنی جنوب کشور نیز به فرونشست شرق دریاچه مهارلو اشاره کرد و افزود: رخداد این منطقه نوعی فرونشست محسوب می شود. طهمورث یوسفی ادامه داد: در پی برداشت آبهای زیرزمینی غارها ریزش می کند و فروچاله ایجاد می شود که فرونشست شرق دریاچه مهارلو از همین نوع است.
علاوه بر این؛ معاون امور عمرانی فرمانداری اراک گفت: برای مقابله با فرونشست‌های احتمالی در منطقه کرهرود اراک باید هرچه سریعتر کار مطالعاتی جامع صورت گیرد. محمدکرم محمدی افزود: وقوع چندین مورد فرونشست زمین در ماه‌های اخیر در منطقه کرهرود اراک بیانگر وجود مشکل است و نباید به راحتی از کنار آن گذر کرد.