سیستم کمک داور ویدیویی (VAR) که در دو هفته نخست لیگ برتر برای «برخی از بازی‌ها» مورد استفاده قرار گرفته، با واکنش‌هایی همراه شده است.
رسانه‌های ایران، از «غیراستاندارد» بودن تصاویر مورد استفاده در اتاق VAR خبر داده‌اند و کارشناسان داوری می‌گویند که نمی‌توان نام آنچه در ایران مورد استفاده قرار گرفته را، «کمک داور ویدیویی» نامید.
***
اشاره‌ها، به تصاویر مورد استفاده «داوران اتاق VAR» است. آن‌ها از تصاویر نامفهوم و بی‌کیفیتی استفاده می‌کنند که در سال‌های اخیر جلوی چشم بیننده‌های تلویزیونی نشسته‌اند. تصاویری گنگ، تار و زاویه‌هایی نامشخص برای تصمیم‌گیری در مورد اتفاقات داخل زمین.
کیفیت همین تصاویر به‌حدی غیرقابل استناد بوده که «مارک کلاتنبرگ»، داور بین‌المللی سابق فوتبال انگلیس که سابقه قضاوت در فینال لیگ قهرمانان اروپا را هم دارد، در تحلیل تصمیمات گرفته شده هفته دوم رقابت‌های لیگ برتر با کمک VAR گفته است که برخی تصمیمات ازجمله گل‌های ثبت شده در بازی خیبر مقابل سپاهان و دیدار استقلال برابر ملوان، اشتباه بوده‌اند.
آقای کلاتنبرگ ،این صحبت‌ها را در برنامه «فوتبال ۳۶۰» با تهیه‌کنندگی «عادل فردوسی‌پور» به زبان آورد.
در این گزارش می‌پرسیم چرا آنچه فدراسیون فوتبال جمهوری اسلامی در ایران به عنوان VAR راه‌اندازی کرده، هم از نظر محتوا، هم از نظر سخت‌افزاری و فنی، هم از نظر کیفیت و بازدهی و حتی از نظر قانونی، با آنچه در تمام کشورهای دیگر با عنوان سیستم کمک داور ویدیویی شناخته می‌شود، متفاوت است.
بررسی‌ها نشان می‌دهد که کره جنوبی با هزینه‌ای حدود یک چهارم بودجه‌ای که دولت جمهوری اسلامی در اختیار فدراسیون فوتبال قرار داده، ۲۱ ورزشگاه خود را سال ۲۰۱۸ به بالاترین سطح از تجهیزات VAR مجهز کرده بود.
آیا سیستم VAR ایران تقلبی است؟
خبرآنلاین یکشنبه ۴شهریور۱۴۰۳،با «تقلبی خواندن» سیستم کمک داور ویدیویی مورد استفاده در ایران نوشت: «هم‌اکنون مشخص شده که VAR استفاده شده در ورزشگاه‌های ایران، تنها صحنه‌های پخش‌شده از دوربین‌های تلویزیونی را بازنشر می‌کند و هیچ دوربین اضافه‌ای ندارد.»
دلیل اینکه این رسانه پس از گفت‌وگو با برخی کارشناسان داوری و انتشار گزارش دیگری در مورد تکنولوژی سیستم‌های VAR مدعی شد که این سیستم مورد استفاده در ایران، واقعی نیست، به «نوع استفاده از دوربین‌های حرفه‌ای» در زمان بازبینی اتفاقات برمی‌گردد.
خبرگزاری «تسنیم» اما آنچه در اتاق کمک داور ویدیویی در دو هفته اول لیگ گذشته را، «ویدیو چک» خوانده و گفته این هیچ شباهتی به «VAR» و سیستم کمک داور ویدیویی ندارد. تسنیم نوشته است: «عدم وجود دوربین‌های مخصوص کمک داور ویدیویی باعث شده تصاویر تلویزیونی مورد بازبینی قرار گیرند و کاری که انجام می‌شود، عملا ویدیوچک است. در این شرایط، بینندگان تلویزیونی چیزی از ماجرا متوجه نمی‌شوند. نکته دیگر اینکه صحنه‌های تأثیرگذار قبل از گل (اوت یا کرنر) مورد بازبینی قرار نمی‌گیرند و به همین دلیل، شاهد اعتراض تیم‌ها هستیم.»
خبرگزاری «تابناک» در گزارشی جامع، به اشتباهات تاثیرگذار سیستم کمک‌داور ویدیویی در جریان سه بازی هفته دوم لیگ برتر اشاره کرده و با تیتر «VAR فدراسیون تقلبی است یا شر مطلق»، پرسیده که آیا لزومی دارد به‌بهانه ادعای ورود این سیستم به ایران، شاهد «افزایش اشتباهات داوری» در رقابت‌های لیگ برتر باشیم؟
آنچه در گزارش تابناک و نقد خبرآنلاین به‌صورت مشترک جلب توجه می‌کند، اشاره به نبود «دوربین‌های مدل فوق آهسته» (سوپر اسلوموشن) است؛ دوربین‌هایی که قابلیت پخش تصاویر آهسته با کیفیت بالا و البته از زوایای مختلف را داشته باشند. همچنین هر دو رسانه، به نبود «دوربین خط» برای کمک به داوران جهت تشخیص آفساید اشاره کرده‌اند.
از دوربین‌های ناموجود در ورزشگاه‌های ایران چه می‌دانیم؟
آنچه در توصیف VAR می‌دانیم این است که گروهی از داوران آموزش دیده در اتاقکی با مرور تصاویر مسابقه فوتبال، تیم داوری را از صحنه‌هایی که از چشم‌شان دور مانده مطلع می‌کنند یا به آن‌ها برای اعلام ضربات پنالتی یا مردود شدن یک گل، یا حتی تصمیم به نشان دادن کارت قرمز به بازیکنان مشاوره می‌دهند.
اما آنچه که «باید بدانیم» این است که تصاویر مورد استفاده این داوران، در بسیاری از مواقع، با تصاویری که بینندگان تلویزیونی مشاهده می‌کنند تفاوت دارد.
کمک داوران ویدیویی از دو مدل دوربین که به صورت اختصاصی برای سیستم VAR مورد استفاده قرار می‌گیرد استفاده می‌کنند.
دوربین‌های اول را «دوربین خطی» می‌نامند. این مدل از دوربین‌ها به‌طور خاص برای پوشش زوایای خاصی از زمین نصب می‌شوند که از دید «سایر دوربین‌های داخل ورزشگاه» مخفی هستند؛ به این معنی که شما با گیرنده‌های تلویزیونی خود نمی‌توانید حتی این دوربین‌ها را مشاهده کنید. از این دوربین‌ها به‌طور مشخص برای ثبت صحنه‌های کلیدی مانند خط دروازه، خط آفساید و برخوردهای مهم که منجر به تصمیم اخراج می‌شود استفاده شده است.
دوربین‌های دوم، «دوربین‌های VAR» یا «دوربین تشخیص بالا» نامیده می‌شوند. این مدل از دوربین‌ها، دارای «فریم ریت» بالاتری نسبت به دوربین‌های معمولی هستند. «فرم ریت»، به معنای تعداد تصاویر ثبت شده در واحد زمانی معادل یک ثانیه است که این دوربین‌ها قادر به ثبت حداقل ۱۱۰ تصویر در هر ثانیه هستند. این ویژگی دوربین‌ها کمک می‌کند که حرکات سریع بازیکنان و توپ، با دقت بیشتری ضبط شود و جزییات دقیق‌تری در اختیار داوران قرار گیرد.
هیچ‌یک از این دو دوربین در ایران وجود ندارد.
خبرآنلاین به نقل از صداوسیما جمهوری اسلامی ادعا کرده است که این دوربین‌ها به‌دلیل آنچه «تحریم‌های ظالمانه علیه جمهوری اسلامی» نامیده شده، نمی‌تواند در اختیار فدراسیون فوتبال یا سازمان توسعه و نوسازی ورزشگاه‌های ایران قرار بگیرد؛ اما همین رسانه با اشاره به اصل ۴۴ قانون اساسی مدعی شده که سازمان صداوسیما توانایی خرید این تجهیزات را به صورت مستقل دارد.
صداوسیما هم اما دلیلی برای خرید این دوربین‌ها و استفاده از آن در ورزشگاه‌های کشور نمی‌بیند.
بودجه ۱۱۰۰ میلیارد تومانی خرید VAR کجا رفته است؟
سیستم کمک داور ویدیویی، آنی نیست که فدراسیون فوتبال ماه‌ها وعده‌اش را می‌داد، اما بودجه‌ای که برای آن هزینه شد، تقریبا نزدیک است به بالاترین تجهیزاتی که در فوتبال اروپا هزینه می‌شود.
«کیومرث هاشمی»، وزیر ورزش و جوانان دولت «ابراهیم رئیسی»، خرداد۱۴۰۳ به رسانه‌ها گفت که «ماه‌ها قبل» بودجه تامین خرید تجهیزات کمک داور ویدیویی توسط دولت تامین و از طریق وزارت ورزش تحویل داده شده بود. همان زمان مشخص شد که مهر۱۴۰۲، بودجه‌ای برابر با «۱۱۰۰ میلیارد تومان» از سوی دولت، برای خرید دستگاه‌های VAR و تجهیز ورزشگاه‌ها به این سیستم هزینه شده است.
بررسی هزینه‌هایی که فدراسیون فوتبال کره‌جنوبی حدفاصل سال‌های ۲۰۱۸ تا ۲۰۱۹ برای تجهیز ۲۱ ورزشگاه خود به سیستم کمک داور ویدیویی با استفاده از دوربین‌های فوق حرفه‌ای انجام داد، نشان می‌دهد که عدد هزینه شده برای این ورزشگاه‌ها، حدود ۵ میلیون دلار بوده است.
آمار منتشر شده نشان می‌دهد که فدراسیون فوتبال کره جنوبی برای هر ورزشگاه حدود ۲۵۰ هزار دلار جهت تجهیز ورزشگاه‌هایی که میزبان رقابت‌های سه سطح اول فوتبال این کشور هستند، انجام داده است.
به‌عبارتی حتی با درنظر گرفتن قیمت کنونی دلار در ایران، فدراسیون کره جنوبی مبلغی در حدود ۲۶۲ میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان برای پروژه‌ای هزینه کرده است که هم از دوربین‌های فوق پیشرفته در آن استفاده شده و هم در گران‌قیمت‌ترین دوران فروش این تجهیزات خریداری شده بودند.
حالا دولت ایران «یک هزار و یکصد میلیارد تومان» بودجه برای پروژه‌ای در اختیار فدراسیون فوتبال و سازمان نگهداری و توسعه ورزشگاه‌های کشور قرار داده که در آن نه دوربین‌های مجهزی به چشم می‌خورد و نه کیفیت و ماهیت آن برابر با معنی واقعی «کمک داور ویدیویی» است.
سوال اینجاست؛ ۱۱۰۰ میلیارد تومان بودجه فدراسیون فوتبال چگونه و کجا هزینه شده است که هنوز تنها پنج ورزشگاه کشور از این امکانات حداقلی برخوردار هستند.
ایران اینترنشنال