شهر باستانی شوش از جمله محوطه‌های تاریخی است که در هشت سال اخیر هیچ وقت از گزند اظهارنظرهای غیرکارشناسی به دور نبوده است. از آن زمان که یکی از مدیران پیشنهاد ساخت هتل روی این شهر را داد و توصیه کرد با فتوشاپ مشکل منظر بصری آن حل شود تا موضوع تعیین حریم که می خواهند شهر شوش را به ۴۰۰ هکتار محدود کنند و با همین حریم محدود آن را به ثبت جهانی برسانند.
به گزارش خبرنگار مهر، جهانی شدن شهر تاریخی شوش چند سالی است که دغدغه مسئولان میراث فرهنگی شده است. در سال ۸۷ در جلسه ای با موضوع شهر تاریخی شوش، کامیار عبدی، یکی از باستان شناسان عنوان کرد که این شهر تاریخی انقدر قابلیت دارد و مهم است که بتوان آن را در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت کرد. در آن جلسه افرادی مانند محمد حسن طالبیان معاون فعلی میراث فرهنگی کشور، فاضلی نشلی، وطن دوست، محیط طباطبایی و بقایی رئیس وقت سازمان میراث فرهنگی هم حضور داشتند و یکی از همین افراد معتقد بود که اینقدر هم مهم نیست! چون در آن زمان بحث ساخت یک هتل در فاصله چند متری شهر شوش و روی آثار باستانی مطرح بود و اینکه چطور به سرمایه گذار آن که از دوستان روسای وقت میراث فرهنگی بود، اجازه داده شود هتلی چند طبقه بسازد و حریم منظری شوش را نیز بر هم بزند بدون ایجاد بلوا و تنش در میان دوستدارن و کارشناسان میراث فرهنگی!
افزودن دریاچه به شهر شوش
ولی کارشناسان و باستان شناسان گفتند که اگر این هتل ساخته شود دیگر هیچ وقت نباید به فکر ثبت جهانی شوش باشید چون با ساخت این هتل و تمام زوائد موجود در محوطه شهر شوش دیگر هیچ کس نمی تواند این شهر را به درستی ببیند چه برسد به گرفتن عکس یادگاری آن هم بدون وجود عوامل مزاحم بصری. یکی از کارشناسانی که در یکی از همین جلسات حضور داشته است به خبرنگار مهر گفت: در آن زمان مدیر وقت ابنیه و بافت های تاریخی اعلام کرد اکنون تکنولوژی گرفتن عکس یادگاری این امکان را می دهد که با فتوشاپ عوامل مزاحم را پاک کنیم. بنابراین نباید خیلی ایرادی به ساخت و سازهای اطراف شوش گرفت! در همان موقع من فقط توانستم بگویم پس اگر این طور است شما با فتوشاپ در کنار محوطه تاریخی شوش، یک دریاچه زیبا و چند درخت هم اضافه کنید تا مردم نگویند شوش در یک منطقه بی آب و علف قرار دارد!
مناقشات بر سر ساخت هتل ادامه داشت تا اینکه مسئولان وقت میراث فرهنگی در سازمان و اداره کل میراث خوزستان برنامه چهار ساله ای را که کامیار عبدی، محمد تقی عطایی و شهرام زارع از باستان شناسان کشور درباره ساماندهی و پاکسازی محوطه شهر تاریخی شوش و آماده سازی آن برای ثبت جهانی نوشته بودند اجرا کردند. در برنامه ای که عبدی، عطایی و زارع نوشته بودند قرار شد زباله های محوطه نیز پاکسازی شود چون در آن زمان مردم و حتی مسئولان شهر شوش، در این محوطه تاریخی نخاله های ساختمانی شان را می ریختند و آنجا را به زباله دانی تبدیل کرده بودند.
در این میان بحث تعیین حریم شوش نیز مطرح شد و از بین سه باستان شناسی که برنامه پاک سازی و آماده سازی شوش را تهیه کرده بودند، محمدتقی عطایی انتخاب شد تا حریم شوش را بررسی کند. پیش از این مهدی رهبر از باستان شناسانی که مدت زیادی در مورد شوش مطالعه کرده بود، در سالهای جنگ تحمیلی و در شرایط اسف بار بمباران آن زمان، این محوطه تاریخی را به صورت اضطراری تعیین حریم کرد آن هم به میزان ۴۰۰ هکتار و حتی آن زمان بر این نکته تاکید کرد که این حریم اضطراری تعیین شده و باید در فرصت مناسب دیگری دوباره بازنگری شود.
مسئولان میراث فرهنگی آن زمان با علم بر این موضوع، عطایی را مامور بازنگری کردند. بررسی های عطایی و ۵۴ گمانه زنی وی منجر به این شد که لازم است محوطه ای ۱۲۰۰ هکتاری برای شوش تعیین شود. چرا که به اعتقاد وی حتی گورستان، شهر صنعتی و پمپ بنزینی که در آن محدوده ایجاد شده بود نیز جزو محوطه شوش است.
برخورد لودر با قبرهای هخامنشی
عطایی در شهر صنعتی محدوده شوش گمانه زنی انجام داده و اعلام کرده بود که در این محوطه، آثار تاریخی وجود دارد اما مسئولان شهری انکار کردند و درست در زمانی که با لودر قصد ایجاد یک چاه را در این محوطه داشتند، به تعداد زیادی قبر هخامنشی برخورد کردند. شهرداری هم بلافاصله آن محدوده را با خاک پر کرد غافل از اینکه حتی اکنون نیز باستان شناسان عکس این گودبرداری و آثار کشف شده اش را در اختیار دارند و می توانند این موضوع را ثابت کنند!
در هر حال بررسی های عطایی نشان داد که ممکن است در تمام این محوطه آثار تاریخی وجود داشته باشد به همین علت نقشه ۱۲۰۰ هکتاری آن را مطرح کرد و همه مسئولان آن زمان به جز صادق محمدی، رئیس وقت اداره میراث فرهنگی استان خوزستان روی این بررسی صحه گذاشتند و در نهایت مخالفت او باعث شد که حریم ۱۲۰۰ هکتاری تعیین شده به امضا و تایید نهایی نرسد.
این درحالی بود که عطایی به دعوت سازمان میراث فرهنگی و با بودجه همین سازمان محدوده ۱۲۰۰ هکتاری را تعیین کرده بود و این کار خودسرانه انجام نشده بود حتی پژوهشکده باستان شناسی نیز بررسی های عطایی را دوباره مورد مطالعه قرار داد و اعلام کرد که عطایی میتوانست با ۲۵ گمانه کار خود را انجام دهد اما وسواس به خرج داده و این گمانه را به ۵۴ رسانده بنابراین بررسی های او دقیق انجام شده است. اما مخالفت بی دلیل رئیس وقت میراث فرهنگی استان خوزستان که تنها می بایست این حریم را ابلاغ کند، باعث شد تا کار متوقف شود.
اکنون نیز قرار است که شهر تاریخی شوش تنها با ۴۰۰ هکتار حریم به دنیا معرفی شود چرا که تنها حریم ثبت شده، همان ۴۰۰ هکتاری است که مهدی رهبر آن را در بحبوحه جنگ تحمیلی تعیین کرده بود، بدون توجه به بررسی های بعد از آن. چرا که در نظر گرفتن وسعت ۱۲۰۰ هکتاری برای شهر شوش نیاز به کار بیشتری دارد و باید نظر مسئولان شهری را در این باره جلب کرد اما این را هم باید در نظر گرفت که شهر شوش اگر خالی از محوطه تاریخی بود تا کنون شبیه به یکی از شهرهای محروم استان خوزستان شده بود ولی درحال حاضر به سبب وجود آثار تاریخی و محوطه تاریخی آن است که اکنون آوازه شهر شوش به دنیا نیز رسیده است.