در هفته ای که گذشت؛ نگاهی به گزارشات محیط زیستی در ایران

خبرگزاری هرانا – حق بر محیط زیست و مبانی فلسفی آن، از قواعد حقوق بشر و حقوق طبیعی نشأت گرفته شده است. ابتدایی ترین حق طبیعی انسان در این کره خاکی، «حق حیات» است. اما طی دهه های اخیر به دلیل استفاده بی رویه از منابع طبیعی، عدم نظارت و توجه به مباحث زیست محیطی و الگوهای صحیح، محیط زیست طبیعی به شدت دچار صدماتی شده است. گزارش پیش رو حاصل ثبت ۶۷ واقعه محیط زیستی ایران است که در هفته اخیر منتشر و به هدف آگاه سازی گردآوری شده است.

حیات وحش

تصویر ببر سیبری ماده ملقب به «آفتاب»

حیات‌ وحش به کلیه جانداران از قبیل پستانداران، پرندگان، خزندگان و دوزیستان و تمام گیاهانی گفته می‌شود که به صورت وحشی و طبیعی بدون دخالت یا کمک انسان بر روی کره زمین زندگی کرده و آب و خوراک خود را خود تأمین می‌کند. اما دخالت و تصرف انسان در زیستگاه های طبیعی و مصرف بی‌رویه منابع طبیعی بسیاری از گونه های حیاط وحش را در معرض انقراض قرار داده است.

در هفته ای که گذشت یک راس جبیر نر در شهرستان بافق و یک قلاده کفتار در یزد به دلیل برخورد با خودرو تلف شدند.

همچنین ببر سیبری ماده ملقب به «آفتاب» در اثر کهولت سن و ضعف قوای جسمانی با بیست و یک سال سن در باغ وحش ارم سبز جان باخت.

بازداشت متخلفان محیط زیستی

یکی از موضوعات مورد بحث محیط زیست مسئله حمایت از منابع طبیعی بوده و از سوی دیگر، حفاظت از جنگل‌ها، حیات وحش و جلوگیری از قاچاق چوب، شکار و صید بی رویه به عنوان بخشی از مقوله حفاظت از منابع طبیعی، و در نهایت حفظ محیط زیست تلقی می‌شود. بسیاری از حیوانات، به دلیل شکار غیرقانونی در معرض خطر قرار دارند.

طی یک هفته اخیر با تلاش محیط بانان و جنگل بانان، بیش از چهار تن چوب قاچاق در سوادکوه و نمین ضبط و در این راستا چهار متهم بازداشت شدند. همچنین طی این مدت بیش از چهارده شکارچی و صیاد غیرمجاز در شهرهای شاهین دژ، کرج، اردل، فیروزکوه، یزد و شاهرود بازداشت و به مراجع قضایی معرفی شدند.

افزون بر این فرمانده یگان حفاظت اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان اصفهان از کشف و ضبط چهل و نه تُن زغال و چوب جنگلی قاچاق در این استان طی چهار ماه نخست سال جاری خبرداد.

فرمانده یگان حفاظت محیط‌ زیست اصفهان از دستگیری سی و شش متخلف و شکارچی غیرمجاز در این استان طی ماه های خرداد و تیر خبر داد و رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان سقز گفت: از ابتدای سال تاکنون پنجاه و سه نفر متخلف شکار و صید در این شهرستان دستگیر شده‌اند.

فرمانده یگان حفاظت منابع آبزیان استان بوشهر نیز از توقیف سه فروند شناور بدون مجوز در آب‌های این استان به دلیل صید به روش ممنوعه ترال خبر داد.

حق تنفس و هوای پاک

بر اساس گزارش‌ها، سالانه تعداد پرشماری از شهروندان بر اثر آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند. این مشکل علتی جز سو مدیریت و عدم توجه به کنوانسیون‌ها و قراردادهای بین‌المللی در این زمینه ندارد.

طی هفته ای که گذشت شاخص کیفی هوا در شهرهای خمینی‌شهر ۱۶۲، زرین‌شهر ۱۵۱، شاهین‌شهر ۱۵۶، مبارکه ۱۵۹، نجف آباد ۱۵۹، سجزی ۱۷۱، قهجاورستان ۱۷۳، آبادان ۱۳۱، اندیمشک ۱۴۲، بهبهان ۱۰۵، خرمشهر ۱۵۷، دزفول ۱۳۵، شوش ۱۲۲، هندیجان ۱۵۴، هویزه ۱۵۲، اراک ۱۶۰، شازند ۱۷۱، قم ۱۵۴، اصفهان ۱۵۸، تهران ۱۷۷، ماهشهر ۱۶۷، نجف آباد ۱۰۶، کاشان ۱۰۷، ساوه ۱۰۷، اهواز ۱۱۱، شوشتر ۱۰۷ و امیدیه ۱۱۹ ناسالم برای گروه های حساس، ناسالم برای عموم، بسیار ناسالم و خطرناک و اعلام شد.

از سوی دیگر شاخص کیفی هوا در مسجد سلیمان عدد ۵۰۰ را نشان داد و در محدوده خطرناک قرار گرفت.

شاخص کیفی هوا از صفر تا ۵۰ هوای پاک، ۵۱ تا ۱۰۰ هوای سالم، ۱۰۱ تا ۱۵۰ ناسالم برای گروه‌های حساس، ۱۵۱ تا ۲۰۰ ناسالم برای عموم، ۲۰۱ تا ۳۰۰ بسیار ناسالم و ۳۰۱ تا ۵۰۰ خطرناک است.

شاخص کیفی هوا (Air Quality Index) معیاری است که غلظت ترکیبات مختلف آلاینده موجود در هوا نظیر مونوکسید کربن، دی اکسید گوگرد، ترکیبات نیتروژن دار، اوزون و ذرات معلق (ذرات کوچک‌تر از ۱۰ میکرومتر و ذرات کوچک‌تر از ۲.۵ میکرومتر) را که دارای حدود مجاز متفاوت با واحدهای مختلف است به یک عدد بدون واحد تبدیل می‌کند و وضعیت آلودگی هوا را نمایش می‌دهد.

به طور کلی جنگل‌ها در نتیجه عمل کربن گیری مرتباً گاز کربنیک هوا را که در اثر تنفس موجودات زنده و فعل و انفعالات شیمیایی و آلودگی های محیط زیست وارد هوا می‌شود جذب کرده و گاز اکسیژن را پس می‌دهد. از این رو باید مورد توجه ویژه ای قرار گیرند.

طی هفته گذشته دستکم بیست و پنج مورد حریق در جنگل ها و منابع طبیعی شهرستان های خرم آباد، شهرضا، سیروان، اصفهان، هلیلان، دشتستان، ایلام، همدان، کرمان، دره شهر، کرج، نطنز، کرمانشاه، شازند، گچساران، باشت، دلفان، سمیرم، فارسان، چگنی، بافت، پاوه، شاهرود رخ داد. بر اساس گزارشات منتشر شده حدود ۵۰۰ هکتار از منابع طبیعی در آتش سوزی ها از بین رفتند.

همزمان مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان مرکزی گفت: در سیزده فقره آتش سوزی در مراتع پنج شهرستان استان بیش از ۴۷ هکتار از مراتع در آتش سوخته است.

همچنین از ابتدای امسال تا کنون بیش از شصت و هشت مورد واقعه آتش سوزی در عرصه های طبیعی، جنگل ها و مراتع استان ایلام روی داده است و چهل و هشت هکتار از مراتع استان زنجان دچار حریق شدند.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری کهگیلویه و بویراحمد از بازداشت بیست و یک نفر از عاملان آتش سوزی سطح جنگل ها و مراتع استان خبر داد و رئیس دادگاه عمومی بخش الوار گرمسیری اندیمشک گفت: عامل آتش‌سوزی مراتع و زمین‌های کشاورزی این بخش شناسایی و دستگیر شد.

از سوی دیگر مدیرکل مدیریت بحران استانداری لرستان با بیان اینکه ۳۱۰۰ هکتار از جنگل‌ها و اراضی لرستان دچار حریق شده‌ است، افزود: ۳۴۰ نفر از عوامل آتش‌سوزی در جنگل‌های این استان شناسایی و به مراجع قضایی معرفی شده‌اند.

فقدان مدیریت بارش های حداقلی؛ خشکسالی و از بین رفتن منابع آبی

خشک‌سالی می‌تواند باعث عدم توازن در میزان آب و در نتیجه آن کمبود آب، نابودی گیاهان، کاهش عمق آب‌های سطحی و خاک مرطوب شود. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که تبخیر سطحی و تبخیر آب از گیاهان از حد معمول در مدت معین بیشتر شود. عدم مدیریت صحیح منابع آبی در کشور، اثرات جبران ناپذیر این مهم را عمیقتر میکند.

حمید علیزاده لاهیجانی عضو هیات علمی پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی و علوم جوی از کاهش چهل و پنج سانتیمتری سطح آب دریای خزر در دو سال خبر داد.

عیسی بزرگ‌زاده، سخنگوی صنعت آب گفت: کاهش تراز آب در سفره‌های زیرزمینی در اثر ازدیاد برداشت، ناپایداری بخش کشاورزی را به همراه دارد و بیش از نیمی از مصرف آب ایران از زیرزمین انجانم می‌گیرد تا جایی که در حدود ۳۶۰ دشت ایران نشانه‌هایی از فرونشست زمین دیده می‌شود.