در چهارمین سالگرد کشته شدن سرنشینان پرواز پی‌اس۷۵۲ تجمعات بسیاری در ایران و دیگر شهرهای جهان برگزار شد. خانواده‌های داغداری که در شاهدشهر، محل سرنگونی هواپیمای مسافربری اوکراینی جمع شدند، “بیدادی” که بر آنها رفته است را فریاد زدند. این مراسم زیر دوربین‌های نیروهای امنیتی برگزار شد.
خانواده قربانیان در این مراسم به صراحت گفتند که جمهوری اسلامی نمی‌تواند با ارعاب مانع دادخواهی آنها شود.
همزمان با چهارمین سالروز شلیک دو موشک به پرواز PS752 توسط #سپاه پاسداران انقلاب اسلامی که موجب کشته‌شدن ۱۷۶ سرنشین این پرواز شد، مراسم یادبودی در محل سقوط این هواپیما در منطقه شاهدشهر برگزار شد. pic.twitter.com/WimWFq7oym
— DW فارسی (@dw_persian) January 8, 2024
سحرگاه ۱۸ دی ۱۳۹۸ پرواز PS752 تنها سه دقیقه پس از برخاستن از فرودگاه بین‌المللی تهران با دو موشک سپاه پاسداران سرنگون شد. ۱۷۶ سرنشین این پرواز جان باختند. باقی‌مانده وسایل آنها دزدیده شد. مقام‌های جمهوری اسلامی سه روز تمام این جنایت را انکار کردند. واقعیت و چگونگی این جنایت هنوز آشکار نشده و عاملان آن آزادند. اما فشار بر خانواده‌ها بخصوص آنهایی که در ایران هستند، در این سال‌ها رو به افزایش گذاشته است.
محسن اسدی لاری و زهرا مجد، پدر و مادر محمدحسین و زینب که در این پرواز بودند، گفته‌اند که از سال گذشته و در جریان سومین سالگرد عزیزان‌شان “فشارها شروع شده و امسال به انحاء گوناگون روز به روز بدتر شده است”. آنها از “فرسایش” روحی شدیدی گفته‌اند که سال گذشته بر آنها وارد شد.
به گفته آنها در مراسم سومین سالگرد “تعداد فراوانی نیروهای امنیتی بر صندلی‌های کنار مزار” عزیزان‌شان نشستند، “درحالی که جا برای میهمانان و حتی دانش‌آموزان مدارس نبود. مامواران امنیتی “پلاکارد سازمان خاص را بر فراز بردند و بسته‌هایی توزیع کردند” و از این مراسم برای تبلیغات حکومتی “سوءاستفاده” کردند.
نواز ابراهیم، از اعضای هیات مدیره انجمن خانواده‌های جانباختگان پرواز PS752 که خواهر و همسر خواهرش را سه هفته بعد از عروسی آنها در این پرواز از دست داد در شبکه X نوشت: «نیروهای رژیم امروز پوستر یادمان عزیزان پرواز را از جلوی خانه پدری من و خواهرم در تهران دزدیدند. موارد آزار و اذیت خانواده‌ها در ایران و کانادا به خصوص در ماه‌های اخیر زیاد شده.» خانواده‌ها از “کشورهای متضرر” خواسته‌اند که این پرونده در دیوان بین‌المللی لاهه به شکل ویژه رسیدگی شود.
نیروهای رژیم امروز پوستر یادمان عزیزان پرواز را از جلوی خانه پدری من و خواهرم در تهران دزدیدند. موارد آزار و اذیت خانواده ها در ایران و کانادا به خصوص در ماه های اخیر زیاد شده. ما از کشورهای متضرر خواستاریم تا در دادگاه بین المللی دادگستری در لاهه تقاضای رسیدگی ویژه کنند.#PS752 pic.twitter.com/YnrquXUSN2
— Navaz Ebrahim (@Navaz27) January 8, 2024
دادگاهی “سخیف” و ناعادلانه، متهم ردیف اول آزاد
خانواده بازماندگان هواپیمای اوکراینی نسبت به روند رسیدگی به پرونده این جنایت به شدت اعتراض دارند. دادگاهی که به گفته آنها نه عادلانه برگزار شده، نه به روشن شدن و مجازات آمران و عاملان و پشت پرده این جنایت کمکی کرده است.
خسرو ملک، پدر مریم یکی از سرنشیان پرواز در سخنرانی خود در شاهد شهر گفت که برگزاری دادگاهی به این شکل “صرفا با هدف قطعی پایمال کردن خون بی‌گناهان و نادیده گرفتن حقوق انسان‌های دیگر در پیگیری و محاکمه و مجازات کسانی بوده که دستان‌شان تا مفرق به خون بی‌گناهان آلوده” است.
او تاکید کرد که مقاومت خانواده‌ها موجب شد که “عزم جهان برای پاسخگو کردن نظام جمهوری اسلامی” و برای “کشف حقیقت” بیش از پیش راسخ شود و پرونده به دیوان بین‌المللی دادگستری برده شود.
محسن اسدی لاری و زهرا مجد به هم‌میهن گفته‌اند که دادگاه در فروردین سال جاری “حکمی بسیار سبک” و “سخیف” صادر کرد که “هیچگونه جامعیتی نداشت”. به گفته این خانواده “مراحل تحقیق، بازپرسی و رسیدگی دادگاه و حکم هیچ‌کدام عادلانه نبود.”
این خانواده گفت: «آقای (م.خ) که فرمانده سامانه بود از ابتدای این فاجعه و از همان روز در انفرادی بود تا فروردین‌ماه که ما خبر داریم و تا دو ماه بعد نیز زندانی بوده است اما از بعد آن خبر نداریم. ایشان روی هم رفته ۱۳ سال حبس داشت که با گذراندن یک‌سوم می‌توانست آزاد شده باشد و احتمالاً آزاد شده است».
آنها همچنین در اردیبهشت امسال علیه یکی از مسئولان اصلی سازمان هواپیمایی کشوری شکایتی را ثبت کردند اما “به جای اینکه رسیدگی کاملی انجام شود متاسفانه حدود ده روز پیش حکمی به صورت قطعی دادند که اعلام برائت آن فرد را اعلام کردند.”
علیزاده طباطبایی، وکیل خانواده‌های قربانیان هواپیمای اوکراینی نیز به سایت “دیده‌بان ایران” گفته که متهم ردیف اول پرونده آزاد شده است. او گفت: «تنها یکی از متهمان در بازداشت بود که آزاد شده است. بقیه متهمان هم حکم‌شان قطعی نشده تا بازداشت شوند.»
علیزاده طباطبایی با اشاره به روند عجیب رسیدگی به پرونده گفت: «فرجام خواهی به دیوان عالی کشور رفته و هنوز تصمیمی گرفته نشده است. درواقع پرونده از همان ابتدای سال تاکنون تغییری نکرده است.»
شکایت خانواده‌ها از مسئولین هواپیمایی کشوری، نظامی و سیاسی نیز “مشمول مرور زمان” شده و “قرار منع تعقیب” صادر شده است.
این روند باعث شد که بیش از ۱۰۰ خانواده از پیگیری پرونده در دستگاه قضایی ایران چشم‌پوشی کنند و تنها ۱۲ خانواده شکایت خود را پس نگرفته‌اند.
پاک کردن همه شواهد و وسایل قربانیان
حامد اسماعیلیون، سخنگوی پیشین انجمن خانواده جانباختگان و بسیاری دیگر از خانواده‌ها بارها به این اشاره کرده‌اند که سپاه و نیروهای امنیتی در اولین ساعات پس از سرنگون کردن هواپیما به محل جنایت رفته و تمام شواهد را پاک کرده‌اند. آنها وسایل شخصی قربانیان را برده‌اند و بخش بزرگی از این وسایل هرگز به بازماندگان تحویل داده نشد.
خانواده اسدی لاری می‌گوید: «دلیل قانع‌کننده‌ای برای بازنگرداندن وسایل بچه‌ها ارائه نشد. چه در خلال تحقیق و چه در مرحله رسیدگی در دادگاه بارها و بارها به صورت شفاهی و کتبی مطرح کردیم و اعتراض کردیم و حتی در مراجع بالاتر نیز اعتراض کردیم و آنها نیز هیچ‌کدام کاری نکردند».
آنها معتقدند که علت این بوده که “نهاد امنیتی که در واقع همان تیم شلیک‌کننده بوده از ابتدا دستور کارش این بود که تمام وسائل الکترونیکی و کارت شناسایی مسافران را جمع‌آوری و تخریب کنند” چراکه می‌دانستند که مسافران “در خلال آن ۴ دقیقه شروع کرده بودند به فیلمبرداری” و این اطلاعات “پرونده قطوری می‌شد علیه کسانی که این جنایت را انجام دادند”.
حامد اسماعیلیون در مراسم چهارمین سالگرد جانباختگان در تورنتو به موارد دیگری اشاره می‌کند، از جمله این که پرواز به دلایلی که هیچگاه روشن نشد، ۵۷ دقیقه تاخیر داشته و ۸۲ چمدان اصلا بارگیری نشد. او می‌گوید: «از شلیک اول به پرواز PS752 تا به زمین خوردن این هواپیما سه دقیقه و ۴۲ ثانیه طول کشیده است و بر اساس آنچه که خودشان از ۱۹ ثانیه (مکالمات) جعبه سیاه منتشر کرده‌اند، مسافران پرواز زنده بودند.»
“مرا یاد آر”
انجمن خانواده‌های جانباختگان پرواز PS752 در بیانیه‌ای با عنوان “مرا یاد آر” نوشتند که در سالی که گذشت پرونده این جنایت توسط چهار دولت متضرر کانادا، بریتانیا، اوکراین و سوئد به دیوان بین‌المللی دادگستری ارجاع شد.
آنها بار دیگر اعلام کردند که انتظارشان از این روند حقوقی “روشن شدن حقیقت و اجرای عدالت است”. بنا بر این بیانیه مدارک چهار دولت یاد شده در اکتبر آینده در لاهه ثبت می‌شود و”پس از آن نوبت جمهوری اسلامی‌ست تا مستندات خود را به لاهه ارائه کند”. این در حالی است که جمهوری اسلامی “هیچ مستنداتی مبنی بر خطای انسانی در اختیار ندارد”.
آنها همچنین گفته‌اند که فشار فزاینده جمهوری اسلامی به خانواده‌های جانباختگان “در هر جای دنیا به ویژه در ایران افزایش پیدا کرده” است.
آنها بار دیگر بر خواسته‌های خود پافشاری کرده‌اند: “درخواست بررسی ویژه‌ی پرونده در دادگاه لاهه با توجه به رفتار جمهوری اسلامی با خانواده‌ها، باز شدن پرونده‌ی جنایی در کانادا توسط پلیس فدرال، قرار دادن سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در لیست گروه‌های تروریستی”.
در بسیاری از سوگنامه‌هایی که برای قربانیان این پرواز در گوشه و کنار جهان منتشر شد، به این نیز اشاره شد که این سالگرد مصادف است با “سالگرد قتل عمدی بکتاش آبتین و قتل حکومتی محمدمهدی کرمی و محمد حسینی”.
خانواده جانباختگان پرواز PS752 با اشاره به همین جنایات تاکید می‌کنند که دادخواهی آنها “بخشی از جنبش بزرگ دادخواهی در ایران است”.
از: دویچه وله