واکنش‌ها نسبت به استقبال مسکو از راه‌اندازی کریدور زنگزور در ایران ادامه دارد. محسن رضایی، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام انتقادات تندی نسبت به دولتمردان روسیه درباره این گذرگاه مطرح کرده و سید عباس عراقچی، وزیر خارجه جمهوری اسلامی ترسیم دوباره مرزها را “خط قرمز ایران” اعلام کرد.
در روزهای اخیر گزارش‌هایی به نقل از روابط عمومی دفتر ریاست‌جمهوری آذربایجان اعلام شده بود که الهام علی‌اف، رئیس‌جمهور آذبایجان و همتای روسی‌اش، ولادیمیر پوتین، طی یک تماس تلفنی درباره افتتاح کریدور حمل‌ونقل بین مناطق غربی جمهوری آذربایجان و جمهوری خودمختار نخجوان گفت‌وگو کردند.
نخجوان بخشی جدافتاده از خاک آذربایجان در جنوب غربی اراضی ارمنستان است و با ایران و ترکیه مرز مشترک دارد. ایجاد دوباره ارتباط مستقیم میان آذربایجان و نخجوان از طریق کریدور زنگزور این کشور را مستقیما به ترکیه هم مرتبط می‌کند و مسیری مناسب برای کل تبادلات قفقاز و آسیای میانه با اروپا خواهد بود.
کریدور زنگ زنگزور از حاشیه جنوبی ارمنستان ودر انتهای مرز این کشور با ایران در دوران شوروی دائر بود. اما با فروپاشی شوروی و بروز منازعه میان ارمنستان و جمهوری آذربایجان تعطیل شد. ایران به شدت با باز شدن دوباره این کریدور مخالفت می‌کند چرا که آن را ناقض مرزهای تاریخی میان ایران و ارمنستان می‌داند. حذف مسیرهای کنونی ایران در تبادلات منطقه‌ای قفقاز و آسیای میانه با اروپا و اختلال احتمالی کریدور زنگزور (شرقی-غربی) در کریدور شمال- جنوب که پهنه‌های آبی این این کشور در جنوب را از طریق روسیه و گرجستان به اروپا وصل می‌کند نیز نگرانی‌های دیگر ایران هستند.
جمهوری اسلامی به دنبال انتشار خبر احتمال افتتاح این کریدور، در یکی از نخستین اقدامات، سفیر روسیه در تهران را به وزارت خارجه دعوت و بر مخالفت ایران با تغییرات ژئوپلتیک در منطقه قفقاز تاکید کرد.
عراقچی: ترسیم دوباره مرزها خط قرمز ایران است
چند روز پس از این دیدار، در واکنشی دیگر به این موضوع سید عباس عراقچی، وزیر خارجه ایران پنج‌شنبه ۱۵ شهریور با انتشار پیامی در شبکه اجتماعی اکس (توییتر سابق) با بیان اینکه “ترسیم دوباره مرزها، خط قرمز ایران است” هشدار داد: «هر تهدیدی علیه تمامیت ارضی همسایگان ما، یا ترسیم دوباره مرزها، چه در شمال باشد، چه در جنوب، چه در شرق و چه در غرب، کاملا غیرقابل‌قبول است و برای ایران خط قرمز به شمار می‌رود.»
Regional peace, security and stability is not merely a preference, but a pillar of our national security.
— Seyed Abbas Araghchi (@araghchi) September 5, 2024
Any threat from North, South, East, or West to territorial integrity of our neighbors or redrawing of boundaries is totally unacceptable and a red line for Iran.
محسن رضایی: رفتار دولتمردان روسیه قابل قبول نیست
در دیگر واکنش‌ها به حمایت روسیه از گشایش دالان زنگزور، محسن رضایی، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام نیز ناخشنودی خود را از رفتار دولتمردان روسیه اعلام کرد.
او با انتشار پیامی تصریح کرد: «رفتار دولتمردان روسیه درباره گذرگاه زنگزور و جزایر سه گانه ایران، به هیچ وجه قابل قبول نیست و با اظهار دوستی آنها و روابط راهبردی با ایران، در تناقض آشکار است.»
رفتار دولتمردان روسیه درباره گذرگاه زنگزور و جزایر سه گانه ایران، به هیچ وجه قابل قبول نیست و با اظهار دوستی آنها و روابط راهبردی با ایران، در تناقض آشکار است. این ابهامات را باید برطرف کنند.
— محسن رضایی (@ir_rezaee) September 5, 2024
رضایی خواستار برطرف شدن ابهامات از سوی مقامات روس شده است.
فلاحت‌پیشه: این حمله پیشدستانه پوتین به احیای روابط ایران و آمریکا است
گذرگاه یا دالان زنگزور یکی از مهم‌ترین مسیرهای حمل و نقل زمینی است که جمهوری آذربایجان و جمهوری خودمختار نخجوان را از طریق ارمنستان به روسیه و ترکیه متصل می‌کند و زمینه را برای ارتباط آسیا، اروپا و خاورمیانه با یکدیگر فراهم می‌سازد.
این گذرگاه قدیمی در زمان اتحاد جماهیر شوروی از طریق یک خط ریلی برقرار بود اما با تشدید اختلاف‌ها میان ارمنستان و جمهوری آذربایجان احیای این مسیر به موضوعی مناقشه‌برانگیز تبدیل شد.
پس از آن مسکو و باکو خواهان نظارت و کنترل روسیه بر این کریدور شدند، اما ایروان و تهران با آن مخالفت کردند.
حال در پی مطرح شدن واکنش‌های مختلف نسبت به حمایت روسیه از گشایش دالان زنگزور، حشمت الله فلاحت‌پیشه، نماینده سابق مجلس حتی این اقدام روسیه را “حمله پیشدستانه پوتین برای جلوگیری از احتمال شکل‌گیری کانال‌های ارتباطی دولت جدید ایران و آمریکا” دانسته است.
فلاحت‌پیشه با انتشار پیامی در شبکه اجتماعی اکس نوشت: «زنگزور حمله پیشدستانه پوتین برای جلوگیری از احتمال شکل گیری کانال‌های ارتباطی دولت جدید ایران و آمریکا است. کاری که دو دهه پیش با حق ایران در رژیم حقوقی خزر انجام داد. او می‌داند برغم سیاست شکست خورده نگاه به شرق، پیام اصلی انتخابات تنش‌زدایی با غرب و پایان وابستگی به شرق بود.
#زنگزور،حمله پیشدستانه پوتین برای جلوگیری از احتمال شکل گیری کانال های ارتباطی دولت جدید ایران و آمریکا است.کاری که دو دهه پیش با حق ایران در رژیم حقوقی خزر انجام داد.او می داند برغم سیاست شکست خورده نگاه به شرق،پیام اصلی انتخابات تنش زدایی با غرب و پایان وابستگی به شرق بود.
— حشمت الله فلاحت پیشه (@drfalahatpishe) September 4, 2024
تسنیم: این دالان موهوم ایجاد نخواهد شد
رسانه‌های داخل ایران نیز در روزهای اخیر انتقادات کم‌سابقه‌ای از روسیه را در ارتباط با حمایت از گشایش این دالان مطرح کردند.
خبرگزاری تسنیم، وابسته به سپاه پاسداران با انتشار گزارشی با عنوان “این دالان موهوم ایجاد نخواهد شد” هشت توصیه به مقامات روسی کرده است.
در بخشی از این گزارش که عملا تهدید علیه دولتمردان روس است، این خبرگزاری ادعا کرده که “باید برای وزارت خارجه روسیه معنای عملی روابط راهبردی را باز تعریف کرد”.
تسنیم نوشته است: «با توجه به توافق‌های بسیار مهم و صریح پوتین با مقامات عالی رتبه جمهوری اسلامی ایران و هدف‌گذاری دو کشور در تقویت روابط راهبردی، چنین موضع گیری از وزارت خارجه روسیه موجب شگفتی است!»
گفتنی است، مقامات ارشد ایران مدعی هستند، بارها در دیدارهای مختلف با مقامات روسیه، جمهوری آذربایجان، ارمنستان و ترکیه بر مخالفت صریح تهران با این کریدور تاکید کرده بودند.
علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی ایران نیز مرداد سال جاری در دیدار با نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر ارمنستان که برای شرکت در آیین ادای سوگند رئیس‌جمهور ایران به تهران رفته بود، مخالفت خود با راه‌اندازی این کریدور را مطرح کرده بود.
شماری از کارشناسان بر این عقیده‌اند احداث و راه‌اندازی این کریدور، عملا از موقعیت استراتژیک ایران در منطقه قفقاز می‌کاهد و حتی نفوذ سیاسی جمهوری اسلامی را نیز تحت تاثیر قرار خواهد داد.