خبرگزاری هرانا – حق بر محیط زیست و مبانی فلسفی آن، از قواعد حقوق بشر و حقوق طبیعی نشأت گرفته شده است. ابتدایی ترین حق طبیعی انسان در این کره خاکی، «حق حیات» است. اما طی دهه های اخیر به دلیل استفاده بی رویه از منابع طبیعی، عدم نظارت و توجه به مباحث زیست محیطی و الگوهای صحیح، محیط زیست طبیعی به شدت دچار صدماتی شده است. گزارش پیش رو حاصل ثبت ۶۴ واقعه محیط زیستی ایران است که در هفته اخیر منتشر و به هدف آگاهی سازی گردآوری شده است.
به گزارش خبرگزاری هرانا، ارگان خبری مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران، در هفته ای که گذشت، ۴۱ شکارچی غیرمجاز و قاچاقچی چوب بازداشت و به مراجع قضایی معرفی شدند. افزون بر این، بر اساس گزارشات منتشر شده، دستکم ۴۷ هکتار از منابع طبیعی دچار آتش سوزی شدند. از سوی دیگر شاخص کیفی هوا دستکم در ۳۵ شهر ناسالم و خطرناک اعلام شد. از دیگر اخبار مرتبط با محیط زیست میتوان به تداوم خشکسالی و بحران های فرونشست در مناطق مختلف اشاره کرد؛ در گزارش پیش رو به برخی از آنها پرداخته شده است.
آسیب رسانی به جنبه های مختلف محیط زیست در ایران کماکان ادامه دارد. از طرفی شهروندانی وجود دارند که به دلیل عدم آموزش یا نیازهای مالی دست به تخریب و آسیب رسانی به محیط زیست می زنند و از سوی دیگر نهادهای متولی در تلاش هستند تا از حجم این آسیب ها بکاهند، هر چند این تلاش ها قابل تقدیر است اما به نظر نمی آید میزان آن با شرایط محیط زیستی ایران تطبیق داشته باشد.
حیات وحش
حیات وحش به کلیه جانداران از قبیل پستانداران، پرندگان، خزندگان و دوزیستان و تمام گیاهانی گفته می‌شود که به صورت وحشی و طبیعی بدون دخالت یا کمک انسان بر روی کره زمین زندگی کرده و آب و خوراک خود را خود تأمین میکند. اما دخالت و تصرف انسان در زیستگاه های طبیعی و مصرف بی‌رویه منابع طبیعی بسیاری از گونه های حیاط وحش را در معرض انقراض قرار داده است.
رییس اداره حفاظت و مدیریت حیات وحش اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی گفت: مشاهده چهار گونه پرنده مهاجر از جمله «تلیله شکیل»، «تلیله بلوطی»، «پلیکان پاخاکستری» و «کشیم گردن سرخ» در استان در نیمه نخست امسال ثبت شد.
همچنین، یک قلاده خرس از گونه خرس سیاه بلوچی در ارتفاعات شهرستان راسک در جنوب استان سیستان و بلوچستان رویت شد و تصویر آن توسط مردم محلی به ثبت رسید و در تالاب میقان، یک روباه گوش سیاه به همراه توله‌اش مشاهده شده که در میان پوشش گیاهی منطقه به آرامی حرکت می‌کردند.
از سوی دیگر، حسن قاسم پور، مدیر کل حفاظت محیط زیست استان اردبیل از ثبت و تصویربرداری دو قلاده سیاه گوش (Lynx Lynx) که از گونه های حمایت شده و در معرض خطر انقراض، در زیستگاه بابا رشید شهرستان کوثر خبر داد.
افزون بر این، مدیرکل حفاظت محیط زیست چهارمحال‌وبختیاری،گفت: یک پرنده با نام گیلانشاه ابرو سفید و با نام علمی Numenis phaeopus برای اولین بار در تالاب گندمان توسط محیط‌بان روح‌الله عسگری مشاهده و ثبت شد. همچنین، داریوش فرخی سرپرست اداره حفاظت محیط زیست شهرستان فیروزکوه گفت: محیط‌بانان حین گشت و کنترل در پناهگاه حیات وحش کاوه ده، موفق به مشاهده و تصویربرداری از یک قلاده پلنگ شدند و یک قلاده پلنگ در کلج منطقه حفاظت شده طارم سفلی در قزوین مشاهده شد.
لازم به ذکر است، مدیرکل حفاظت محیط زیست استان مرکزی گفت: ۴۰ گونه جانوری از جمله گربه وحشی، پلنگ موش، گربه پالاز، گربه جنگلی، پلنگ، آهو، لک لک سفید، حواصیل ارغوانی و عقاب شاهی در معرض خطر تهدید انقراض در این استان شناسایی شده که نیازمند اجرای برنامه‌های حمایتی است.
همچنین، ایرنا اعلام کرد بر اساس گزارش مدیرکل حفاظت محیط زیست کهگیلویه و بویرحمد، تلف شدن هزاران قطعه ماهی در تالاب زیلایی به دلایل مختلف از جمله کاهش دبی آب و مشکلات زمین‌شناسی رخ داده است که نیازمند توجه و اقدامات سریع مدیریتی است.
بازداشت و محکومیت متخلفان محیط زیستی
یکی از موضوعات مورد بحث محیط زیست مسئله حمایت از منابع طبیعی بوده و از سوی دیگر، حفاظت از جنگل‌ها، حیات وحش و جلوگیری از قاچاق چوب، شکار و صید بی رویه به عنوان بخشی از مقوله حفاظت از منابع طبیعی، و در نهایت حفظ محیط زیست تلقی می‌شود. بسیاری از حیوانات، به دلیل شکار غیرقانونی در معرض خطر قرار دارند.
طی یک هفته اخیر با تلاش محیط بانان و جنگل بانان، دستکم ۱۴ تن چوب قاچاق در استان های همدان، آذربایجان غربی، فارس و خراسان جنوبی ضبط و در این راستا هفت متهم بازداشت شدند. همچنین طی این مدت دستکم ۳۴ شکارچی غیرمجاز در استان های سیستان و بلوچشتان، اصفهان،خراسان رضوی،اردبیل، فارس، کرمانشاه، هرمزگان، یزد، تهران، آذربایجان شرقی و سنندج بازداشت و به مراجع قضایی معرفی شدند.
فرمانده یگان حفاظت محیط زیست استان قزوین گفت: در شش ماهه اول سالجاری ۱۵ شکارچی قبل از شروع به شکار در نقاط مختلف استان توسط محیط بانان محیط زیست استان قزوین دستگیر شدند.
از سوی دیگر، فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی چهارمحال و بختیاری گفت: در ۶ ماهه نخست سال جاری ۱۴ تن ۵۳۵ کیلوگرم چوب قاچاق کشف شد.
افزون بر این، فرمانده یگان حفاظت اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی گفت: ۱۷۲ مورد تخلف زیست محیطی نیمه نخست امسال در استان شناسایی و با ۲۴۹ نفر متخلف برخورد قضایی شد.
حق تنفس و هوای پاک
براساس گزارش‌ها، سالانه تعداد پر شماری از شهروندان بر اثر آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند. این مشکل علتی جز سو مدیریت و عدم توجه به کنوانسیون‌ها و قراردادهای بین‌المللی در این زمینه ندارد.
طی هفته ای که گذشت شاخص کیفی هوا در شهرهای حمیدیه ۵۰۰، اهواز ۵۰۰، هندیجان ۱۶۲، اندیمشک ۱۲۴، ایذه ۱۰۷، دزفول ۱۶۷، رامهرمز ۱۵۴، شوش ۴۶۶، شوشتر ۱۲۵، سجزی ۱۵۲، قهجاورستان ۱۵۷، اصفهان ۱۲۷، رودبارجنوب ۱۵۴، جیرفت ۱۳۹، خرمشهر ۵۰۰، ماهشهر ۱۸۶ ، هویزه ۵۰۰، رفسنجان ۵۰۰، شهرکرد ۱۰۷، فهرج ۵۰۰، تهران ۱۰۹، مشهد ۱۶۸، زرین شهر ۱۷۳، خمینی‌شهر ۱۵۱، آبیک ۱۶۵، محمدیه قزوین ۱۵۹، قزوین ۱۴۲، شادگان ۱۹۴، تبریز ۱۴۱، بهبهان ۱۶۴، پادادشهر ۱۶۶، خوزستان ۱۲۶، اراک ۱۵۵، ساوه ۱۷۰ و شازند ۱۵۲ ناسالم برای گروه های حساس، ناسالم برای تمام گروه ها، بسیار ناسالم و یا خطرناک اعلام شد.
شاخص کیفی هوا از صفر تا ۵۰ هوای پاک، ۵۱ تا ۱۰۰ هوای سالم، ۱۰۱ تا ۱۵۰ ناسالم برای گروه‌های حساس، ۱۵۱ تا ۲۰۰ ناسالم برای عموم، ۲۰۱ تا ۳۰۰ بسیار ناسالم و ۳۰۱ تا ۵۰۰ خطرناک است.
شاخص کیفی هوا ( Air Quality Index ) معیاری است که غلظت ترکیبات مختلف آلاینده موجود در هوا نظیر مونوکسید کربن، دی اکسید گوگرد، ترکیبات نیتروژن دار، اوزون و ذرات معلق ( ذرات کوچک‌تر از ۱۰ میکرومتر و ذرات کوچک‌تر از ۲.۵ میکرومتر) را که دارای حدود مجاز متفاوت با واحدهای مختلف است به یک عدد بدون واحد تبدیل میکند و وضعیت آلودگی هوا را نمایش می‌دهد.
به طور کلی جنگل‌ها در نتیجه عمل کربن گیری مرتباً گاز کربنیک هوا را که در اثر تنفس موجودات زنده و فعل و انفعالات شیمیایی و آلودگی های محیط زیست وارد هوا می‌شود جذب کرده و گاز اکسیژن را پس می‌دهد. از این رو باید مورد توجه ویژه ای قرار گیرند.
در هفته ای که گذشت، در آتش سوزی جنگل ها و مراتع روستاهای رزاب و دگاگا شهرستان سروآباد که طی ۲ روز گذشته اتفاق افتاد بیش از ۴۵ هکتار از جنگل ها و مراتع طعمه حریق شده است.
همچنین، ۲ هکتار از مراتع جنگلی منطقه تفریحی میاندار شهرستان گیلانغرب در غرب استان کرمانشاه در آتش سوخت.
ظهر روز چهارشنبه ۱۱ مهرماه شعله‌های آتش به جان طبیعت منطقه حفاظت شده ماله گاله در منطقه آبسرد قدیم افتاد و توسط نیروهای امدادی و مردمی آموزش به طور کامل مهار شد. همچنین، آتش بار دیگر در بخش هایی از اراضی متعلق به پارک ملی تندوره شهرستان درگز زبانه کشید.
افزون بر این، گروه مردمی یاوران زاگرس با حضور در کوه‌های نواکوه سرپل ذهاب در مهار آتش‌سوزی کوه‌های این منطقه به کمک آمدند.
فقدان مدیریت بارش های حداقلی؛ خشکسالی و از بین رفتن منابع آبی
خشکسالی می‌تواند باعث عدم توازن در میزان آب و در نتیجه آن کمبود آب، نابودی گیاهان، کاهش عمق آبهای سطحی و خاک مرطوب شود. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که تبخیر سطحی و تبخیر آب از گیاهان از حد معمول در مدت معین بیشتر شود. عدم مدیریت صحیح منابع آبی در کشور، اثرات جبران ناپذیر این مهم را عمیقتر میکند.
بر اساس گزارشات رسانه های داخلی که در این هفته منتشر شده است، پیش‌بینی سامانه‌های جهانی هواشناسی، گستره ایران به احتمال ۵۰ تا ۷۰ درصد در پاییز سال ۱۴۰۳ خشکسالی و کاهش چشمگیر بارندگی را تجربه می‌کنند.
بحران فرونشست زمین در ایران
یکی از مسائلی که در اثر برداشت بی‌رویهٔ آب زیرزمینی رخ می‌دهد، فرونشست زمین است. امری که به گفته برخی از کارشناسان، عدم مدیریت آب های سطحی موجود توسط مسئولان متولی و نهایتا اقدام به برداشت بیش از حد از آبهای زیرزمینی، رشد به سزایی به آن می بخشد. نشست زمین باعث ایجاد شکاف‌های عمیق در سطح زمین، کج شدن لوله‌های چاه، خرابی ساختمان‌ها و نهایتا ایجاد تلفات جبران ناپذیر برای انسان ها و دیگر موجودات زنده می شود.
بحران پسماند و آلاینده های محیط زیستی
رییس اداره حفاظت محیط زیست دزفول گفت: محل فعلی دفع پسماندهای شهری شهر سالند دزفول مجوز زیست محیطی و یا موافقت نامه ضمنی در کارگروه مدیریت پسماند شهرستان ندارد.
وی با اشاره به عمل نکردن شهرداری سالند به مصوبه های کمیته پسماند بخش سردشت ادامه داد: شهرداری سالند بر اساس مصوبه کمیته فنی مدیریت پسماند بخش سردشت مکلف شده است تا نسبت به تامین خودروی مناسب برای انتقال پسماندها به سایت ماهوربرنجی اقدام کند که متاسفانه با گذشت بیش از سه ماه از مهلت تعیین شده انباشت و سوزاندن زباله در این محل ادامه داشته و موجب آلودگی زیست محیطی شده است.
مجیددرگی، مدیرکل حفاظت محیط زیست استان البرز از شناسایی ۱۵۵ واحد آلاینده محیط زیست در شهرک صنعتی اشتهارد خبر داد و گفت: ۲۲ واحد آلاینده در شهرک صنعتی اشتهارد پلمپ شده که این اقدام سبب کاهش درصد کمی از آلایندگی‌ها در این شهرستان شده است.
از سوی دیگر، اکبر میغی، رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان رضوانشهر اظهار کرد: صاحب یک واحد آلاینده در رضوانشهر به دلیل رها سازی پساب به داخل رودخانه و بی توجهی به اخطاریه زیست محیطی به شش ماه حبس محکوم شد.
محمد رستگاری، مشاور مدیرکل و رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان ری از جمع آوری سه واحد تفکیک و بازیافت پسماند در بخش کهریزک این شهرستان خبر داد و گفت: در هفته اخیر دو واحد تفکیک و بازیافت ضایعات در روستای مجید آباد و یک واحد بازیافت پسماند و ذوب گونی در روستای شریف آباد، پس از ابلاغ اخطاریه قانونی مبنی بر توقف فعالیت آلاینده و محکومیت قضایی از سوی دادگاه، توسط متصدیان واحدها بطور کامل جمع‌آوری شدند.
به گزارش ایرنا؛ حدود چهار سال از افتتاح نیروگاه زباله‌سوز نوشهر به عنوان یکی از طرح‌های ملی غرب مازندران در نوشهر می‌گذرد، اما برخی نواقص این طرح همچنان پابرجاست و تصفیه‌خانه آن به بهره‌برداری نرسیده تا نگرانی دوستداران محیط زیست و شهروندان ساکن این منطقه کماکان ادامه داشته باشد و روز به روز بیشتر شود.
افزون بر این، مهدی خادم، مدیر کل دفتر مدیریت پسماند سازمان حفاظت محیط زیست گفت: مدیریت نادرست پسماندها در ایران به یکی از چالش‌های جدی زیست‌محیطی و بهداشتی تبدیل شده است. با افزایش جمعیت و توسعه صنعتی، حجم پسماندها افزایش یافته و عدم مدیریت مناسب آنها باعث آلودگی خاک، آب و هوا و تهدیدی برای سلامت جامعه و محیط‌زیست شده است.