مهسا کسنوی / روزنامه شرق
هفته گذشته خبری مبنی بر اعتراض داروسازان در پی عدم پرداخت معوقاتشان توسط بیمه‌ها منتشر شد. این در حالی است که داروسازان از دادن مجوز تأسیس داروخانه به غیرداروساز گلایه دارند و معتقدند که شرایط پیش‌آمده، از ندادن معوقات توسط بیمه‌ها تا مجوزهای کیلویی برای تأسیس داروخانه، در آینده‌ای نه چندان دور موجب ورشکستگی داروسازان و داروخانه‌ها خواهد شد. جامعه داروسازی هم‌اکنون و در مرز ورشکستگی، از مسئولان تقاضای کمک و رسیدگی سریع به شرایط پیش‌آمده را دارد.
مجبور می‌شویم نسخ را آزاد بپیچیم!
دکتر جعفری‌نژاد، رئیس هیئت مدیره انجمن داروسازان خراسان رضوی در مورد معوقات پرداخت‌نشده توسط بیمه‌ها، توضیح می‌دهد: «بعد از اجرای طرح دارویار که به منظور رفاه مردم و تحت پوشش قرارگرفتن اکثر داروها اجرا شد؛ بیمه‌ها با مشکلات پرداخت به داروخانه‌ها مواجه شدند. این مشکلات به دلیل تعریف‌نشدن منابع پایداری برای طرح دارویار بود».
از ابتدای سال ۱۴۰۳ بیشتر بیمه‌ها با داروخانه‌ها تسویه‌حساب نکرده‌اند و این مبلغ فقط در خراسان رضوی بیش از هزار میلیارد تومان، معادل یک همت، تخمین زده شده است. دکتر جعفری‌نژاد می‌گوید: «اقتصاد داروخانه‌ها جوابگو نیست. داروسازان چک‌هایشان برگشت خورده است. وقتی معوقات بیمه‌ها پرداخت نشود، داروخانه‌دار توان خرید و پرداخت چک‌هایش را ندارد و این یعنی داروساز در مسیر ورشکستگی است».
رئیس هیئت مدیره انجمن داروسازان خراسان رضوی، ادامه می‌دهد: «ما در مرز ورشکستگی هستیم. با این اوصاف و در صورت اصلاح‌نشدن وضع موجود، دکتر داروساز مجبور است نسخ را آزاد بپیچد و بیمه‌شده را به سازمان بیمه بفرستد».
دکتر جعفری‌نژاد در پاسخ به سؤال «شرق» مبنی بر پیگیری‌کردن موضوع از بیمه‌ها می‌گوید: «بله پیگیری کردیم اما پاسخ درستی دریافت نکردیم. می‌گویند پولی به ما تزریق نشده است. البته درست هم می‌گویند یک بخشی از معوقات را باید سازمان برنامه و بودجه و سازمان هدفمندی یارانه‌ها تأمین کند که آنها هم پاسخ‌گو نیستند». جعفری‌نژاد با ابراز امیدواری ادامه می‌دهد: «امیدواریم با تعیین کابینه جدید و سرکارآمدن وزرای جدید، مشکلات داروسازان حل شود».
مجوز دردسرساز برای فارغ‌التحصیلان داروسازی
تقریبا در اوایل سال ۱۴۰۳ یک بند به آیین‌نامه جدید داروخانه‌‌‌داران و داروسازان توسط سازمان غذا و دارو اضافه شد. در این الحاقیه هر کسی می‌تواند داروخانه تأسیس کند و انحصار تأسیس داروخانه از دکتر داروساز گرفته شده است. فارغ‌التحصیلان رشته داروسازی به این الحاقیه جدید معترض هستند و معتقدند که دادن این‌گونه مجوزها منجر به مشکلات بزرگی در آینده نظیر دلالی در فروش داروها و افزایش فروش داروی بدون نسخه خواهد شد. اگرچه مسئولان می‌گویند که دادن مجوز به غیرداروساز، در راستای رشد داروخانه‌ها در مناطق روستایی بوده است؛ دلیلی که داروسازان آن را غیرعملی می‌دانند.
هر خیابان، چند داروخانه
دکتر جعفری‌نژاد، رئیس هیئت مدیره انجمن داروسازان خراسان رضوی در ارتباط با این مجوز می‌گوید: «هم‌اکنون تعداد زیادی فارغ‌التحصیل رشته داروسازی داریم که هنوز داروخانه تأسیس نکرده‌اند. در شهر مشهد ۸۰۰ داروخانه و در خراسان رضوی هزار و ۲۰۰ داروخانه فعال هستند، این یعنی ما محدودیت از نظر تعداد داروخانه و فارغ‌التحصیل داروسازی نداریم. حتی از سطح نیاز هم تعداد داروخانه‌ها بیشتر است».
دکتر جعفری‌نژاد برای روشن‌شدن بیشتر مسئله توضیح می‌دهد: «مثل این است که یک فردی که تحصیلات غیرآکادمیک دارد، مجوز تأسیس مطب دندان‌پزشکی بگیرد». او ادامه می‌دهد: «حتی برای تأسیس داروخانه دامی حتما احتیاج به یک دامپزشک است اما برای داروخانه انسانی نه! این حجم از تناقض واقعا عجیب است و ما داروسازان را متحیر کرده است».
حلقه‌های اشتباه راهبردسازی؛ افول داروسازی
دکتر هادی‌پور، داروساز معتقد است که سه عامل بر روی داروخانه‌ها و داروسازان فعال در این عرصه فشار آورده و ممکن است داروسازان فعال در داروخانه را به ورشکستگی بکشاند. این داروساز عوامل را این‌گونه توضیح می‌دهد: «اول تعداد زیاد و بیش از ظرفیت داروخانه‌ها در سطح شهرهای بزرگ کشور که به لطف مجوزهای جدید به‌‌وجود آمده‌اند. دوم طرح دارویار که به سبب آن نقدینگی داروخانه کم، به حجم بدهی بیمه‌ها به داروخانه اضافه شده و در نهایت سرمایه داروخانه در بیمه بلوکه می‌شود. سوم پرداخت‌های با تأخیر بیمه‌ها، سه عاملی هستند که داروخانه‌دار را به مرز ورشکستگی کشانده است».
دکتر هادی‌پور معتقد است که مراجع تصمیم‌گیرنده در کشور درست و هماهنگ نیستند. او ادامه می‌دهد: «ساختار بیمه با دارو هماهنگ نیست و ساختار دارو با ساختار اقتصادی کشور. شورای رقابت و دیوان عدالت اداری بدون اینکه با مقوله دارو آشنایی داشته باشند و اهمیت سلامت شهروندان را در نظر بگیرند، احکامی صادر می‌کنند. این حلقه‌های اشتباه در نهایت سبب فلج‌شدن داروساز و داروخانه‌دار می‌شود».
حمایت از داروخانه‌دار، رقابت در صنعت
برای ایجاد رقابت سالم باید در همه عرصه‌ها رقابت وجود داشته باشد. این را دکتر هادی‌پور می‌گوید و ادامه می‌دهد: «اینکه صنعت و واردات، تحت کنترل دولت باشد و فقط در کسب‌وکارهای کوچک مثل داروخانه‌ها، رقابت صورت بگیرد، نمونه بارز قیف وارونه است. در همه جای دنیا از کسب‌وکارهای خرد مثل داروخانه‌ها حمایت می‌شود و فضا در صنعت رقابتی است تا توسعه صورت بگیرد.در کشور ما، سیستم برعکس است. فشار را بر روی داروخانه‌ها می‌گذارند و رقابت در صنعت را رها کرده‌اند».
دکتر هادی‌پور با بیان افزایش داروخانه‌های دولتی و کم‌رنگ‌شدن بخش خصوصی می‌گوید: «۴۰ تا ۵۰ درصد گردش مالی دارو در سطح پایانه‌های فروش در داروخانه‌های دولتی است. درحقیقت بخش خصوصی در حال کناررفتن است و بخش‌های‌های خصوصی وابسته به دولت یعنی خصولتی‌ها رو به افزایش هستند».
ورود افراد غیرحرفه‌ای به سیستم داروسازی
«شعار اولیه در دادن مجوز فراوان به غیرداروسازان این بود که در مناطق محروم و روستاها، داروخانه‌ها را افزایش دهیم. اما اکنون در شهر تهران، تعداد داروخانه‌ها از سوپرمارکت‌ها هم بیشتر شده است». دکتر هادی‌پور در ادامه می‌گوید: «با شرایط به‌وجودآمده، افراد غیرحرفه‌ای به سیستم داروخانه‌ها، ورود می‌کنند و داروخانه‌های مناطق محروم تعطیل می‌شوند که این با شعار اولیه‌‌ای که برای تأسیس داروخانه بیشتر مطرح بود و اهمیت داروخانه به عنوان بخشی از زنجیره حرفهای خدمات سلامت همخوانی ندارد و متضاد آن است».
با سیلی صورتمان را سرخ می‌کنیم!
«دو سال پیش که طرح دارویار اجرا شد، تا شش ماه واریزی‌ها سر موقع انجام می‌گرفت و شرایط خوب بود اما کم کم اوضاع به هم ریخت تا جایی که الان برای فهمیدن مقدار مبلغ واریزی از بیمه و برنامه و بودجه، باید معادلات چندمجهولی حل کنیم». این حرفهای یک دکتر داروساز است که داروخانه کوچکی در شهر مشهد دارد.
این خانم دکتر ادامه می‌دهد: «من با اینکه یک داروخانه کوچک دارم ۴۰۰ میلیون از بیمه طلبکار هستم. در حقیقت داروخانه من ورشکسته است و فقط خرج خودش را در می‌آورد و هیچ سودی ندارد. همه فکر می‌کنند دکترهای داروساز پولدار هستند، اما نمی‌دانند این روزها با سیلی صورت خودمان را سرخ می‌کنیم».
وکیل گرفتیم تا قرارداد را اصلاح کنیم
«برای پرداخت معوقات‌مان از بیمه، از طرف انجمن داروسازان ایران وکیل گرفته‌ایم تا حداقل این قرارداد اصلاح شود و بیمه موظف شود پول ما را حداکثر طی یک ماه پرداخت کند و در غیر این صورت موظف به پرداخت جریمه دیرکرد شود». اینها را دکتر داروسازی می‌گوید و ادامه می‌دهد: «هنوز نتیجه‌‌ای نگرفتیم اما امیدواریم زودتر بیمه و برنامه و بودجه سهم ما را بدهند وگرنه چاره‌ای نداریم جز اینکه تعطیل کنیم یا فقط نسخه آزاد بدهیم».
رقابت ناسالم؛ افزایش دلالی
«از لحاظ منطقی دادن مجوز به غیرداروساز، سبب افزایش داروخانه‌ها و ایجاد یک رقابت ناسالم می‌شود». این را یک دکتر داروساز دیگر می‌گوید و توضیح می‌دهد: «برای مثال اگر داروخانه‌ای دارویی چون پرگابالین که مصرف سوء دارد را بدون نسخه ندهد، داروخانه دیگری که داروساز نیست و از این نوع دارو اطلاعی ندارد، ممکن است آن را در اختیار درخواست‌کننده قرار دهد. این عمل یعنی ایجاد رقابت ناسالم».
دکتر داروساز دیگری که به تازگی داروخانه‌اش را تأسیس کرده از خطر ورود داروهای سهمیه‌ای به بازار آزاد می‌گوید: «با دادن مجوز به غیرداروساز، داروخانه به یک بنگاه اقتصادی تبدیل می‌شود و احتمال فروش داروی سهمیه‌ای توسط دلال‌ها و در بازار آزاد بالا خواهد رفت و این یعنی کمیاب‌شدن دارو برای بیماران خاص و پیش‌آمدن مشکلات بزرگ‌تر برای نظام سلامت کشور».