فرامرز داور
«قانون اقدام راهبردی»، یه یکی از مسائل مورد دعوا و اختلاف در مناظره‌های انتخابات غیرمنتظره ایران بدل شده است. در‌حالی‌که «علی خامنه‌ای» از این قانون حمایت کرده و مشخص شده که خواسته خود او بوده، «حسن روحانی»، رییس‌جمهور پیشین، آن را «خیانت به مردم» خوانده است. این قانون چیست و چرا روحانی می‌گوید «بدترین قانون تاریخ جمهوری» است؟
***
در پاسخ به انتقادتی که از دولت حسن روحانی در ناتوانی در حل مساله تحریم‌ها می‌شود، روحانی گفته است: «آن‌هایی که نگذاشتند تحریم حل شود به صحنه [انتخابات] آمدند. عجیب است. چرا تحریم حل نشد؟ چرا مساله برجام تمام نشد؟ قانون راهبردی مجلس بدترین قانون در تاریخ جمهوری اسلامی ایران است. ما از این قانون بدتر نداشتیم. قانونی که فقط توطئه بود برای اینکه دولت دوازدهم ناموفق شود. برای اینکه مردم نفس نکشند.»
اشاره او از افرادی که «نگذاشتند تحریم حل شود»، دو نامزد انتخابات یعنی «سعید جلیلی»، نماینده رهبر در شورای عالی امنیت ملی و مهم‌تر از آن «محمدباقر قالیباف»، رییس مجلس شورای اسلامی است.
وقتی که «جو بایدن» در ۲۴آذر۱۳۹۹ در رقابت با «دونالد ترامپ برنده انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا شد، «محسن فخری‌زاده»، مرد پشت پرده برنامه اتمی ایران، حدود سه هفته قبل در ۷آذر در حومه تهران کشته شده بود.
آن زمان مشخص نبود که جمهوری اسلامی باید چهار سال دیگر خود را آماده ریاست‌جمهوری ترامپ و حملاتش نگه دارد یا نه. در عملیات هوایی آمریکا با مجوز ترامپ کمتر از یک سال پیش در دی۱۳۹۸، «قاسم سلیمانی»، فرمانده نیروی قدس سپاه کشته شده بود و دو طرف تا آستانه درگیری مستقیم نظامی هم پیش رفته بودند.
به محض اینکه مشخص شد نامزد دموکرات‌ها که وعده بازگشت به توافق اتمی برجام را داده بود به کاخ سفید راه خواهد یافت، مجلس شورای اسلامی که چند ماهی بود دوره یازدهم آن آغاز شده بود، طرحی را در دستور کار قرار داد که دولت حسن روحانی به‌شدت و به‌طور علنی با آن مخالفت کرده بود: «اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها و صیانت از حقوق ملت ایران.»
تصویب این طرح در مجلس شورای اسلامی، مصوبه شورای عالی امنیت ملی بود.
این طرح برای اولین بار خودداری از غنی‌سازی اورانیوم را علیه مقام‌های دولتی و مشخصا رییس سازمان انرژی اتمی ایران، جرم انگاری کرده است.
بازیابی اعتماد به نفس در تهران با پیروزی بایدن بر ترامپ
طرح جنجالی مجلس یازدهم دولت روحانی را در هفته‌های پایانی عمر، موظف به افزایش ذخایر اورانیوم غنی‌شده با خلوص پایین و آغاز مجدد غنی‌سازی با خلوص ۲۰ درصد و متعهد به تولید سالانه ۱۲۰ کیلوگرم از آن می‌کرد. بخش‌های نظارتی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بر برنامه هسته‌ای ایران را هم لغو می‌کرد که مهم ترین آن، اجرای پروتکل الحاقی به معاهدات دوجانبه با آژانس بود که امکان بازرسی سرزده را برای بازرسان فراهم کرده بود.
دولت ایران در این طرح به استفاده از ماشین‌های مدرن غنی‌سازی مجبور می‌شد که براساس توافق برجام، آن را محدود کرده بود.
سرتیپ محمدباقر قالیباف، رییس جدید مجلس شورای اسلامی، آن زمان طرح را واکنش به ترور به فخری‌زاده می‌خواند، اما مشخص بود که حکومت با شکست ترامپ در انتخابات، اعتماد به نفس از دست رفته را دوباره به دست آورده بود. تهران با این طرح به‌دنبال گرفتن امتیاز از دولت جو بایدن بود که پیشاپیش وعده بازگشت به برجامی را می‌داد که ترامپ حدود سه سال قبل از آن خارج شده بود.
معاون پارلمانی دولت روحانی در دیدار با نمایندگان، خواستار توقف این طرح شده بود. «محمدجواد ظریف» علنا از آن انتقاد کرد و روحانی در جلسه هیات دولت از مجلس خواست تا آن را کنار بگذارد تا دولت او در شش- هفت ماه باقی مانده از دوره‌اش، توافق برجام را با دولت بایدن احیا کند.
طرح دو فوریتی بود، یعنی به‌شکل فوق‌العاده فوری در مجلس بررسی می‌شد و شورای نگهبان هم پس از تصویب، ۲۴ ساعت فرصت داشت تا نظر خود را اعلام کند. در میانه اختلافات مجلس و دولت، طرح تصویب شد و برای اجرا از سوی مجلس به دولت ابلاغ شد.
وقتی مشخص شد پشت مصوبه مجلس، خامنه‌ای است
دولت روحانی هنوز به آن معترض بود و به‌نظر می‌رسید که به‌دنبال راهی برای تعویق آن است، اما محمدجواد ظریف، وزیر خارجه وقت خبر داد که علی خامنه‌ای در جلسه‌ای که او، حسن روحانی و «علی اکبر صالحی»، رییس سازمان انرژی اتمی ایران حضور داشتند، خواستار تعجیل در اجرای قانون شده بود.
خامنه‌ای تا آن زمان مطابق رویه خود سکوت کرده بود. دو سال بعد به‌شکلی غیرمنتظره و بی‌سابقه در جمع مدیران سازمان انرژی اتمی از این قانون تمجید کرد و به انتقادات دو سال پیش روحانی به‌صورت علنی جواب داد: «قانون اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها، مصوبه‌ای اساسی و مهم بود که کشور را از سرگردانی در مساله هسته‌ای و حالت ندانم‌کاری نجات داد که نتایج اجرای آن را حتی در عرصه جهانی مشاهده می‌کنیم.»
خامنه‌ای گفته بود«این قانون به نفع ما است، به نفع کشور است و به نفع صنعت هسته‌ای است. بعضی‌ها خیال می‌کنند این قانون برای کشور مشکل‌درست‌کن است؛ اشتباه می‌کنند. این قانون، قانونِ خوبی است؛ اصلا قانون هم هست، قانون را باید عمل کرد؛ بحثی نداریم. از قانون تخطی نشود. چه در دسترسی‌هایی که دیگران توقع دارند، چه در اطلاعاتی که ارائه می‌کنید، طبق این قانون عمل بشود.»
پس از اجرای این قانون، دولت ایران در زمان روحانی تلاش‌هایی برای احیای برجام انجام داد که خامنه‌ای در آخرین دیدار با اعضای هیات دولت او، آن را «غیرقابل اجرا» خواند و به تندی آن رد کرد. احیای برجام پس از آن هم در زمان ریاست‌جمهوری «ابراهیم رئیسی» به نتیجه نرسید.
خیانت خواندن قانونی که خامنه‌ای از تعریف کرده است
یک سال پس از اظهارات خامنه‌ای در تمجید قانون اقدام راهبردی، با کشته شدن ابراهیم رئیسی، ظریف در مناظره‌های انتخابات غیرمنتظره ریاست‌جمهوری برخلاف خامنه‌ای که آن را «به نفع کشور» خوانده بود، این قانون را مانع اجرای برجام و رفع تحریم‌ها خواند. البته او در آن زمان از مذاکرات احیای برجام کنار گذاشته شده بود، به‌نحوی که در روزهای پایانی گفت‌وگوهایی که در وین جریان داشت، غیرمستقیم انزوای خود از مذاکرات را علنی کرد و گفت که پیش‌نویس توافق را به او هم نشان دادند و آن را مطلوب ارزیابی می‌کند.
اظهارات روحانی درباره این قانون که آن را «بدترین قانون جمهوری اسلامی» خوانده، پس از گفته‌های اخیر ظریف و به‌طور واضحی در تضاد با سیاست علی خامنه‌ای است.
روحانی حتی این قانون را «خیانت به مردم» خوانده است: «می‌دانم چه کسی طراحی کرده، چه کسی نوشته، کجا نشستند. آدم‌هایش را می‌دانم چه کسانی نوشتند. در چه اتاقی نشستند. همه را من می‌دانم. خب خیانت شد به مردم. چرا ۳۰۰ میلیارد دلار در این سه سال به مردم صدمه زدند؟ سالی ۱۰۰ میلیارد دلار، مستقیم و غیرمستقیم، از فروش نفت و پتروشیمی و تخفیف‌هایی که به دیگران می‌دهند، به مردم صدمه زدند. چرا نگذاشتید حل شود؟ مساله برجام در اسفند۹۹ یا نه در فروردین ۱۴۰۰ حل می‌شد.»
پس از اجرای برجام، ایران توانسته بود سالی ۱۰۰ میلیارد دلار نفت و محصولات نفتی و پتروشیمی بفروشد که به‌شکل ناگهانی باعث رشد اقتصادی و بالا رفتن تولید ناخالص ملی ایران شد. اگر همان وضع امکان تداوم یافته بود، اکنون دولت ایران دست‌کم ۳۰۰ میلیارد دلار درآمد نفتی کسب کرده بود که باوجود فساد گسترده و سازمان‌یافته فعلی هم، اثر مثبت چنین درآمدی بر اقتصاد و وضعیت شهروندان ایرانی غیرقابل انکار است.
از: ایران وایر